Broons
Broons - prononco bʁɔ̃, jen france, bretone Bronn - estas komunumo de Francio. Ĝi situas en la departemento Côtes-d'Armor (jen france, bretone Aodoù-an-Arvor), “marbordoj de la lando ĉe la maro”, en la regiono Bretonio (france Bretagne, bretone Breizh). Laŭ la stato de 2021 en la komunumo vivis 2 924 loĝantoj sur areo de 35,21 kvadrataj kilometroj, kio rezultigas loĝdenson de 83 loĝantoj/km². Ene de la departemento, la komunumo apartenas al la arondismento Dinan kaj al la kantono Broons. La teritorio havas komunan limon kun Caulnes, Plumaugat, Sévignac, Trédias, Trémeur kaj Yvignac-la-Tour.
| Broons / Bronn | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| komunumo | |||||
 | |||||
| komunumo en Francio | |||||
|
| |||||
| Blazono | |||||
| Administrado | |||||
| Regiono |  Bretonio
| ||||
| Departemento |  Côtes-d'Armor
| ||||
| Arondismento | Dinan | ||||
| Kantono | Broons | ||||
| Komunumaro | Dinan Agglomération | ||||
| |||||
| INSEE kodo | 22020 [+] | ||||
| Poŝtkodo | 22250 | ||||
| En TTT | Oficiala retejo [+] | ||||
| Demografio | |||||
| Loĝantaro | 2 924 (2021) [+] | ||||
| Loĝdenso | 83 loĝ./km² | ||||
| Geografio | |||||
| Geografia situo | 48° 19′ N, 2° 16′ U (mapo)48.317222222222-2.2608333333333Koordinatoj: 48° 19′ N, 2° 16′ U (mapo) [+] | ||||
| Alto | 94 m [+] | ||||
| Areo | 35,21 km² (3 521 ha) [+] | ||||
| Horzono | UTC+01:00 [+] | ||||
| |||||
| |||||
| |||||
|
| |||||
| Alia projekto | |||||
 Vikimedia Komunejo Broons [+]
| |||||
Evoluo de la nomo redakti
La skibo de ĝia nomo multe evoluis tra la tempo. Komence estis Bron, kiel atestas tekstoj de la 12-a jc[1]. Poste, aldoniĝis dua o, poste la fina s iom post la franca revolucio de 1789[2]. En la 19-a jc, aldoniĝis cirkumfleksa supersigno super la unua aŭ la dua o, aŭ eĉ kelkfoje plilonga supersigno sur la du literoj "o", baldaŭ anstataŭigita per tremao dum la unua duono de la 20-a jc, ankaŭ lokita super unu aŭ la alia o[3]. Nun, la tri skriboj Broons, Broöns kaj Bröons troviĝas en la tekstoj, sed la unua pli oftas. Tamen, la prononco estas ĉiam « [bʁɔ̃] ».
Tiu nomo estas keltdevena kaj signifas, laŭ La Borderie, « teramaso, cico »[4] aŭ eble temas pri nomo de kelta sanktulo Brochan[5].
La nomo laŭ INSEE estas "Broons".
Geografio redakti
Situo redakti
Broons estas unu el la 372 komunumoj de departemento Côtes-d'Armor, situanta mezvoje inter Saint-Brieuc kaj Rennes, trairata de la nacia vojo RN12 kaj la fervojo Parizo-Brest.
Sudokcidente estas la arbareto de Broons, kiu origine devis esti parto de la granda arbaro de Brocéliande kaj etendiĝi ĝis apud la centro, kiel atestas la loknomoj Penhoët kaj Pen-an-Hoët (laŭvorte fino de la arbareto)[4].
Broons estas traiarata per tri riveroj : Rosette kaj ties flankrivero Damiette, kiuj ŝuldas siajn nomojn al tiuj de du brakoj de la deltao de Nilo, kaj Frémeur.
