Monaĥejo Tatev
La Monaĥejo Tatev (armene Տաթևի վանք, Tatevi vank) estas monaĥejo apartenanta al la Armena Apostola Eklezio kiu troviĝas tre proksime al la vilaĝo Tatev, en la regiono de la urbo Goris, je 316 km de Erevano sudoriente de Armenio, en la provinco Sjuniko, antaŭe provinco Zangezuro[1]. Tiu ĉi monumento, la plej grava de la sudo de Armenio, estas en la vico por estonte inkludi ĝin en la Monda heredaĵo de Unesko ekde 1995. Tatev ankaŭ estas samnoma vilaĝo proksime de la monaĥejo. Ĝi estis konstruita inter la 10-a kaj 13-a jarcentoj en la setlejo de antaŭa religia konstruaĵo[2]. Ĝi estis grava intelekta centro de Armenio inter 1390 kaj 1453, agnoskata universitato kiel tiuj de Sanahin kaj Haghpat. Famkonataj tiuepokaj teologoj laboris en tiu universitato, kiel Gregorio de Tatev. Kiel multaj el la armenaj monaĥejoj de la Mezepoko, Tatev havas ĉirkaŭan muregon kontraŭ la invadoj de la epoko. Ĝi estis damaĝita pro la tertremo de 1931. Oni entreprenis ĝian restaŭradon sed ĝi estis haltita[3]. Pro tio ankoraŭ ekzistas gruo meze de la monaĥejo[4][5].
| Monaĥejo Tatev | ||
|---|---|---|
 | ||
| monaĥejo • kultura havaĵo [+] | ||
| Koordinatoj | 39° 22′ 46″ N, 46° 15′ 0″ O (mapo)39.37936666666746.250030555556Koordinatoj: 39° 22′ 46″ N, 46° 15′ 0″ O (mapo) | |
| Loĝantaro | 864 [+] (2011) | |
|
||
 |
||
| Monaĥejo Tatev | ||
 Vikimedia Komunejo: Tatev [+] |
||
Etimologio redakti
Laŭ la tradicio, la monaĥejo Tatev ricevis la nomon de Eŭstateo, disĉiplo de la Apostolo Judaso Tadeo , kiu predikis kaj estis martirigita en ĉi tiu regiono. Lia nomo evoluis al Tatev[6].
Populara etimologio inkluzivas legendon kiu rakontas pri iama okazaĵo ligita al la konstruado de la ĉefa preĝejo, kie metilernanto sekrete grimpis al la supro de ĝia spajro intencante meti krucon laŭ sia propra projekto. Tamen, la metilernanto estis ekvidita de sia mastro dum la malsupreniro. Ŝokita de lia malkovro, la metilernanto perdis sian ekvilibron kaj falis en la abismon dum li vokis Dion doni al li flugilojn, kio, en la armena lingvo estas: "Ta Tev"[7].
Historio redakti
La monaĥejo Tatev situas en sudorienta Armenio , en la areo de antikva armena Sjuniko, ne malproksime de la urbo Goris kaj 280 km for de Erevano, la landa ĉefurbo . La altebenaĵo Tatev estis uzata ekde antaŭkristanaj tempoj, gastigante paganan templon. La templo estis anstataŭigita per modesta preĝejo post la kristanigo de Armenio en la 4-a jarcento[7].
Evoluo de la monaĥejo Tatev komenciĝis en la 9-a jarcento kiam ĝi fariĝis la sidejo de la episkopo de Sjuniko. En sia Historio de la Provinco Sjunik , historiisto Stepanos Orbeljan priskribas la konstruadon de nova preĝejo proksime de la malnova en 848 per la monhelpo de princo Filipo de Sjuniko . Kun la kresko de ekonomia kaj politika graveco de la centro, la malnoviĝantaj konstruaĵoj ne plu taŭgis por ĝiaj postuloj, kaj tiel episkopo Hovhannes (Johano) akiris la monhelpon de princo Aŝoto de Sjuniko por konstrui la novan monaĥejon[6].
