Ceyx estas genro de malnovmondaj birdoj el familio alcededoj kaj subfamilio riveralcionoj. Ĝia arealo inkludas teritoriojn de Sudeosta Azio ĝis la Salomonoj, kun certaj specioj endemiaj nur en kelkaj malgrandaj insuloj.

Kiel legi la taksonomionVikipedio:Kiel legi la taksonomion
Kiel legi la taksonomion
Ceyx
Nigradorsa nanalciono (Ceyx erithaca)
Nigradorsa nanalciono (Ceyx erithaca)
Biologia klasado
Regno: Animaloj Animalia
Filumo: Ĥorduloj Chordata
Klaso: Birdoj Aves
Ordo: Koracioformaj Coraciiformes
Familio: Alcededoj Alcedinidae
Subfamilio: Riveralcionoj Alcedinidae
Genro: Ceyx
Lacépède, 1799
Specioj

23 (vidu tekston)

Aliaj Vikimediaj projektoj
vdr

Priskribo

redakti

Laŭ nuna sistematiko Ceyx estas la plej speciriĉa genro de riveralcionoj. Plejparto de la birdoj en tiu ĉi genro estas relative malgrandaj, kutime nomataj nanalcionoj. Kompare kun parenca genro Alcedo, kies anoj emas kapti fiŝojn kaj akvajn senvertebrulojn en rojoj kaj riveroj, birdoj el Ceyx estas pli teraj kaj ne nepre ĉasas en akvo.[1] Krome, kolorigoj de plumaro en Ceyx estas pli varia ol en Alcedo, interalie ne ĉiuj birdoj el Ceyx havas koloron blua.

Taksonomio

redakti

La genron formale enkondukis franca naturalisto Bernard Germain de Lacépède en jaro 1799. La nomo estas tradicia latinigo de greka nomo Kejkso (Κήϋξ) el mito pri Alkiona kaj Kejkso — du geamantoj, kiuj kolerigis Zeŭson kaj estis transformitaj je akvobirdoj, laŭ certaj fontoj ĝuste je alcionoj.[2] Nuntempe oni plej ofte prononcas la genronomon Ceyx kiel [sijks] (IFA: [ˈsiːɪks]) kaj ne [kejks] pro influo de la latina. La tipa specio de la genro estas nigradorsa nanalciono (Ceyx erithaca).[3]

En 2007 publikiĝis molekulfilogenetika esploro pri riveralcionoj, kiu montris, ke tiama disigo de la subfamilio je genroj ne formis monofiletikajn grupojn.[4] Ekde tiam, oni faris grandan rearanĝon de klasado de riveralcionoj, interalie malgranda alciono, lazura alciono, Bismarka alciono, indigobrusta alciono, kaj norda kaj suda arĝentaj alcionoj estis movigitaj el Alcedo al Ceyx.[5] Laŭ nuna sistematiko preskaŭ ĉiuj birdoj en genro Ceyx havas nur tri fingrojn en ĉiu piedo anstataŭ kutimaj por birdoj kvar. La sola escepto estas la Sulavesa nanalciono (Ceyx fallax), kiu konservas rudimentan kvaran fingron.[4][6] Pro tio ĉi iam oni nomas la genron Ceyx trifingraj alcionoj.

Varia nanalciono (Ceyx lepidus) antaŭe estis konsiderata komuna specio por ĉiuj alcionoj de Molukoj kun 15 agnoskitaj subspecioj, sed genetika esploro de 2013 montris, ke plimulto de tiuj subspecioj, pro sia izolita pozicio sur malgrandaj insuloj kaj manko de kontakto kun aliaj subspecioj, jam sufiĉe genetike disiĝis por esti konsiderataj apartaj specioj.[7] 12 el 15 subspecioj de varia nanalciono estis ekde tiam promociitaj al statuso de specioj, kaj la varian nanalcionon mem oni nun rekomendas nomi Moluka nanalciono.[5]

En certas sistematikoj oni unuigas genron Ceyx kun Afrika genro Ispidina.[6]

