Chrudim
Chrudim (prononcu Ĥrudim) (germane arkaike: Crudim) estas urbo en Ĉeĥio kun 23 443 loĝantoj (2023), situanta sur rivero Chrudimka, 9 km de urbo Pardubice.
| Chrudim | |||
| germane Crudim | |||
| urbo | |||
 Pestkolono en placo en Chrudim
| |||
 | |||
|
|||
| Oficiala nomo: Chrudim | |||
| Ŝtato |  Ĉeĥio
| ||
|---|---|---|---|
| Regiono | Regiono Pardubice | ||
| Distrikto | Distrikto Chrudim | ||
| Administra municipo | Chrudim | ||
| Historia regiono | Bohemio | ||
| Montaro | Svitava montetaro | ||
| Rivero | Chrudimka | ||
| Situo | Chrudim | ||
| - alteco | 240 m s. m. | ||
| - koordinatoj | 49° 57′ 04″ N 15° 47′ 44″ O / 49.95111 °N, 15.79556 °O (mapo) | ||
| Areo | 33,20 km² (3 320 ha) | ||
| Loĝantaro | 23 443 (2023) | ||
| Denseco | 706,11 loĝ./km² | ||
| Loĝigo | 5-a - 4-a jarc. a.K. | ||
| - burgaro | 995 - 1055 | ||
| - unua skribmencio | pri jaro 1055 Kosmas | ||
| Horzono | MET (UTC+1) | ||
| - somera tempo | MET (UTC+2) | ||
| Poŝtkodo | 537 01 | ||
| NUTS 3 | CZ053 | ||
| NUTS 4 | CZ0531 | ||
| NUTS 5 | CZ0531 555134 | ||
| Katastraj teritorioj | 5 | ||
| Partoj de urbo | 8 | ||
| Bazaj setlejunuoj | 31 | ||
  Situo enkadre de Ĉeĥio
| |||
 Vikimedia Komunejo: Chrudim
| |||
| Retpaĝo: www.chrudim-city.cz | |||
 Portalo pri Ĉeĥio
| |||
La najbaraj municipoj de la setlejo estas Bylany, Rabštejnská Lhota, Sobětuchy, Slatiňany, Kočí, Orel, Tuněchody, Úhřetice, Vejvanovice, Třibřichy, Dřenice, Lány, Ostřešany kaj Mikulovice.
Historio redakti
Jam en la 9-a jarcento estiĝis super la rivero princa burgo, ĉirkaŭbarita de burgejo kaj poste en la jaro 1276 reĝo Přemysl Otakar la 2-a konstruigis sur ties loko reĝan burgon kaj la vilaĝon li avancigis je urbo. Komence de la 14-a jarcento Chrudim fariĝis doturbo de la ĉeĥaj reĝinoj. En la jaro 1337 la burgo eĉ kun la urbo subiĝis al granda incendio. La urbo estis ofte trafita ne nur de naturkatastrofoj, sed ankaŭ de militeventoj (husanaj militoj kaj la tridekjara milito). La plej granda evoluo okazas en la 15-a kaj en la 16-a jarcentoj. En la urbo ekfloras vico da metioj, oni konstruas novajn preĝejojn kaj burĝajn domojn. Ĉi tie tre rolis eĉ signifa situo de la urbo en la tn. Trstěnická-pado, kuniganta Bohemion kun Moravio.
Partoj de la urbo redakti
Al la urbo apartenas urbopartoj:
- Chrudim
- Medlešice
- Topol
- Vestec
- Vlčnov
Vidindaĵoj redakti
La urbo havis rilate al facila alirebleco du remparojn. Ĝis nun konserviĝis bastiono nomata Prachárna (Pulvejo) kun du portaloj, Pardubská-bastiono kaj Tmavá-bastiono. El la remparmuro ni trovos restaĵojn de la urba kerno, kiu havas mezepokan karakteron.
Ĉefa placo havas kvadratan bazplanon kun mallongaj stratoj, kondukantaj el ties anguloj. Dominaĵo estas preĝejo de Ascendotago de Virgulino Mario. Tio estas trinava baziliko, fondita en la jaro 1291. La plej rimarkindan konstruaĵon de la urbo prezentas renesanca domo de Matěj Mydlář el la 16-a jarcento. En la konstruaĵo estas hodiaŭ Muzeo de marionetaj kulturoj. Vico da historiaj domoj estas kunigitaj per arkadoj. En la urbo vivis ankaŭ Jan Mydlář.
En antaŭurboj de Chrudim estis konstruitaj multaj preĝejoj. El monaĥejoj konserviĝis nur kapuĉula kun preĝejo de sankta Josefo. Malantaŭ la remparoj de la urbo staradis dominikana monaĥejo, ruinigita dum la husanaj militoj.
Ĉiujare en la unua julia semajno estas aranĝata festivalo Loutkářská Chrudim (Marioneta Chrudim).
Loĝantaro redakti
| Jaro | Loĝantoj |
|---|---|
| 1869 | 9 446 |
| 1880 | 11 886 |
| 1890 | 13 484 |
| 1900 | 14 413 |
| 1910 | 13 556 |
| 1921 | 14 620 |
| Jaro | Loĝantoj |
|---|---|
| 1930 | 13 264 |
| 1950 | 14 053 |
| 1961 | 15 481 |
| 1970 | 17 268 |
| 1980 | 20 673 |
| 1991 | 23 643 |
| Jaro | Loĝantoj |
|---|---|
| 2001 | 23 898 |
| 2016 | 23 061 |
| 2017 | 23 102 |
| 2018 | 23 133 |
| 2019 | 23 151 |
| 2020 | 23 168 |
| Jaro | Loĝantoj |
|---|---|
| 2021 | 22 873 |
| 2022 | 22 773 |
| 2023 | 23 443 |
Naskiĝintoj redakti
En la urbo naskiĝis Josef Ressel (1793–1857), la inventinto de ŝipŝraŭbo.