En la komenco de la 11-a jarcento, Tatev gastigis ĉirkaŭ 1,000 monaĥojn kaj multajn diversfakajn metiistojn. En 1044, armeaj trupoj de najbaraj emirlandoj detruis la Preĝejon de Sankta Gregorio la Iluminanto kaj ĝiajn ĉirkaŭajn konstruaĵojn, kiuj estis rekonstruitaj baldaŭ post tio. En 1087, la preĝejo Sankta Maria estis konstruita norde de la komplekso. La monaĥeja komplekso suferis gravajn damaĝojn dum la detruigaj selĝukaj invadoj en la 12-a jarcento kaj la tertremo en 1136. En 1170, selĝukaj turkoj prirabis la monaĥejon kaj bruligis ĉirkaŭ 10.000 manuskriptojn. La monaĥejo estis rekonstruita per la klopodoj de episkopo Stepanos proksime al la fino de la 13-a jarcento[8].
La monaĥejo ricevis sendevigon de impostoj dum mongola regado. Ĝi reakiris sian ekonomian forton kun la helpo de la kartvel-armena nobela familio Orbeljan. Ĝia influo kreskis plu kiam, en 1286, la Orbeljan-oj prenis la regadon de la monaĥejo, Stepanos Orbeljan estis konsekrita metropolito kaj sukcesis reunuigi kelkajn ĉirkaŭajn diocezojn ene de sia rega influo. Kun la starigo de la universitato en la 14-a jarcento Tatev fariĝis ĉefa centro de la mezepoka armena kulturo[8].
Dum la kampanjoj de Timur en Sjuniko (1381–1387), Tatev estis prirabita, bruligita kaj senposedigita de signifa parto de ĝiaj teritorioj. La monaĥejo ankaŭ ricevis plian baton dum la invado de ŝaho Ruĥo en 1434[8].
La monaĥeja komplekso renaskiĝis en la 17-a kaj 18-a jarcentoj; ĝiaj strukturoj restariĝis kaj novaj estis aldonitaj. Ĝi denove estis prirabita dum la trudeniroj de persaj trupoj gviditaj de Aga Mahmet Ĥano en 1796. En 1836, Carisma Rusio ĉesigis la metropolitajn aŭtoritatojn de Tatev per la altrudo de Pologenia, kaj Sjuniko iĝis parto de la Diocezo de Erevano[9].
La 26-an de aprilo 1921, la dua tutzangezura kongreso, okazinta en Tatev, anoncis la sendependecon de la Respubliko Montara Armenio . La ŝtato inkluzivis la regionojn de kanjono Tatev, Sisian kaj Gndevaz. La urbo Goris fariĝis la ĉefurbo de la nerekonita ŝtato kun Garegin Nĵdeh kiel ĝia supera komandanto.
La monaĥejo estis grave difektita post tertremo en 1931 , la kupolo de la preĝejo Sanktaj Paŭlo kaj Petro kaj la sonorilturo estis detruitaj. En la lastaj jaroj la preĝejo Sanktaj Paŭlo kaj Petro estis rekonstruita, sed la sonorilturo restas detruita ĝis hodiaŭ.
Konstruaĵoj de la monaĥejo redakti
La fortikaĵa monaĥa komplekso Tatev konsistas el tri preĝejoj: Sanktaj Paŭlo kaj Petro, Sankta Gregorio la Iluminanto kaj Sankta Dipatrino, biblioteko, refektorio, sonorilturo, maŭzoleo, kaj aliaj administraj kaj helpaj konstruaĵoj[8].
La preĝejo Sanktaj Paŭlo kaj Petro estis konstruita inter 895 kaj 906. Arkaforma halo estis aldonita najbare al la suda muro de la preĝejo en 1043. Baldaŭ poste en 1087, la preĝejo Sankta Dipatrino estis aldonita en la nordaj fortikaĵoj. En 1295, la preĝejo Sankta Gregorio la Iluminanto, detruita dum tertremo, estis anstataŭigita per nova per iniciato de tiama episkopo Stepanos Orbeljan. En 1787, la maŭzoleo de la armena teologo Gregorio de Tatev estis konstruita najbare al la okcidenta muro de la Preĝejo Sankta Gregorio kaj antaŭ la fino de la 19-a jarcento vestiblo kaj belfrido estis aldonitaj ĉe la okcidenta enirejo de la preĝejo Sanktaj Paŭlo kaj Petro[8].
