Aleksandr Puŝkin

Tiu ĉi artikolo temas pri fama rusa verkisto. Por informoj pri la samnomaj urboj, vidu la paĝon Puŝkin (urbo) kaj Puŝkino.

Aleksandr Sergejeviĉ PUŜKIN (ruse Александр Сергеевич Пушкин; naskiĝis la 6-an de junio 1799 en Moskvo; mortis la 10-an de februaro 1837 en Peterburgo pro grava vundo dum duelo) estis fama rusa verkisto kaj poeto. Li estas rigardata kiel la fondinto de la moderna rusa literaturo.

Aleksandr Puŝkin
Aleksandr Puŝkin
Naskiĝo	6-an de junio 1799 en Moskvo, Rusia Imperio
Morto	10-an de februaro 1837 en Peterburgo, Rusia Imperio
Nacieco	ruso
Sukcesis kiel	verkisto poeto
Reprezentaj verkoj	Ruslan i Ludmila (1820) Kavkazskij plennik (1822) Baĥĉisarajskij fontan (1824)

Aleksandr Puŝkin

Vivo

Fruaj jaroj

Junaĝe Puŝkin lernis en la liceo en Carskoje Selo (nun - urbo Puŝkin, proksime al Sankt-Peterburgo). La liceo (malfermita la 19-an de oktobro 1811) estis destinita por nobelaj infanoj ekde 10-12-jara aĝo, la programo celis prepari altrangajn ŝtatajn funkciulojn.

Jam en 1815 Puŝkin deklamis en la liceo en la ĉeesto de plej elstara tiama poeto Gavriil Derĵavin sian poemon "Rememoroj pri Carskoje Selo", ricevis aprobon kaj estis rimarkita. Jam dum licea studado Puŝkin estis akceptita en literaturan societon "Arzamas", kiu kontraŭis rutinon kaj arkaikecon en literaturo.

Ekkariero

Puŝkin finis la liceon en 1817, kun rango de kolegia sekretario (10-a klaso el 14 ekzistantaj) kaj ricevis postenon en la Kolegio pri Eksterlandaj Aferoj. En 1819 li aliĝas literatur-teatran societon "Verda lampo", amikas kun multaj agantoj de onta decembra ribelo, kvankam mem ne partoprenas la konspiron. Tiam li verkis plurajn epigramojn kaj politikajn poemojn. Pro tiuj poemoj li en 1820 estis vokita al la general-guberniestro de Peterburgo. Al li minacis ekzilo al Siberio, tamen influhavaj amikoj sukcesis anstataŭi tion per postenigo en la urbo Jekaterinoslav (nun Dnepropetrovsk). Poste li devis servi en Kiŝinevo kaj Odeso. Pro komplika situacio, formiĝinta ĉirkaŭ Puŝkin en Odeso, en 1824 li petis eksigon el ŝtata ofico kaj estis direktita en la bienon de siaj gepatroj Miĥajlovskoje (Pskova provinco) por vivi tie sub kontrolo.

En 1826 Puŝkin estis vokita al nova imperiestro Nikolao la 1-a, al li estis persone garantiita la protekto kaj liberigo de cenzuro. Tamen en 1828 okazis esploro pro kelkaj akraj verkoj de Puŝkin; la caro ordonis ĉesigi la aferon, tamen Puŝkin trafis sub kaŝitan polican kontrolon.

En 1830 estis akceptita lia edziĝpropono al Natalia Gonĉarova, Puŝkin veturis en la bienon de sia patro Boldino (provinco de Niĵnij Novgorod) por preparoj al nuptofesto, tamen pro ĥolera kvaranteno estis devigita resti tie dum tri monatoj. Tiu Boldina aŭtuno estis plej fruktodona por lia kreado.

Finaj jaroj

En 1833 Puŝkin revenis en Sankt-Peterburgon. La caro donis al li plej malaltan kortegan rangon kamer-junkro, kio estis moka kaj hontiga. En 1834 Puŝkin eksiĝis, havante multajn ŝuldojn. Plej bonaj liaj verkoj estis malpermesitaj.

Por solvi financajn kaj aliajn problemojn, Puŝkin provas eldoni literaturan revuon "Sovremennik" (Nuntempulo), tamen ne havas grandan sukceson.

Vintre 1837 Puŝkin akre konfliktis kun franca oficiro Georges d'Anthès, kaj vokis tiun al duelo, kiu finiĝis per mortiga vundo de Puŝkin.

