Leĝo pri eksterlandaj pretendoj (Usono)
La usona Leĝo pri eksterlandaj pretendoj (angle Alien Tort Claims Act, ATCA, 28 U.S.C. Sec. 1350) estis proklamita en 1789 kaj deklaras, ke
"La distriktaj kortumoj havas originan jurisdikcion pri ĉia ajn civila ago de eksterlando nur pri faroj lezantaj la internacian juron aŭ traktatoj de Usono."
Dum 190 jaroj tiu leĝo estis malmulte aplikata (onidire nur dufoje). En 1980 paragvajanoj surbaze de ĝi procesis kontraŭ paragvaja policano, pro forkonduko kaj torturo de sia parenco. Post tio la leĝo estis aplikita en ĉ. 100 procesoj, ĉar montriĝis, ke ĝi donas duan ŝanxon al pretendantoj, kiuj en la propra lando jam perdis proceson aŭ tie ne havas ŝancon je proceso. Okazas, ke usonaj advokatoj instigas al apliko de la leĝo, esperante profiti el proceso.
Tiel okazis procesoj
- kontraŭ Germanio pro genocido de hereroj en Namibio
- kontraŭ Svislando pro konfisko de judaj posedaĵoj
- kontraŭ Daimler-Chrysler pro subteno de Apartheid en Sudafriko
- kontraŭ Shell Oil pro ekzekuciado de Ken SARO-WIWA en Niĝerio
Estas tendenco al moligo de la kondiĉoj por apliki la leĝon, tiel ke la nombro de procesoj kreskas. La leĝo tial iĝas internacie problema, ĉar ĝi minacas la juran certecon de aliaj landoj, kies civilaj tribunaloj ne povas findecidi kazojn, ĉar teorie la malsukcesa partio povas ĉiam "apelacii" al usona tribunalo. Se pluraj landoj de la mondo havus similan leĝon, verŝajne rezultus senespera jura kaoso.
Subtenantoj de la leĝo asertas, ke ĝi servas al justeco.
En 1991 Usono proklamis plian leĝon (Torture Victim Prevention Act, TVPA), kiu permesis ankaŭ al usonanoj procesi pro agoj en eksterlando, sed nur koncerne torturon kaj mortigon.
Eksteraj ligiloj redakti
- http://www.laborrights.org/projects/corporate/unocal/settlement1204.htm Arkivigite je 2006-02-07 per la retarkivo Wayback Machine
- la teksto de la leĝo Arkivigite je 2005-02-19 per la retarkivo Wayback Machine
- listo de kazoj Arkivigite je 2005-04-03 per la retarkivo Wayback Machine surbaze de la leĝo
- petskribo Arkivigite je 2005-04-03 per la retarkivo Wayback Machine konservi la leĝon