Charles Baudelaire
Charles Pierre BAUDELAIRE, en esperanto Bodlero[1] estis franca poeto de simbolismo, tradukisto kaj artkritikisto, unu el la elstaraj de la franca kulturo vivanta dum la 19-a jarcento.
| Charles Baudelaire | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Franca verkisto kaj poeto
| |||||
| Persona informo | |||||
| Charles Baudelaire | |||||
| Naskonomo | Charles-Pierre Baudelaire | ||||
| Naskiĝo | 9-an de aprilo 1821 en Parizo, Francilio, Francio | ||||
| Morto | 31-an de aŭgusto 1867 (46-jaraĝa) en Parizo, Francilio, Francio | ||||
| Mortis pro | naturaj kialoj vd | ||||
| Mortis per | sifiliso vd | ||||
| Tombo | Tombejo de Montparnasse vd | ||||
| Religio | katolikismo vd | ||||
| Lingvoj | franca vd | ||||
| Loĝloko | Strato Amsterdamo vd | ||||
| Ŝtataneco | Francio vd | ||||
| Alma mater | Gimnazio Louis-le-Grand • Lycée Saint-Louis vd | ||||
Subskribo 
| |||||
| Familio | |||||
| Patro | Joseph-François Baudelaire vd | ||||
| Patrino | Caroline Aupick vd | ||||
| Edz(in)o | – | ||||
| Amkunulo | Jeanne Duval vd | ||||
| Profesio | |||||
| Okupo | poeto • artokritikisto • eseisto • tradukisto • verkisto • literaturkritikisto • tradukisto • kritikisto • ĵurnalisto vd | ||||
| Laborkampo | poezio vd | ||||
| Aktiva dum | 1844–1866 vd | ||||
| Verkado | |||||
| Verkoj | La Floroj de l' Malbono ❦ La Paradizoj Artefaritaj ❦ La Pentristo de la Moderna Vivo ❦ Pensoj pri kelkaj miaj samtempuloj ❦ La Fanfarlo ❦ La Spleno de Parizo vd | ||||
| |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Liaj poemoj montras majstrecon pri la rimo kaj ritmo, enhavas ekzotikismon hereditan de romantikuloj, sed baziĝas sur observoj de reala vivo. Lia stilo kaj la elekto de liaj temoj estis ofte riproĉataj, tiel ke Baudelaire estis komprenata sole de kelkaj similuloj siatempe. En Le Figaro de la 5an de julio 1857, Gustave Bourdin kontraŭstaris dum la eliro de La Floroj de l'Malbono (Les Fleurs du Mal estas la precipa poemaro de Baudelaire): "Estas temperoj kiam oni dubas pri la mensa farto de la Sinjoro Baudelaire, kaj estas temperoj kiam oni ne plu dubas: estas plejparte la rediro monotona kaj antaŭpensita pri la samaj temoj, la samaj pensoj. Tie la abomeneco sin miksas kun la malnobleco; la naŭzeteco kun la fieco..."
Oni ofte rigardas lin kiel la plej grava franclingva poeto de la 19-a jarcento; Li eĉ estas komparata kun Victor Hugo. Lia tre originala stilo de prozpoezio influis tutan generacion de poetoj inkluzive de Paul Verlaine, Arthur Rimbaud kaj Stéphane Mallarmé, inter multaj aliaj.
Lia ĉefverko Les Fleurs du Mal (La Floroj de l'Malbono) esprimas la ŝanĝiĝantan naturon de beleco en la rapide industriiĝanta Parizo dum la mezo de la 19a jarcento. Tra sia verko, Baudelaire provis teksi kaj elmontri la kunligojn inter la malbono kaj la beleco, la violento kaj la volupto (Une martyre). Paralele al poemoj gravaj (Semper Eadem) aŭ tiuepoke skandalaj (Delphine et Hyppolite), li esprimis la melankolion (Moesta et errabunda) kaj la envio je alilokeco (L'invitation au voyage).
Li meritas krei la esprimon moderneco (modernité) por indiki la paseman, efemeran sperton de vivo en urba metropolo, kaj la respondecon de arta esprimo kapti tiun sperton.
Graveco redakti
Oni certe povas konsideri lin la enkondukinto de la moderna koncepto pri Poezio. Dum longa tempo la homoj identigis ĉi tiun specon de literaturaĵo al rimoj, metriko kaj aliaj parnasaj reguloj. Nome, ĝi estis konstante vestita per uniformaj kostumoj kaj ofte destinita al transdono de edifaj, virtaj, diafane belaj kaj altaj idealoj. Tia Poezio devenis de la Parnaso, la loĝejo de Apolono kaj la Muzoj.
