|
[[Dosiero:07Tepelena_Ali_Pascha02.jpg|right|thumb|200x200pxeta|Monumento de Ali Pasha.]]
<!--[[Dosiero:Byron's_Stone_near_Tepelene.JPG|thumb|250x250pxeta|Monumento al [[George Byron|Lord Byron]].]]-->
'''Tepelenë''' ([[Difiniteco|difina]] albana formo: '''Tepelena''') estas urbo en la [[Provinco Gjirokastër|Gjirokastër Gubernio]], en la suda [[Albana lingvo|Albanio.]]. Ĝi estastroviĝas troviĝita alen la maldekstra flanko de la Vjosë rivero [[Vjosë]], preskaŭ tri kilometroj laŭflue de ĝia uniokunfluo kun la [[Drino]].<ref>{{cite web|url=http://www.travelsradiate.com/europe/republic-of-albania/qarku-i-dibres/tepelene/781443|title=Tepelene|publisher=travelsradiate.com|accessdate=2011 Jan 24th|location=travelsradiate}}</ref>
Ĝis la aboliciio de Kvartaloj en 2000, Tepelenë estis la ĉefa kolonio de la [[Distriktodistrikto Tepelenë|Tepelenë Distrikto]].
Ĝia loko estas strategie grava. kajEstas tie estas ruinigita citadeloncitadelo okupantakiu punktontroviĝas 300 metrojmetrojn supresuper la rivero. [[Ali Pasha]] naskiĝis ĉe la proksima vilaĝo de [[Beçisht]]. En 1847, la brita verkisto [[Edward Lear]] vizitis la urbon kaj notis la ruinigitajn konstruaĵojn.
== Historio ==
Ĉe la apuda Aoos Mallarĝigo ("''Aoi Stena''"), makedona armeo baris la vojon al [[Epiro (historia regiono)|Epirus]] kaj, en 196 BCantaŭ Kristo, decida batalo, la Batalo de la Aoos okazis inter Roma armeo komandita de Konsulo Titus Quinctius Flamininus kaj la [[Antikva Makedonio|makedonoj]] komanditaj de Filipo V. Post unu provo de batalhalto kaj nekonkludiga batalo, la Roma armeo estis gvidita de iu ŝafisto al punkto kie la makedonoj povus esti atakitaj kaj la Romaoj gajnis la batalon.
La [[Bizanca imperio|ByzancanojBizancanoj]] konstruis defendan turon kiu estis sinsekve evoluigita dum la epoko de [[Otomana Imperio]] epoko en la 15a jarcento kaj de Ali Pasha en la frua 19a jarcento.
La [[Junaj Turkoj|Junaj turkaj]] revoluciuloj renkontitajrenkontiĝis en Tepelenë dum Februaro 1909, en provo persvadi albanajn naciistojn aliĝi ilin.<ref name="pearson">{{cite book | last= Pearson | first= Owen | title= Albania in the Twentieth Century, A History: Volume I: Albania and King Zog, 1908-39 | year= 2004 | pages= 5–8| publisher= I. B. Tauris | url= http://books.google.de/books?id=3_Sh3y9IMZAC&pg=PA5&lpg=PA5&dq=young+turks+meeting+in+tepelene&source=bl&ots=btLoCyypw7&sig=NVRHe_-iQp-FvvuoggdtN_20-R4&hl=en&sa=X&ei=SOAXUJ70IszP4QS8yYEw&redir_esc=y#v=onepage&q=young%20turks%20meeting%20in%20tepelene&f=false| accessdate= 31 July 2012 | ISBN= 1845110137 }}</ref>
En 1920, tertremo detruis la urbon kiu estis tute rebuiltrekonstruita poste: loka tradicio diras ke se en Tepelenë preterpasasestas pli ol 100 konstruaĵojn tiam, ĝi estos detruita. En la sama jaro, 400 italaj soldatoj estis kapitulacitaj al la albanoj, dum la Batalo[[batalo de Vlora]].
En la 7a de Aprilo 1939 italaj fortoj alteriĝitaalteriĝij en Albanio kaj ekregis la landon kaj Tepelenë.<ref>Piero Crociani, "Gli albanesi nelle forze armate italiane, Roma 2001".</ref> Post kiam la nesukcesa itala ofensivo sural Grekio en oktobroOktobro 1940. En ĉi tiu tempo, la albanaj trupoj dizertis la fronton de la ordo de ilia komandanto, Kolonelo Prenk Pervizi. Kolonelo protestitaprotestis kaj diris al la italanitala komandon ke la albanoj ne estis kanona paŝtaĵo.<ref>Pjeter Hidri, "The General Prenk Pervizi, Toena, Tirana, 2002.</ref> Kolonelo Pervizi kun aliaj oficiroj kaj albanaj trupoj estis translokigita kaj izolita en la montoj de norda Albanio. Italoj suferis grandan malvenkon ke debitarono la "perfidaĵo" de la albanaj trupoj. Ĉi tiu fakto estis la unua signo de ribelo kontraŭ la itala okupo.
