Ińsko
Ińsko (kaŝube: Jińskò, aliaj nomoj dum la historio: Nurenbergh 1300, Nürnberg 1335, Norenberghe 1374, Nornberg, Nurnbergk, Nuremberg 1348, Nuerberge 1372, Nurenbergichen, Norinbergk 1760, Nörenberg, Nörabaaj; platgermane: Nörabarg, germane: Nörenberg; kaŝube: Nierbarg, Nierbarch, Nerbarg) - estas urbo en Okcidenta Pomerio en Pollando. Ĝi apartenas al komunumo Ińsko en distrikto Stargardzki.
| Ińsko | |||
|
| |||
| Blazono | |||
.jpg) | |||
| urbo | |||
|---|---|---|---|
| |||
|
| |||
| Genitivo de la nomo | Ińska | ||
| Provinco | Okcidenta Pomerio | ||
| Distrikto | Distrikto Stargardzki | ||
| Komunumo | Komunumo Ińsko | ||
| Speco de komunumo | Urbo-kampa | ||
| Urborajtoj | Proksimume 1300 | ||
| Koordinatoj | 53° 26′ N, 15° 33′ O (mapo)53.43666666666715.551944444444Koordinatoj: 53° 26′ N, 15° 33′ O (mapo) | ||
| Areo | 6,95 km² | ||
| Loĝantaro | 2002 (en 2004) | ||
| Loĝdenso | 288,1 loĝ./km² | ||
| Poŝtkodo | 73-140 | ||
| Telefona antaŭkodo | 91 | ||
| Aŭtokodo | ZST | ||
| TERYT | 4324314054 | ||
| Estro | Andrzej Racinowski | ||
| Titolo de estro | Urbestro | ||
| Adreso de estraro | ul. Bohaterów Warszawy 38 | ||
| Retpoŝto de estraro | urzad@insko.pl | ||
| Poŝtkodo de estraro | 73-140 | ||
| Telefono de estraro | 91 562-30-28 | ||
| Fakso de estraro | 91 562-30-63 | ||
| Poŝto de estraro | urzad@insko.pl | ||
| Komunuma retejo | http://www.insko.pl | ||
Historio redakti
Historio de Ińsko en la Mezepoko redakti
La nuna nomo devenas de la Lago (See Intzke) menciita en la dokumento el la jaro 1248. Herb miasta znany jest z pieczęci miejskiej z XVI wieku. Otaczające Ińsko liczne brzegi jezior i doliny rzeczne stanowiły doskonały teren dla osadnictwa, które znane jest już z epoki kamiennej. Plemiona kultury łużyckiej, które dały początek ludności znanej pod nazwą kultury pomorskiej zaczęły się osiedlać na terenach dzisiejszego Pojezierza Ińskiego prawdopodobnie pomiędzy X a XII wiekiem. W okresie kształtowania się państwa polskiego, dum la regado de unua pola princo Mjeŝko la 1-a (X wiek), okolice Ińska wraz z całym Pomorzem zostały włączone do Polski. Post la morto de unua pola reĝo Boleslao la 1-a, nomata "la Brava" la pomeriaj princoj iom sendependiĝis de Pollando. De la jaro 1231 la tuta Pomerio ekestis sub la supereco (influo) de Brandenburgio. Brandenburczycy wprowadzili nowy sposób zakładania miast, w wyniku czego w drugiej połowie XIII wieku Ińsko otrzymało magdeburskie prawa miejskie. Osada przy jeziorze Ińsko została wspomniana w opisie granic Księstwa Pomorskiego z 1248 roku. Dokładna data założenia miasta Ińsko nie jest znana. Najstarszy dokument uznający Ińsko jako miasto pochodzi z 1300 roku. Miasto zostało założone na planie kwadratu, złożonego z 12 ulic (4 głównych oraz 8 pośrednich). Ówczesne miasto Nurenbergh zostało zwolnione w 1335 roku z podatku aby dokończyć budowę obwarowań miejskich. W 1338 roku zwolnienie przedłużono na okres 5 lat. Miasto otoczono murem z kamienia polnego z dwiema bramami i trzema furtami od strony jeziora. Rok 1354 to okres zmiany właściciela, za cenę 344 marek brandenburskich w srebrze, miasto zostało kupione przez Henninga von Wedel. Książe Pomorski napadł na miasto w roku 1370 niszcząc część obwarowań oraz zamek. W 1372 roku wzniesiono nowy zamek poza obrębem murów miejskich. Zamek zbudowany został z kamienia oraz cegły na planie kwadratu z czterema basztami oraz domem mieszkalnym pośrodku placu. Komence de la 15-a jc la urbo dufoje estis sieĝita kaj parte detruita fare de polaj kavaliraj taĉmentoj.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Ińsko de la 16a jc ĝis la 19a jc redakti