Verkoj

• Ruslan i Ludmila (Ruslano kaj Ludmila, poemo, 1820)
• Kavkazskij plennik (Kaŭkaza militkaptito, poemo, 1822)
• Baĥĉisarajskij fontan (Baĥĉisaraja fontano, poemo, 1824)
• Poltava (poemo, 1827)
• Domik v Kolomne (Dometo en Kolomna, poemo, 1830)
• Boris Godunov (dramo, 1831)
• Evgenij Onegin (versromano, 1825-32)
• Povesti Belkina (Noveloj de Belkin, ciklo de noveloj eldonita sub fikcia aŭtora nomo, 1831)
• Mocart i Saljeri (Mozart kaj Salieri, dramo, 1832)
• Dubrovskij (romano, 1832-33)
• Pikovaja dama (novelo, 1834)
• Kapitanskaja doĉka (Kapitanfilino, romano, 1836)
• Mednyj vsadnik (Kupra rajdanto, poemo, 1836)
• Kamennyj gostj (Ŝtona gasto, dramo, eld. 1839)
• Krome kelkaj fabeloj kaj centoj da mallongaj poeziaĵoj.

En Esperanto aperis

Kovrilpaĝo de Mocart kaj Saljeri.

Kovrilpaĝo de Tri Noveloj, eldonitaj en 1923.

• En 1888 la Novelo La Neĝa Blovado tradukita de Antoni Grabowski estis la unua verko eldonita en Esperanto.
• Boris Godunov, dramo.
  • Tradukis Vasilij Devjatnin. — Nurnbergo: Tümmel, 1894. — (Biblioteko de la Lingvo Internacia Esperanto 75)
  • Tradukis Vladimir Edelŝtejn. – Moskvo: Impeto, 2005 — 110 paĝoj.
• La ŝtona Gasto (Kamennyj gostj), miniatura tragedio en 4 scenoj, proza traduko de Nikolaj Afrikanoviĉ Borovko.
  • [1-a eld.] — Odeso: Pres. "Centralnaja", 1895. — 30 paĝoj. (biblioteko de la Lingvo Internacia Esperanto 84)
  • [2-a eld.] — Laroque-Timbaut: Cercle Esperantiste de l' Agenais, [1989]. — 24 paĝoj.
• Husaro (Гусар). — Plena Verkaro de V. N. Devjatnin, 1906
• Mocart kaj Saljeri (Mocart i Saljeri), dramaj scenoj, tradukis Vsevolod Lojko. — 2-a eldono — Paris: Presa Esperantista Societo, 1907. – 14 paĝoj.
• Kant' pri sorĉpova Oleg'o (Песнь о вещем Олеге) — En la kolekto Verdaj Fajreroj de Roman Frenkel, 1908
• La Pafo, tradukis Andreo Fiŝer.
  • Leipzig: Germana Esperanto-Librejo, 1913. — 22 paĝoj.
  • Wien: Eŭropa Esperanto-Konferenco, 1965. — 22 paĝoj.
• Tri Noveloj tradukis Andreo Fiŝer. — Leipzig: Ferdinand Hirt & Sohn, 1923. — 67 paĝoj. Enhavo:
  • Pikreĝino^d
  • La Neĝa Blovado
  • La Pafo
• La Kapitanfilino (Капитанская дочка.), historia romano. Tradukis Maria Ivanova Ŝidlovskaja. – Berlin: Mosse, 1927. 176 paĝoj. (Biblioteko Tutmonda 15–17.)
  • Reta eldono: La Filino de la Kapitano, tradukis Maria Ivanova Ŝidlovskaja. Lingve reviziita en 2002. – [Tyresö:] Inko, 2002. 145 paĝoj. ISBN 91-7303-139-9.
• Eŭgeno Onegin (Evgenij Onegin), romano en versoj.
  • Tradukis kaj komentis Nikolao Nekrasov. — Parizo [k.a.]: Sennacieca Asocio Tutmonda, 1931. — 235 paĝoj. – Bitlibra eldono en Fikŝenbuko.
  • Tradukis Valentin Melnikov. — Kaliningrado, Sezonoj, 2005. — 256 paĝoj. Fragmentoj legeblaj rete
• Letero de Tatjana al Anjegin; Anĉaro; La diabloj; Sur stratoj de tumulto bruaj; La husaro; Droninto; La eĥo, poemoj. — En: Kálmán Kalocsay (eld.): Tutmonda Sonoro, Budapest 1981, volumo 2, paĝoj 414 — 425.
• Aleksandr Puŝkin – 200 jaroj, elektitaj verkoj, kompilis Mikaelo Bronŝtejn kaj Vladimir Samodaj. – Moskvo: Impeto, 1998.
• Fabeloj kaj poemoj, tradukis N. M. Fedotov. — Rostov-Don: Eld. Verda Kukolo, 1999 — 100 paĝoj. Enhavo:
  • Fabelo pri la morto caridino kaj sep prodoj
  • Fabelo pri la caro Saltano, lia fila – la glora kaj fortega prodo princo Gvidono Saltanoviĉ kaj pri belega caridin' Cignino
  • Fabelo pri la ora koketo
  • Caro Nikita kaj kvardek liaj filinoj
  • Gabrielado
• Car’ Nikita kaj kvardek liaj filinoj, fabelo. Tradukis Valentin Melnikov. En: "La Ondo de Esperanto", 1999:6, p. 14-15. Legebla ankaŭ rete
• Rusa poezio en tradukoj de Sergej Rublov. A.S.Puŝkin — 2002 — 468 paĝoj.
• Malgrandaj tragedioj tradukis Nikolaj Lozgaĉev
• Tri poemoj, tradukis Valentin Melnikov, Beletra Almanako, nº 19, februaro 2014, Novjorko, Mondial. ISBN 978-1-59569-277-1, ISSN 1937-3325. pp. 64–65.