Grekaj fortoj kontraŭatakis kaj antaŭenigis al Tepelenë en ĝenerala ofensivo sur [[Vlorë|Vlorë.]]. Malgraŭ pluraj atakoj kaj helpo de la brita [[Royal Air Force|Reĝa Aera Forto]], la italoj sukcesis teni la urbon kaj dum la lastaj tagoj de Aprilo 1941, sekvantajsekvante la germanan invadon en Jugoslavio, la greka armeo estis devigita retiriretiriĝi.<ref name="pearson">{{cite book | last= Pearson | first= Owen | title= Albania in Occupation and War: From Fascism to Communism 1940-1945 | year= 2006 | pages= 102–143 | publisher= | url= http://books.google.com/books?id=P3knunC7z_oC&pg=PA122&lpg=PA122&dq=tepelene+greek+occupation&source=bl&ots=kuojTH_xfR&sig=UYVa8kK6hyEfmxivET7NdaACGnM&hl=en&ei=gD6jS8rQB4yI0wStkPD8CQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CAwQ6AEwAg#v=onepage&q=tepelene%20greek%20occupation&f=false | accessdate= 19 March 2010 | ISBN= 1-84511-104-4 }}</ref>
La loka itala armea tendaro estis transformita de la poŝtpost-milita KomunistaKomunisma reĝimo al malvoladeviga labora tendarolaborkampo. Ĝi havis malbonan reputacion por brutaleco kaj malsano kaj estis menciita kiel la "albana Belsen". Ĉi tie estis detenitaj familioj, maljunuloj, virinoj kaj infanoj. La plej gravaj familioj de "Albanio, kiu la Komunista reĝimo deziris detrui kaj ekstermi. Multaj mortis kaj iliaj tomboj estis malaperitajmalaperigitaj.<ref>Lek Pervizi, "Ankimi i Zanave, (poetry), Arberia, Tirana, 2002.</ref> La lando estis plugita kaj semita de sekalo. Tiel tie ne restis neniunneniu signonsigno de la tomboj. La diktatoro mem estis malkorkita, Enver Hoxha, kiu donis la ordon fari malaperimalaperigi la tombojn, kiam li lernis ke la tomboj apartenas al la kondamnitaj kiuj estis ŝlosiĝitajŝlositaj en tiu tendaro. La tendaro estis fermita dum 1954. En ĉi tiu tendaro, multaj infanoj kaj malnovajmaljunaj homoj mortis, de ĥolero, de aflikto kaj senigo. [[Ĥolero|Ĥolera]] epidemio mortigis plejpartoplejparton de la prizonuloj.<ref>Gjuliana Malaj, "Une Beba, qe u futa ne camp kater muajshe e dola 42 vjeçe, Panorama, Tirana, 25 october 2012.</ref>
En la 1997Dum agitado en Albanio en 1997, Tepelenë fariĝis fokusa punktocentrejo por la insurekcio kontraŭ la registaro de [[Sali Berisha]]. Popola komitato prenis la povopovon de la urbo en martoMarto 1997 kaj ellasisliberigis kontraŭstaran politikiston [[Fatos Nano]], el la loka malliberejo. La movado disvastiĝis tuj al [[Gjirokastër]] kie armiloj estis distribuitaj el Tepelenë.
La loka minerala akva fabrikejo estas grava kaj sukcesa loka entrepreno.
La [[Futbalo|futbala]] klubo estas [[SK Tepelena]].
== Rimarkindaj homoj ==
* [[Ali Pasha]]
* [[Foto Strakosha]], albana futbalapiedpilka ludisto <br>
* [[Muhedin Targaj]], albana futbalapiedpilka ludisto
* [[Isuf Kalo]], rimarkinda kuracisto, persona doktoro de [[Enver Hoĝa|Enver Hoxha]]
* [[Gramoz Ruçi]], kapoĉefo de la Parlamenta Socialisma Grupo
* [[Valentina Leskaj]], eksa Ministro de Laboro kaj Socia BonfaroBonfarto
* [[Hamza Zeka]], Privataprivata negocisto
* [[Tafil Buzi]], gvidanto de la [[albanaj Ribeloj de 1833-39.]]
== Vidu ankaŭ ==
* [[Distrikto Tepelenë|Tepelenë Distrikto]]
== Referencoj ==
{{Referencoj}}
* ''Blua Gvidilo al Albanio kaj Kosovo'', James Pettifer, A&C Black, London, 2001
* Albanio en la Dudeka Jarcento, Historio: Volumo I: Albanio kaj King Zog, 1908-39 , Owen Pearson,I. B. Tauris,2004
| 