Najbaraj komunumoj redakti
El la najbaraj komunumoj, nur Caulnes kaj Plumaugat estas en la kantono Caulnes, la aliaj estas en la kantono Broons).
|
| |||
|
|
||||
Historio redakti
Originoj redakti
Origine, Broons estis komerca centro kaj senjorlando, kiu jam ekzistis almenaŭ ekde frua Mezepoko, kiu estus dependinta de la paroĥo de Yvignac. Tiu senjorlando estis sufiĉe grava kaj multe pli vasta ol la nuna komunumo.
La relativa riĉeco kaj potenco de la senjoroj de Bron lasis kelkajn skribajn spurojn ekde la 12-a jc: en 1109, Pleardus, senjoro de Bron, estis atestanto en fonda akto de la priorejo de Jugon fare de Olivier de Dinan, kio atestas, ke li estis unu el liaj ĉefaj vasaloj. Same, la senjoro de Bron en 1205 ĉeestis la fondon de la abatejo de Bosquen, en kiu la senjoroj Ollivier kaj Geoffroy de Bron donaciis en 1211 sian terbienon de Hermitage kiel porĉiama almozo[6].
Komence de la 12-a jc, la sidejo de la Senjorlando de Bron estis la kastelo de Motte-Bron, verŝajne kastela teramaso, ĝis en 1158, kiam la du ĝemeloj, Robert kaj Hamon de Bron, kverelis pri heredo, ĉiu pretendanta esti la plejaĝulo. La duko Konan la Kvara intervenis por solvi la problemon, partigante Quota tibi (per egalaj partoj) la senjorlandon en du novaj samgrandaj senjorlandoj, donante la parton kun la kastelo de Motte-Bron al la unua, kaj konstruigante identan kastelon nomatan Bron dit Neuf[7] (Kromnomata "Nova"). Se la historio de la familio de Bron-dit-Neuf ne estas elstara, iuj senjoroj de Motte-Bron vere gravis en la historio.
La senjoroj de Motte-Bron redakti
En 1248, Guillaume de Bron partoprenis en la sepa krucmilito, en kiu li distingiĝis kovrante sanktan Ludovikon per sia korpo en la Batalo de Mansourah en 1250. La nomoj de la riveroj (Rosette kaj Damiette) de Broons estas memoraĵo pri tiu okazaĵo, ĉar origine ili estis la nomoj de du brakoj de la riverego Nilo.
En 1251, la senjoro de Pontorson kaj de aliaj lokoj, Robert du Guesclin, fariĝis senjoro de Bron edziĝante al la heredantino. Ilia plejaĝa filo, Robert, postsekvis lin kaj edziĝis al Jeanne de Malemains, kiu donis al li plurajn infanojn, el kiuj la plej aĝa kaj heredanto Bertrand Du Guesclin en 1320. Citindas ankaŭ lia frato kaj militkunulo Ollivier, kaj ilia fratino Julienne, kiu estis abatino de abatejo Saint-Georges en Rennes kaj defendis Pontorson kontraŭ la angloj en 1364.
Heraldiko redakti
Vidu ankaŭ: Blazonaro de la komunumoj de Côtes-d'Armor.svg) |
Blazono | france D'argent à une aigle bicéphale éployée de sable, becquée et armée de gueules, et une cotice brochant en bande de gueules. esperante Arĝenta kun dukapa aglo kun nigraj etenditaj flugiloj ruĝbeka kaj ruĝunga, kun ruĝa dekstra balteeto |
|---|---|---|
| Detaloj | Temas pri la ŝildo de Bertrand Du Guesclin[8],[9]. |
Administrado redakti
La kantono de Broons konsistas el la komunumoj Broons, Éréac, Lanrelas, Mégrit, Rouillac, Sévignac, Trédias, Trémeur, Yvignac-la-Tour.
Urbestroj de Broons redakti
|
|
Ĝemeliĝo redakti
Neufahrn in Niederbayern en Germanio ekde la 4-a de septembro 1971[11].