Krom la konstruaĵoj, la monaĥejo fanfaronas pri vertikala pendolo, konata kiel la Gavazan (kunlaborantaro). Ĉi tiu kolumno estis konstruita en la 10-a jarcento post la kompletigo de la preĝejo Sanktaj Paŭlo kaj Petro kaj travivis multajn invadojn kaj tertremojn relative sendamaĝa[8].
En la 14-a jarcento, fortikaĵoj estis konstruitaj en la sudo, okcidento kaj nordo de la monaĥejo kun konstruaĵoj por loĝado, administracio kaj aliaj celoj. En la 18-a jarcento oni aldonis la loĝejon de la episkopo, ĉelojn por la monaĥoj, kelon, manĝejon, kuirejon, bakejon kaj vinfarejon. Dek ses rektangulaj klasĉambroj, kovritaj per arkaj plafonoj, estis konstruitaj laŭ la ĉefaj fortikaĵoj[8].
En la nordoriento de la monaĥejo, ekster la fortikaĵoj estas la olivpremilo. Ĝi havas kvar produktajn ĉambrojn inkluzive de du kupolaj stokejoj kaj ĉambroj por prilaborado de olivaĵoj kun arkaĵaj plafonoj. Ĉi tiu muelejo estas unu el la plej bone konservitaj en Armenio kaj estas bonega ilustraĵo de olivaj premiloj konstruitaj en la regiono dum la Mezepoko[8].
La lernejaj konstruaĵoj de la monaĥejo Tatev karakterizas la arkitekturan stilon de monaĥeja eduka arkitekturo uzata en la malfrua mezepoka periodo[8].
Preĝejo Sanktaj Paŭlo kaj Petro redakti
La preĝejo de Sanktuloj Paŭlo kaj Petro estas dediĉita al la du apostoloj de Jesuo Kristo. Ĝi ankaŭ estas nomata la preĝejo de la Apostoloj aŭ la katedralo. Estas probable, ke ĉi tiu preĝejo estis konstruita sur la loko de la malnova preĝejo kaj ankaŭ heredis sian nomon. Sur la okcidenta muro de la preĝejo konserviĝas la dediĉa kruco-ŝtono (ĥaĉkaro) instalita de episkopo Hovhannes, kiu donas gravajn historiajn informojn pri la konstruado de la preĝejo[6] .
La preĝejo Sanktaj Paŭlo kaj Petro estas la plej malnova restanta konstruo ene de la komplekso de la monaĥejo. Ĝi estis konstruita per iniciato de episkopo Hovhannes kaj la financa helpo de reganta princo Aŝoto, lia edzino princino Ŝuŝan kaj princoj Grigor Supan kaj Dzagik[6] .
La preĝejo estas rektangula baziliko, kiu etendiĝas de okcidento al oriento. La absido ĉe la orienta flanko enhavas la altaron, kaj estas flankita de du deponejoj; unu ambaŭflanke[8]. La centra kupolo estas subtenata de du kolonoj ĉe la orienta flanko, dum okcidente aneksaĵoj funkcias kiel abutmentoj. La tegmento havas du-tavolan, deklivan stilon kovritan per grandaj kaheloj. La internaj kaj eksteraj muroj estas kovritaj per hakitaj ŝtonoj. La muroj kaj kupolo havas mallarĝajn fenestrojn, kiuj permesas lumigi la navon[6]. La orienta fasado enhavas niĉojn kronitajn per reliefaj portretoj de ĝiaj bonfarantoj, princo Aŝoto kaj princino Ŝuŝan, ĉiu ĉirkaŭita de protektaj serpentoj[8].
En 930 la preĝejaj muroj estis ornamitaj per freskoj laŭ iniciato de episkopo Hakob Dvineci. La laboro estis realigita de francaj artistoj invititaj de Konstantinopolo laborantaj kune kun lokaj armenaj pentristoj[9]. La vizaĝoj de la ĉefaj figuroj havas orientajn ecojn, kaj ĉiuj surskriboj estas en la armena lingvo[10]. La orienta absido estas ornamita per surtrona Kristo kun liaj disĉiploj kaj sanktuloj. La okcidenta muro portretas la Lastan Juĝon, dum la norda muro ilustras scenojn de la Naskiĝo de Jesuo[8]. Malmulto el tiuj ornamadoj hodiaŭ pluvivas.
