Dolĉaĵo

Dolĉaĵo estas dolĉa manĝaĵo farita riĉa je sukero aŭ sukeraj ingrediencoj, samkiel karbonhidratoj. Ĝi ofte inkluzivas ankaŭ aferojn riĉaj je artefaritaj dolĉigiloj, gustoj kaj koloraĵoj.

Dolĉaĵoj estas manĝaĵoj riĉaj je sukero, kiuj tial ne servas kiel ĉefnutraĵo. Ekzistas multaj diversaj dolĉaĵoj, inter aliaj bombonoj, ĉokolado, marmeladoj kaj karameloj. Ilin oni vendas en dolĉaĵejo (fr. confiserie). La ĉefaj dolĉaĵoj estas bombonoj, lekbombonoj.

Historio redakti

Kelkaj desertoj de barata dolĉaĵejo, kiu havas centojn da varoj. En certaj partoj de Barato ili estas nomataj mithai aŭ dolĉaĵoj. Dolĉaĵoj kaj desertoj havas longan historion en Barato: ĉirkaŭ 500 a.K.E., la hinda popolo evoluigis la teknologion por produkti sukerkristalojn. En la loka lingvo, tiuj kristaloj estis nomataj khanda (खण्ड), kio estas la origino de la angla Candy (bombono).

Antaŭ ol sukero estis havebla en la antikva okcidenta mondo, dolĉaĵoj estis bazitaj sur mielo^[1]. La mielo estis uzita en Antikva Ĉinio, Antikva Barato, Antikva Egiptio, Antikva Grekio kaj Antikva Romo por kovri fruktojn kaj florojn, por konservi ilin aŭ por krei dolĉaĵojn^[2]. Inter la 6-a kaj 4-a jarcentoj a.K.E., la persoj, sekvitaj fare de la grekoj, faris kontakton kun la hinda subkontinento kaj ĝiaj "sukerkanoj kiuj produktas mielon sen abeloj". Ili adoptis kaj poste disvastigis sukeron kaj sukerkanan terkultivadon^[3]. Sukerkano originas de la tropika hinda subkontinento kaj Sud-Orienta Azio^[4] .

Komence de la historio de sukeruzo en Eŭropo, ĝia komenco estis la apotekisto kiu ludis la plej gravan rolon en la produktado de suker-bazitaj preparaĵoj. Mezepokaj eŭropaj kuracistoj lernis la kuracajn uzojn de la materialo de la bizancaj araboj kaj grekoj. Mezorienta kuracilo por reŭmatismo kaj febro estis malgrandaj torditaj bastonetoj de tirita sukero, en la araba nomitaj al fänäd aŭ al pänäd. Tiuj iĝis konataj en Anglio kiel alphenics. Ili estis la antaŭuloj de hordea sukeraĵo kaj tuso-bombonoj. Suker-tegitaj juglandoj aŭ spicoj por ne-medicinaj celoj markis la komencon de dolĉaĵejo en malfrua mezepoka Anglio.

Ĉar la ne-medicinaj aplikoj de sukero formiĝis, la laboro de dolĉaĵisto aŭ sukeraĵisto, iom post iom ekestis kiel aparta metio.

Etimologio redakti

En la malfrua mezepoka periodo, la vortoj konfyt, comfect aŭ cumfitt estis senmarkaj esprimoj por ĉiuj specoj de dolĉaĵoj faritaj de fruktoj, radikoj aŭ floroj konservitaj kun sukero. En la 16-a jarcento, cumfit estis pli specife semo, nukso, aŭ malgranda peco de spico enkapsuligita en ronda aŭ ovoforma maso de sukero. Dolĉaĵproduktado estis fundamenta lerteco de la unua dolĉaĵisto, kiu estis plej konata en 16-a kaj 17-a jarcenta Anglio kiel comfitmaker (dolĉaĵisto). Spegulante ilian origine medikamentan celon, aliflanke, la dolĉaĵoj ankaŭ estis produktitaj fare de apotekistoj. Gvidlinioj pri ilia uzo aperis en apotekoj same kiel kuiradtekstoj. Frua mezepoka latina nomo por apotekisto estis confectionarius, kaj estis en tiu speco de sukera laborejo ke la agadoj de la du metioj interkovriĝis kaj ke la vorto "sukeraĵejo/pasteĉejo" ekestis^[5].