Pri Puŝkin

• Paulo Silas: Leviĝu, ventoj kaj hurlu, ŝtormo... por ke mi, antaŭ vi, ĉagreniĝu infanece pri pasinta tempo. Personaj komentoj pro legado de poemoj de A. S. Puŝkin, pri naturo kaj tempopaŝo. Beletra Almanako (27), oktobro 2016. pp. 127-128.
• Mikaelo Bronŝtejn: Antiaro. Komparo inter kvar tradukoj el la sama poemo de Aleksandr Puŝkin, nome laŭvorta, de Kolomano Kalocsay, de Sergej Rublov, kaj la propono de Bronŝtejn mem. Beletra Almanako (33), oktobro 2018. pp. 125-133.

Bildaro

• 

  Portreto de Puŝkin 1800–1802 de Xavier de Maistre

• 

  Mem-portreto, 1820-aj jaroj

• 

  Portreto de Puŝkin fare de Orest Kiprenski (1827)

• 

  Portreto de Puŝkin fare de Pjotr Sokolov (1831)

• 

  Portreto de Puŝkin fare de Pjotr Sokolov (1836)

• 

  Portreto de Puŝkin fare de Carl Mazer (1839)

• 

  "Pusĥin aŭdiaŭas la maron" de Ivan Ajvazovskij kaj Ilja Jefimoviĉ Repin (1877)

• 

  Portreto de Puŝkin fare de Konstantin Somov (1899)

• 

  Puŝkina ĉambro dum li estis studento ĉe Carskoje Selo Liceo

• 

  Puŝkina verkotablo

• 

  Duelo de Aleksandr Puŝkin kaj Georges d'Anthès

• 

  La veŝto kiun Puŝkin vestis dum sia mortiga duelo en 1837

• 

  Statuo de Aleksandr Puŝkin, en Sankta Peterburgo, Rusio.

Bibliografio

• Binyon, T. J. (2002) Pushkin: A Biography. London: HarperCollins ISBN 0-00-215084-0; US edition: New York: Knopf, 2003 ISBN 1-4000-4110-4
• Yuri Druzhnikov (2008) Prisoner of Russia: Alexander Pushkin and the Political Uses of Nationalism, Transaction Publishers ISBN 1-56000-390-1
• Dunning, Chester, Emerson, Caryl, Fomichev, Sergei, Lotman, Lidiia, Wood, Antony (Translator) (2006) The Uncensored Boris Godunov: The Case for Pushkin's Original Comedy University of Wisconsin Press ISBN 0-299-20760-9
• Feinstein, Elaine (ed.) (1999) After Pushkin: versions of the poems of Alexander Sergeevich Pushkin by contemporary poets. Manchester: Carcanet Press; London: Folio Society ISBN 1-85754-444-7
• Pogadaev, Victor (2003) Penyair Agung Rusia Pushkin dan Dunia Timur (The Great Russian Poet Pushkin and the Oriental World). Monograph Series. Centre For Civilisational Dialogue. University Malaya. 2003, ISBN 983-3070-06-X
• Vitale, Serena (1998) Pushkin's button; transl. from the Italian by Ann Goldstein. New York: Farrar, Straus & Giroŭ ISBN 1-85702-937-2
• Телетова, Н. К. (Teletova, N. K.) (2007) Забытые родственные связи А.С. Пушкина (The forgotten family connections of A. S. Pushkin). Saint Petersburg: Dorn OCLC 214284063
• Wolfe, Markus (1998) Freemasonry in life and literature. Munich: Otto Sagner ltd. ISBN 3-87690-692-X
• Wachtel, Michael. "Pushkin and the Wikipedia" Pushkin Review 12–13: 163–66, 2009–2010
• Jakowlew, Valentin. "Pushkin's Farewell Dinner in Paris" (Text in Russian) Koblenz (Germany): Fölbach, 2006, ISBN 3-934795-38-2.

Vidu ankaŭ

• Tago de rusa lingvo aŭ Puŝkin-festo (Puŝkin-tago) en Rusio

Eksteraj ligiloj

• animacia filmo "Fabelo pri morta princino kaj sep herooj (1951)" ruse kun subtitoloj esperante (arkive)
• Rete legeblaj verkoj
• Espaj baladoj laŭ Puŝkin
• Kompleta verkaro (ru)
• Rete legeblaj verkoj de Aleksandr Puŝkin en la skanprojekto de la Kolekto por Planlingvoj
• Klasika versa romano (recenzo pri Eŭgeno Onegin de Aleksandr Puŝkin) el Monato