Preĝejo Sankta Gregorio la Iluminanto redakti
La Preĝejo Sankta Gregorio la Iluminanto estas najbara al la suda muro de la preĝejo Sanktaj Petro kaj Paŭlo. La preĝejo unue estis konstruita inter 836-848 sub la ordo kaj financa subteno de princo Filipo de Sjuniko[6]. Ĝi estis renovigita en la 11-a jarcento tuj post la selĝukaj militkampanjoj, sed estis tute detruita denove dum la tertremo de 1138. Ĝi restis en ĉi tiu stato dum pli ol jarcento ĝis la tuta rekonstruo en 1295[10].
La preĝejo Sankta Gregorio estas simpla konstruaĵo el arkitektura vidpunkto. Ĝi ne havas kupolon. Ĝi havas tri subtenajn kolonojn en siaj nordaj kaj sudaj muroj, kiuj portas la arkojn, sur kiuj estas instalitaj la klinitaj tegmentaj tegoloj. Ĝia enirejo estas ornamita per bonaj geometriaj ĉizadoj[7].
Preĝejo Sankta Dipatrino redakti
La Preĝejo Sankta Dipatrino situas laŭ la nordaj fortikaĵoj de la monaĥeja komplekso. Ĝi estis konstruita en 1087 kiel dua etaĝo al la kovrita maŭzoleo proksime de la enirejo[8]. Ĝi estis grave damaĝita dum la tertremo en 1931, sed estis restaŭrita fine de la 20-a jarcento[6].
Gavazan redakti
La pendanta kolono (nomata Gavazan Siun ) estas monumento dediĉita al la Sankta Triunuo. Ĝi situas sude de la Katedralo[7]. Ĝi konsistas el kolono ĉirkaŭ ok metrojn alta kronita per ĥaĉkar-speca kruco. La kolono estis datita je la 10-a jarcento; la kruco estas ne pli frua ol la 18-a jarcento sed ĝia formo eble baziĝas sur pli frua ekzemplo[11].
La ĉefa celo de la kolono estas alarmi pri etaj tertremoj kaj tiel doni fruajn avertajn signalojn pri eblaj tertremoj. La kolono revenas al sia vertikala pozicio post kiam ĝi moviĝas[7].
Monaĥeja Feŭdismo redakti
la monaĥejo Tatev estis feŭda organizo[12]. Ĝi iĝis elstara kaj influa monaĥeja centro tuj post la fondo, posedante vastajn areojn de tero kaj grandan nombron da vilaĝoj. La plej fruaj referencoj al ĝia fundamento estas priskribita en la verko de la episkopo Stepanos Orbeljan Historio de la Provinco de Sjuniko, kie Orbeljan priskribas la interkonsenton per kiu princo Aŝoto, filo de princo Filipo de Sjuniko kreis la limojn de ĝiaj posedataj teritorioj[6].
Baldaŭ post la transdono de la teroj, kamparanoj de Curaberd (nuntempa Svaranto), Tamalek, Aveladaŝt kaj aliaj vilaĝoj[13], malakceptis la aŭtoritaton de la monaĥejo kaj komencis longedaŭran batalon kontraŭ ĝi. Dufoje la protestoj transformiĝis en senkaŝajn ribelojn kaj daŭris, kun iuj interrompoj, ĝis 990 kiam reĝo Vasak de Sjuniko detruis Curaberdon kaj disigis ĝian loĝantaron[10]. Historiistoj ligas la ribelojn al la herezo de tondrakjanoj, kiu aperis en la armena historio proksimume samtempe kun la kamparanaj ribeloj (9a-11a jarcentoj) kaj kiu ankaŭ estis subpremita ĉirkaŭ la sama tempo[14].