Specoj de dolĉaĵoj redakti

Temas pri produktoj kun sukerenhavo de almenaŭ 20% .

Meringo

Bakitaj kaj batitaj ovoblankoj kun sukero.

Konfitaĵo, marmelado, povidlo (ru: Повидло), varenje (ruse: Варенье)

Fruktoj aŭ beroj kuiritaj en dolĉa siropo, estas klasifikitaj laŭ la kuira teknologio kaj la konsistenco de la preta produkto.

Krokantaĵoj (fr, nougatine, de: Krokant, en: brittle)

Bombonoj faritaj el miksaĵo de karameligita sukero kaj dispremitaj nuksoj.

Bombonoj, tofeoj, karameloj, lekbombonoj: malgrandaj dolĉaĵoj en formo de buloj, stangoj aŭ kusenoj faritaj el karameligita sukero, ĉokolado, melaso, kondensita lakto kaj aliaj produktoj.
Ĉokoladaĵoj: sukeraĵo farita el disbatitaj faboj de kakao kun aldono de aliaj ingrediencoj.
Konfitaĵoj (konfititaj fruktoj): konfitaĵoj rezultas el metodo de konservado de freŝaj fruktoj en sukersiropo por pliigi la sukeran enhavon ĝis 70%. Ĉerizoj, ananasoj, prunoj, zingibroj, fragoj, citrusŝeloj, akvomelonoj, piroj, kukurboj, papajoj, same kiel kelkaj specoj de floroj, precipe violoj, estas vaste produktataj por vendi en sukeraĵejo. Konfititaj fruktoj venas en molaj kaj malmolaj formoj. Ili estas popularaj en Mezoriento kaj Centra Azio.
Marcipano: sukeraĵa produkto farita el elasta miksaĵo farita el migdaloj aŭ aliaj nuksoj kun pulvora sukero.

Mola bombono: milda aroma maso de fruktoj aŭ kremo kun la konsistenco de dika acida kremo.

Halvao, mezorienta dolĉaĵo
Lukumo (turka ĝojo) kaj aliaj orientaj dolĉaĵoj

Ĵeleo: dolĉaĵo farita el sapo de (ber)fruktoj kun sukero kaj ĵeliga agento, kutime gelateno.
Ŝaŭmaĵoj: dolĉaĵo konsistanta el maso de vipita ĉokolado, fruktoj, beroj, ktp. kun semolo, ovoj aŭ gelateno.
Pasmula (ruse: пастила): rusa dolĉaĵo farita el sekfrukta pureo.
Cupcakes,

Zefiro (ruse: зефи́р, angle: marshmallows): sukeraĵo farita el boligitaj kaj sukeritaj fruktoj kun aldono de batita ovoblanko.
Wagashi (elp.ŭagaŝi) aŭ 洋菓子 estas japana dolĉaĵo ofertita kune kun teo aŭ matcha (pulvora teo).

Bildgalerio redakti

Dolĉaĵo produkta en iamaj nacioj de Sovetunio: зефи́р (zefiro)
Turka lukumo
Pasmula (ru: пастила)
Cupcakes kun ĉokolado kaj ornamataj kun framboj
Varenja (ru:Варенье)
Povidlo (ru:Повидло)
Benjeto (fr: Beignet)
Churros
Irana halvao
Wagashi (elp.ŭagaŝi) aŭ 洋菓子 estas japana dolĉaĵo ofertita kune kun teo aŭ matcha (pulvora teo).
Jugvao, koree 油菓, angle Yugwa, estas tipe korea dolĉaĵo.