Specioj

redakti

Laŭ nuna sistematiko la genro enhavas 23 speciojn:[5]

Bildo Scienca nomo Kutima nomo Distribuo
  Ceyx erithaca Nigradorsa nanalciono Hindia subkontinento kaj Sudeosta Azio
  Ceyx rufidorsa Rufdorsa nanalciono Malaja duoninsulo kaj Indonezio
  Ceyx melanurus Nigravosta nanalciono Filipinoj
  Ceyx fallax Sulavesa nanalciono Sulaveso
  Ceyx sangirensis Sangihea nanalciono Sangihe-insuloj (Indonezio)
  Ceyx lepidus Varia nanalciono aŭ Moluka nanalciono Molukoj
  Ceyx margarethae Duforma nanalciono centraj kaj sudaj Filipinoj
  Ceyx wallacii Sula-insula nanalciono Sula-insuloj (Indonezio)
  Ceyx cajeli Burua nanalciono Buruo (Indonezio)
  Ceyx solitarius Papua nanalciono Novgvineo, Aru-insuloj, D'Entrecasteaux kaj apudaj insuloj
Ceyx dispar Manus-insula nanalciono Insuloj Admiralitato
Ceyx mulcatus Novirlanda nanalciono Novirlando, Novhanovro kaj Lihir-insuloj (Papuo-Novgvineo)
Ceyx sacerdotis Novbritia nanalciono Novbritio kaj Umboi-insulo (Papuo-Novgvineo)
  Ceyx meeki Nordsalomona nanalciono uestaj kaj centraj Salomonoj
Ceyx collectoris Novĝorĝia nanalciono centraj Salomonoj
Ceyx nigromaxilla Gvadalkanala nanalciono Gvadalkanalo kaj Malaita (Salomonoj)
  Ceyx gentianus Makira-insula nanalciono Makira-insulo (Salomonoj)
  Ceyx cyanopectus Indigobrusta alciono Filipinoj
  Ceyx argentatus Suda arĝenta alciono Mindanao kaj Basilano (Filipinoj)
  Ceyx flumenicola Norda arĝenta alciono Bisajoj (Filipinoj)
  Ceyx azureus Lazura alciono norda kaj uesta Aŭstralio, Tasmanio, Novgvineo kaj apudaj insuloj ĝis Nordaj Malukoj
  Ceyx websteri Bismarka alciono Papuo-Novgvineo
  Ceyx pusillus Malgranda alciono norda Aŭstralio, Papuo-Novgvineo, Indonezio, kaj Salomonoj

Referencoj

redakti
  1. Woodall, Peter. (2001) Handbook of the Birds of the World. Volume 6, Mousebirds to Hornbills. Lynx Edicions, p. [htt://archive.org/details/handbookofbirdso0001unse/e/103 103–187]. ISBN 978-84-87334-30-6.
  2. Lacépède, Bernard Germain de. (1799) Discours d'ouverture du Cours d'histoire naturelle des animaux vertébrés et a sang rouge: Tableau des sous-classes, divisions, sous-divisions, ordres et genres des oiseaux. Plassan.
  3. (1945) Check-list of Birds of the World 5. Harvard University Press.
  4. 4,0 4,1 (2007) “Feeding behavior, toe count, and the phylogenetic relationships among alcedinine kingfishers (Alcedininae)”, Journal of Avian Biology 38 (3), p. 317–326. doi:10.1111/J.2007.0908-8857.03921.x. 
  5. 5,0 5,1 5,2 Rollers, ground rollers & kingfishers. World Bird List Version 14.1. International Ornithologists' Union (December 2023). Alirita 6 January 2024 .
  6. 6,0 6,1 Fry, C. Hilary. (1992) Kingfishers, Bee-eaters, and Rollers. London: Christopher Helm. ISBN 978-0-7136-8028-7.
  7. (2013) “Phylogeography of the Variable Dwarf-Kingfisher Ceyx lepidus (Aves: Alcedinidae) inferred from mitochondrial and nuclear DNA sequences”, Auk 130 (1), p. 118–131. doi:10.1525/auk.2012.12102. 55352878.