La episkopejo Tatev posedis 47 vilaĝojn kaj ricevis dekon-imposton de 677 aliaj vilaĝoj. Ĝi akiris tian ekonomian potencon, ke en 940–950 episkopo Hakob provis apartiĝi de la Patrina Seĝo de Sankta Eĉmiadzin[8]. Liaj sendependismaj revoj estis detruitaj kiam Katolikoso Anania Mokaci anatemis lin. Ĉirkaŭaj regionoj profitis de la malfortigita pozicio de Tatev, malakceptis ĝian superecon kaj establis siajn proprajn diocezojn. En 958, episkopo Vahan (pli poste Katolikoso Vahan Sjuneci) reakiris kelkajn el la episkopaj rajtoj kaj posedaĵoj[9]. En 1006, episkopo Hovhannes la 5-a sukcesis reestabli la metropolitajn privilegiojn de la diocezo.
Universitato Tatev redakti
La monaĥejo Tatev ludis rimarkindan rolon en la progreso de kultura vivo de Armenio . En sia Historio de la Provinco Sjuniko , Stepanos Orbeljan priskribas kiel la monaĥejo servis kiel deponejo por miloj da valoraj manuskriptoj, monaĥejaj kaj oficialaj dokumentoj kaj kontraktoj. La monaĥeja komplekso ankaŭ gastigis universitaton, kiu funkciis inter 1390 kaj 1434, kie instruistoj estis edukitaj kaj trejnitaj ne nur por la provinco Sjuniko, sed ankaŭ por aliaj regionoj de Armenio.
En la komenco de la 1340-aj jaroj, post la malkresko de la Universitato de Gladzor, Hovhan Vorotneci foriris de Vajoco-Dzoro, kaj alvenante en Dzghook, Vorotn, li akiris la benon kaj patronecon de la orbeljan-aj princoj por antaŭenigi la edukan sistemon en Tatev. Vorotneci uzis sian sperton de Gladzor por revizii la edukan planon kaj organizi la akcepton kaj klasifikon de studentoj kaj instruistoj. Tio ebligis al Tatev transformiĝi al inda universitato ene de mallonga periodo, allogante studentojn de diversaj regionoj de Granda Armenio kaj Kilikio[15][14].
Vorotneci organizis la universitaton en tri fakojn: studon de armenaj kaj fremdaj skribaĵoj, la studon de bibliaj artoj, kaj finfine, la studon de muziko. La unua inkluzivis la studadon de homaj kaj sociaj sciencoj, filozofio, parolado, gramatiko, literaturo kaj historio. La dua temis pri kaligrafio, arta projektado de libroj kaj la pentrado de miniaturoj kaj murpentraĵoj. La tria fako inkluzivis antikvan muzikon kaj muzikologion[10].
Post la morto de Vorotneci en 1388, Grigor Tatevaci alprenis la rolon de abato. Li sukcesis altigi la normon de la universitato al senprecedencaj pintoj. Dum sia oficado, Tatev travivis ĝian plej dinamikan kaj kreivan periodon. Temoj pri instruado inkluzivis armenan literaturon, interpretadon kaj analizon de la Malnova kaj Nova Testamentoj, verkojn de la sanktaj patroj, verkojn de Platono, Aristotelo, Filono de Aleksandrio kaj Porfiro, kaj ilian analizon[15].
La Universitato de Tatev fariĝis la tiama ĉefa scienca kaj kultura centro. Ĝiaj atingoj ŝajnas eĉ pli signifaj kiam ili estas rigardataj kuntekste kun la nebula politika situacio kaj senfinaj detruoj de la tiama periodo, kiam la Universitato estis foje devigita migri por eviti persekutojn de invadaj fortoj[16][17].
Universitato Tatev gvidis la penon batali kontraŭ la influo de la kalcedonanoj en Armenio. La kalcedonanoj estis armena filio de la dominika ordeno kaj la rezulto de iniciato de papo Johano la 22-a por etendi la influon de Sankta Seĝo de Romo al Azio kaj latinigi Grandan Armenion[18]. Akademiuloj de la universitato de Tatev batalis kontraŭ la predikado de la kalcedonanoj kaj serĉis malpliigi ilian influon sur la armena eklezio kaj homoj[16].