En la jaro 1478 la urbo eniris la limojn de la Duklando Pomerio, kaj tio daŭris ĝis la morto de la lasta ano de la dinastio (familio) de Grifoj. Wtedy włączone zostało ponownie w granice Nowej Marchii, podlegając bezpośrednio margrabiom brandenburskim. W 1657 roku Ińsko zniszczone zostało przez walczące ze Szwedami wojska polskie pod dowództwem Stefan Czarniecki, również później jego mieszkańcy znacznie ucierpieli w wyniku toczonych na terenie Pomorza wojen: Granda Nordia Milito (1700-1721) kaj Sepjara milito (1756-1763). Zniszczone zostały wówczas obwarowania miejskie oraz zamek. W 1719 roku w Ińsku mieszkało zaledwie 298 mieszkańców. W 1775 roku Ińsko kupiła rodzina von Goltz i von Bornstedt. Rozpoczęła się powolna odbudowa miasta, którego większy rozwój nastąpił dopiero w drugiej połowie XIX wieku. W 1801roku miasto liczyło 920 mieszkańców, a w 1867 roku mieszkało tu już 2703 osoby. W 1858 roku rozebrano stary ratusz, zapewne średniowieczny kościół, a nowy neogotycki kościół zbudowano w 1860 roku. latach sześćdziesiątych XIX wieku gmina żydowska zbudowała w mieście synagogę. Pod koniec XIX wieku rozwinęła się zabudowa po wschodniej stronie miasta, a po stronie północnej nad brzegiem jeziora, założono kąpielisko. Krome en la jaro 1896 oni konstruis la stacidomon de mallarĝa fervojo.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Historio de Ińsko dum la 20a jc redakti
Komence de la 20a jc en la urbo estis establitaj kelkaj entreprenoj, i.a. laktejo, fabrikoj de ŝuoj kaj maŝinoj. Miasto rozwijało się nie tylko w przemyśle ale także w dziedzinie turystyki. Powstały liczne hotele, domy gościnne i restauracje. Już wtedy ryby i raki z jeziora Ińsko sławiły się w całej pomorskiej prowincji. W 1939 roku Ińsko liczyło 3012 mieszkańców i było jednym z bardziej ulubionych miejsc wypoczynkowych. Atrakcję turystyczną stanowiło czyste jezioro Ińsko oraz panorama wzgórz morenowych.
.jpg)
W czasie II wojny światowej nastąpił napływ ludności polskiej, wysyłanej tam na roboty przymusowe, co znalazło odbicie w dynamicznym rozwoju miasta.
Dnia 3 marca 1945 roku Ińsko po 650 latach ponownie znalazło się w granicach Polski, zajęte przez odziały Armii Czerwonej. Post la fino de Dua Mondmilito la urbo eniris Pollandon laŭ la decido de la Potsdama konferenco kaj ankaŭ laŭ la decidoj de la konferenco komenciĝis la procedo de translokiĝo de la germana popolo kaj anstataŭigo de ili per poloj de la centra Pollando kaj de orienta Pollando de post la Curzon-linio (vidu la apudan mapon). W wyniku działań wojennych i pożaru miasto zostało zniszczone w 60%. La 3an de novembro 1945 la urbo ricevis la nunan nomon, la nomon Nörnberg, oni ŝanĝis al pola nomo Ińsko.
(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)
Bibliografio redakti
- Fritz R. Barran, Städte-Atlas Pommern, Leer: Rautenberg, 1993.
- Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, tom 7, Varsovio: Nakładem Władysława Walewskiego, 1886.
- Mieczysław Jaroszewicz, Włodzimierz Stępiński, Żydzi oraz ich sąsiedzi na Pomorzu Zachodnim w XIX i XX wieku, Varsovio: Wydawnictwo DIG, 2007.
- Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Vroclavo: Ossolineum, 1984.