Demografio redakti
Lokoj kaj monumentoj redakti
Ĉefaj fontoj por tiu sekcio : Le Patrimoine des Communes du Pays Sud de Dinan kaj TTT-ejo de la komunumaro de la Lando de Du Guesclin.
Kasteloj redakti
- Nun restas preskaŭ nenio de la malnova kastelo de Motte-Broons.
- La kastelo de Brondineuf, kiu konsistigis mezepoke la sidejon de la alia senjorlando de Broons, nun situas sur la komunumo Sévignac.
Nobeldomoj redakti
- Nobeldomo de Milons, en loko "la Ville-Morel", datiĝanta de la 15-a jc, el kiu restas nur la porĉo.
Religiaj monumentoj redakti
- Preĝejo Saint-Pierre de Broons rekonstruita ekde 1895 por anstataŭi la malnovan. Ĝia ĉefa portalo estas superata de mozaiko farita de Isidore Odorico (patro) titolita Le Père éternel (La eterna Patro). Virgulino kun infano laŭ baroka stilo, datiĝanta de la 18-a jc, interne troviĝas.
Aliaj redakti
- Laŭtempe, pluraj monumentoj estis starigitaj memore al Bertrand Du Guesclin, sed nun restas nur unu, kolono el granito alta je 10 metroj, nomata Colonne Du Guesclin (kolono de Du Guesclin), kiu estis starigita en la reĝado de Ludoviko-Filipo en 1841.
Elstaruloj ligitaj al la komunumo redakti
- Bertrand Du Guesclin (ĉ. 1320 - 1380), konestablo de Francio.
- Olivier de Clisson (1336 - 1407), konestablo de Francio, senjoro de Broons[9].
- Bertrand Milon, diplomato de la 15-a jarcento, dufoje ambasadoro de Bretonio en Romo, fondinto de la Universitato de Nantes[9].
Fontoj redakti
Bibliografio redakti
- Émile Le Giemble. (2004) Petite histoire de Broons et des Broonais, Monografio en 300 ekzempleroj, faksimilo de la originala eldono en 1944. (franca lingvo), Parizo: Éditions Le Livre d'histoire. ISBN 978-2-84373-451-9.
- Éric Rondel. (1998) Promenades historiques dans le canton de Broons - Broons, Yvignac, Mégrit (franca lingvo). Fréhel: Éditions Club 35. ISBN 978-2-906775-63-3.
- (1998) Le Patrimoine des Communes du Pays Sud de Dinan, Kolektiva verko. (franca lingvo), Flohic éditions. ISBN 978-2-84234-061-2.
- (1995) En pays rural, Fotoj de A. Robert; tekstoj de E. Geffray. (franca lingvo), Éréac: Flohic éditions. ISBN 978-2-9502844-0-2.
Geografiaj kaj demografiaj referencoj redakti
Notoj kaj referencoj redakti
Notoj redakti
Referencoj redakti
- ↑ Laŭ Le Giemble, p. 17.
- ↑ Éric Rondel rimarkindis ke ĝi subite aperis en la 3-a de frimaire en la jaro 12 ».
- ↑ Fonto: urba bulteno (Bib n°242)
- ↑ 4,0 4,1 Nomorigino laŭ Le Giemble, p. 12.
- ↑ Dictionnaire étymologique des noms de lieu en France, Librairie Guénégaud, Albert Dauzat kaj Charles Rostaing, 1979, Parizo, isbn=2-85023-076-6 p 119 a
- ↑ Le Giemble, p. 17-18.
- ↑ Le Giemble, p. 18-19.
- ↑ Laŭ Le Patrimoine des Communes du Pays Sud de Dinan
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Fonto.
- ↑ Fonto por la listo de la urbestroj ĝis en 1995 : Rondel, p. 32-42.
- ↑ Rondel, p. 62.
Vidu ankaŭ redakti
- Komunumoj de Côtes-d'Armor
- Broons (stacidomo) (Haltejo kaj butiko SNCF)