Post la kolapso de la Armena reĝlando en Kilikio en 1375, akademiuloj de Tatev, gviditaj de Grigor Tatevaci kaj tiam liaj anoj, precipe Tovma Mecobeci kaj Hovhannes Hermoneci ludis gravan rolon rilate al la konvinkado de la aŭtoritatoj ree translokigi la superan patriarkan seĝon de la Armena Eklezio de Siso al Eĉmiadzin, la originala Episkopejo de Sankta Gregorio la Iluminanto[17]. La penado sukcesis en 1441 sekvante la decidojn de la Nacia Kongreso de Eĉmiadzin, pruvante esti unu el la plej signifaj eventoj en la armena historio de tiu jarcento[15][16].
La eminenteco de la universitato komencis malpliiĝi post la morto de Grigor Tatevaci. Malgraŭ la senkuraĝaj klopodoj de ĝiaj novaj gvidantoj, la politikaj kaj ekonomiaj kondiĉoj, kunigitaj kun la komplikaĵoj pri sekureco de la periodo, Tatev perdis sian brilon kaj finfine ĉesis funkcii post la invadoj de ŝaho Ruĥo en 1434[10][15].
Nacia Heredaĵo redakti
En 1995, la monaĥejoj Tatev, Tatevi Anapat kaj iliaj apudaj areoj de la valo de rivero Vorotan estis aldonitaj al la provizora listo de Monda Heredaĵo de Unesko[19].
Fonduso Revigliĝo de Tatev redakti
Lanĉita en 2008, la fonduso Revigliĝo de Tatev estis fondita de efika investanto kaj entreprenisto Ruben Vardanjan. La ĉefa celo de la fonduso Revigliĝo de Tatev estas la restarigo de la monaĥeja komplekso Tatev. En ĉi tiu celo estas la kreo de infrastrukturo ĉirkaŭ la monaĥejo, respektante ĝian kulturan, historian kaj spiritan signifon, kaj ankaŭ la samtempan disvolviĝon de lokaj ĉirkaŭaj komunumoj. La oficiala komenco de la projekto ekiĝis en oktobro 2010 per la lanĉo de la plej longa reigebla telfero en la mondo (5750 m longa), kiel parto de la klopodoj revivigi turismon en la regiono[7]. Ĉi tiu ligo, nomata Flugiloj de Tatev, ligas la vilaĝon Halidzor kun la monaĥejo Tatev. La projekto estas efektivigita de la svisa kompetenteca centro de la grupo Doppelmayr/Garaventa kaj kostis 25 milionojn da usonaj dolaroj[20]. La telfero Flugiloj de Tatev estis uzita fare de preskaŭ 950,000 turistoj dum de ĝiaj funckiadoj. En la urbo Goris, pli ol 50 hoteloj kaj gastejoj malfermiĝis post la lanĉo de la programo. En proksimaj vilaĝoj ĉirkaŭ 50 gastejoj estis fonditaj de lokanoj. La neregistara organizaĵo pri Ekologio situanta en Kapan nuntempe konstruas migrovojajn infrastrukturojn por ligi Kapan kaj monaĥejon Tatev por antaŭenigi la ekoturismon en la regiono Sjuniko[21].
Restarigo de Monaĥejo Tatev redakti
La olivmuelejo estis unu el la unuaj arkitekturaj strukturoj restarigitaj en 2010 kiel parto de la programo Revigliĝo de Tatev kaj nun funkcias plene.
Ekde somero 2016, vizitantoj eniras en la monaĥejan komplekson Tatev tra la restaŭrita Norda Enirejo. En 2017 ekspoziciejoj estis instalitaj proksime al la enirejo rakontante la restarigon de la monaĥejo. La apuda teritorio ankaŭ estis plibonigita. La akvofontaj rekonstruaj laboroj komenciĝis fine de 2015. Esploro estis farita por establi la originalan lokon de la akvofonto kaj uzante la originalajn teknikojn kiuj uziĝis por la konstruado de la unua akvofonto. Somere en 2016 la fonto restariĝis al sia historia loko proksime al la Norda Enirejo.
La rekonstruo de la preĝejo Sankta Dipatrino laŭ sia originala aspekto estis enkorpigita en la unua etapo de la monaĥeja kompleksa restarigo de Tatev. Laboro komenciĝis en aŭgusto 2016 kaj finiĝis en oktobro 2018.