Jen, en la revoluciema 19-a jarcento, ekaperis kontestema homo, kiu pledis, ke la vera Poezio troviĝas en la subjektiveco de sentoj kaj simboloj, ne ĉiam submetitaj al la tradiciaj moralo kaj estetiko. Li malkovris, ke en la suferanta, turmentata, duboplena, malkohera spirito de la ordinara homo troviĝas la plej aŭtentika formo de Poezio. Famiĝis lia verso, kiu resumis liajn humanismajn sintenojn:
“— Hipokrita leganto, — mia simila, — mia frato!”
Dum sia vivo, Baudelaire sin donis al diboĉado, al dekadencaj kondutoj, al vino, al erotiko kaj eĉ al satanismo. Tio kreis bildigon de “malbenata” homfiguro. Sed la forto de liaj versoj estis tiel impona, ke li estas konsiderata kiel la iniciatinto de nova literatura skolo: la Simbolismo. La ĉefa trajto de ĉi tiu maniero koncepti Poezion troviĝas en la percepto de la realo: plej gravas la subjektiva rigardo kaj la nerektaj ideoj, kiuj naskiĝas en la menso, ol la konkretaĵoj. Li klopodis unuigi la eksteran mondon kaj la internan universon de la artisto, la objekton kaj ĝian esencon. Per la sentumoj, oni atingu la transcendon.
Lia kontribuo al Poezio kaj aliaj artoj kondukis la mondon al Modernismo. Lia plej fama poemo, “La Albatro”, finiĝas per versoj, kiuj perfekte esprimas lian komprenon pri artisto: “La Poeto similas la princon de la nuboj, kiu alfrontas tempeston kaj ridas pri sagpafisto; lasita sur la grundo, meze de mokoj, ĝiaj flugiloj de giganto malhelpas, ke ĝi piediru.”
En Esperanto aperis redakti
- Invito por vojaĝo. Tradukis Kálmán Kalocsay. En: Literatura Mondo, oktobro 1922, paĝo 5.
- La Pafejo kaj la Tombaro (tr. P. Lobut, Esperanto, 1928, n-ro 5, p. 105)
- La Floroj de l' Malbono (Les Fleurs du Mal). La defalaĵoj (Les Épaves). La Laguna: Régulo, 1957. 398 paĝoj. (Stafeto 8–9.). Reeldonita de Fonto en 2017.
- La Fremdulo Arkivigite je 2006-03-07 per la retarkivo Wayback Machine. Tradukis A. Nurak (tio estas Gaston Waringhien). En: Nica Literatura Revuo 3/2, 1957, paĝoj 58–59.
- La celo de la poezio Arkivigite je 2006-02-22 per la retarkivo Wayback Machine. Tradukis André Albault. En: Nica Literatura Revuo 4/2, 1958, paĝoj 49–50.
- La Spleno de Parizo (Le Spleen de Paris). Tradukis Paul Lobut, Kopenhago: Koko, 1967. 122 paĝoj. (Serio Oriento-Okcidento 8.)
- Epigrafo de kondamnita libro. La homo kaj la maro. La albatro (L'Albatros) Arkivigite je 2006-02-08 per la retarkivo Wayback Machine. Interrespondoj. Moesta et errabunda. La balkono. Babilo. Tradukis Kalocsay Kálmán. En: Tutmonda Sonoro, 1981, volumo 2, paĝoj 457–461.
- Ekzota parfumo (Parfum exotique). Tradukis Gaston Waringhien. En: Nova Esperanta Krestomatio, 1991, paĝoj 456–457.
- La Kato (Le Chat) Arkivigite je 2005-12-21 per la retarkivo Wayback Machine.
Referencoj redakti
Vidu ankaŭ redakti
Eksteraj ligiloj redakti
- recenzo de Baldur Ragnarsson pri la esperanta traduko de la verko "La Floroj de l'Malbono" Arkivigite je 2008-05-13 per la retarkivo Wayback Machine
(originale aperis en la Nica Literatura Revuo, 3/3, paĝoj 107-113) - poemo "La albatro" de Charles Baudelaire kompare en franca originalo, esperantlingva kaj anglalingva reverkoj
(Ĝenerala konkludo: La esperanta traduko forme kaj vorte pli proksimas al la originalo kaj sukcesas reprodukti ties ideojn kaj bildojn, preskaŭ nenion propran aldonante - la angla traduko en du-tri lokoj grave ŝanĝas la sencon, aŭ aldonas konceptojn ne en la originalo, aŭ iun esprimon ellasas) - Baudelaire - liaj vivo kaj verko (france) Arkivigite je 2004-04-04 per la retarkivo Wayback Machine