Bildaro redakti
-
la monaĥeja komplekso el proksima vido -
Detalo de la tamburo de la preĝejo -
Interno de la tamburo kaj kupolo -
Gavazan, parto de la preĝej Paŭlo kaj Petro
Bibliografio redakti
- Index of Armenian Art: Armenian Architecture – Tat'ev. Armenian Studies Program. California State University, Fresno. Arkivita el la originalo je 2011-09-27. Alirita 2020-10-02.
Eksteraj ligiloj redakti
- Oficiala retpaĝaro Arkivigite je 2017-12-14 per la retarkivo Wayback Machine
- Flugiloj de Tatev por iPhone, iPod touch, kaj iPad ĉe iTunes App Store
- Artikolo ĉe Armeniapedia.org: (angle)
- 3D Virtuala vojaĝo al Tatev Arkivigite je 2011-07-17 per la retarkivo Wayback Machine
- Monaĥejo Tatev. 3600 Panoramo Arkivigite je 2016-03-05 per la retarkivo Wayback Machine
- Sezonoj, klimato kaj vetero en Tattev
Referencoj redakti
- ↑ (2011) Armenia with Nagorno Karabagh, 3‑a eldono, Chalfont St. Peter, Bucks: Bradt Travel Guides, p. 255. ISBN 978-1841623450.
- ↑ Tatev Revival (angle). Arkivita el la originalo je 2020-04-11. Alirita 2020-03-27.
- ↑ Longest non-stop double track cable car. Guinness World Records. Alirita 23a de aŭgusto 2011.
- ↑ "World's longest cable car line opens in Armenia", 16a de oktobro 2010. Kontrolita 31a de majo 2013.
- ↑ "Armenia Launches World's Longest [http://www.tatever.am/en/wings-of-tatev-aerial-roadway Aerial Tramway]", Radio Libera Eŭropo/Radio Libero, 17a de oktobro 2010. Kontrolita 31a de majo 2013.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 Vidu Lusamut.net.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 Vidu Tatev Village in the Annals of History.
- ↑ 8,00 8,01 8,02 8,03 8,04 8,05 8,06 8,07 8,08 8,09 8,10 8,11 8,12 8,13 Vidu Find Armenia
- ↑ 9,0 9,1 9,2 (1996) Հայ Լուսաւորութեան Կեդրոններ (Centres of Illumination in Armenia). Montrealo: Horizon Publishing.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 (1976) Սովետական Հայկական Հանրագիտարան.
- ↑ Hamlet Pertosian, "Similarities between the Early Christian Armenian Monuments and Irish High Crosses in the Light of New Discoveries", p176, en "Ireland and Armenia: Studies in Language, History and Narrative", 2012.
- ↑ See Tatev Foundation
- ↑ (1998) Հայաստան Երկիր Ուխտավայր. Bejruto, Libano: Donigian Publishing.
- ↑ 14,0 14,1 Vidu Armenian Heritage Arkivigite je 2010-10-31 per la retarkivo Wayback Machine
- ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 (2004) Հայոց Հին Գրականութեան Պատմութիւն [Historio de Antikva Armena Literaturo]. Antelias, Libano: Armena Patriarkejo de Sizo.
- ↑ 16,0 16,1 16,2 (1992) Պատմութիւն Հայ Հին Գրականութեան. Ս. Ղազար, Վենետիկ: St. Lazar.
- ↑ 17,0 17,1 (2005) The Heritage of Armenian Literature II. Detrojto: Wayne State University Press.
- ↑ (1990) Armenian Gospel Iconography – The Tradition of the Glajor Gospel. Los-Anĝeleso: Dumbarton Oaks.
- ↑ See World Heritage Convention
- ↑ Տաթևի վերածնունդ ծրագիր. Arkivita el la originalo je 2010-04-26. Alirita 2010-03-11.
- ↑ ARK Armenia NGO to Build Hiking Trails and Eco-camps in Southern Armenia (2016-03-25). Arkivita el la originalo je 2017-03-24. Alirita 2016-03-25.