Esperanto-movado en Svedio
La Esperanto-movado en Svedio konsistas de lokaj kluboj, la Sveda Esperanto-Federacio kaj ĝia gazeto La Espero, Esperanto-Gastigejo en Lesjöfors, la eldonejo Eldona Societo Esperanto, la Sveda Esperanto-Instituto, la Sveda Laborista Esperanto-Asocio, kaj kelkaj aliaj organizoj kaj buletinoj.
La Esperanto-movado havas longan historion en Svedio. La unua sveda klubo, kiu fondiĝis en 1891 en Upsalo, estis la dua esperanta klubo en la mondo – la unua estis la Nurenberga klubo. La gazeto Lingvo Internacia (1895–1914), ekeldonita en 1895 kaj dum la fruaj jaroj eldonita de la Klubo Esperantista en Upsalo, estis tiam grava internacia gazeto por la Esperanto-movado.
En Svedio, ankaŭ klubo estis fondita en la frua 20-a jarcento, kiu iĝis la fondo/origino de UEA. La Universalaj Kongresoj en Stokholmo 1934, Malmö 1948, Stokholmo 1980 kaj Gotenburgo 2003,[kom 1] kaj la Internaciaj Junularaj Kongresoj en Ystad 1962, Tyresö 1969, Karlskoga 1991, kaj Lesjöfors 2003 estis aranĝita en Svedio.[kom 2]
Lokaj kluboj troveblas hodiaŭ (2017) en Stokholmo, Gotenburgo, Upsalo, Malmö, Helsingborg, Sundsvall kaj Skövde,[1] kaj dum la 2000 kaj 2010-jardekoj en Hernusando. En Gotenburgo, oni trovas la ejon de Esperanto, kaj en Upsalo, la ejon aŭ parkon de Valdemar Langlet. Proksime al la ejo de Esperanto, oni trafe trovas Språkcaféet, la Lingvokafejo, en kiu oni vespere povas trejni sin en fremdaj lingvoj konversante kun aliaj uloj – sed tamen ne Esperanto.[2]
La Esperanto-movado en Svedio historie havas ligojn al la tutmonda fiŝkapta projekto.
HistorioRedakti
KomencojRedakti
En 1889 aperis en Varsovio la unua lernolibro de L. L. Zamenhof, tradukita por svedoj de Gustaf Henrik Lundquist, juna studento el Ystad, kun vortareto Esperanto-Sveda de tiu sama. Jam antaŭe la lernolibro germana, eldonita en Nurenbergo, varbis kelkajn svedojn, inter ili (la 31-an de marto 1889) teologian studenton ĉe la universitato en Upsalo, Axel Fredrik Runstedt, kiu eldonis en 1890 lernilon en formo de flugfolio. Alia teologia studento en Upsalo, Alfred Lundström, varbita en 1890, fondis en oktobro 1891 la unuan societon: Klubo Esperantista en Upsala, kiu estis dum kelkaj jaroj vera centro tutmonda de la juna Esperanto-movado. Ĝi estis la due fondita klubo en la mondo, post la Nurenberga klubo.
Ĝia dua prezidanto, studento Valdemar Langlet, pioniro kiel turisto en Esperantujo, vizitis en la somero de 1895 siajn korespondantojn en Rusujo kaj aliaj landoj. Dum lia vizito ĉe Vladimir Gernet en Odeso, la du junuloj decidis, pro la ĉeso de la La Esperantisto kune fondi novan gazeton nome Lingvo Internacia (LI). Tiu gazeto komencis aperi en decembro 1895 en Upsalo, kaj estis multe grava internacia monata gazeto el la frua epoko de Esperanto. Sub la direktorado de Gernet prizorgis en Upsalo la redaktadon kaj administradon Langlet kaj Paul Axel Nylén, K. I. Holm kaj Alfred Sandborg k.a. Inter la pioniroj oni ankaŭ nomu Otto Zeidlitz, Otto Svabom, Sven E. Krikortz kaj krom ili B. G. Jonsson en la nordo, Gustav Henrik Backman en la sudo de la lando.
En 1897, kaŭze de la dekjara ekzisto de Esperanto, la Esperantistoj laŭ iniciato de Gernet fondis per mondonacoj la «Kapitalon de d-ro Zamenhof» por eldonado de lernolibroj kaj vortaroj en diversaj lingvoj. Per voĉdono oni decidis transdoni al la Societo Espero en Peterburgo la administradon kaj tiu societo komisiis al Nylén en Upsalo prizorgi la presadon de angla lernolibro kaj propagandaj broŝuroj ktp. En Upsalo estis presata ankaŭ la Jarlibro Esperantista 1897, eldono de Societo Espero en Peterburgo.
Unuaj kluboj kaj societojRedakti
En aprilo 1898 fondiĝis Klubo Esperantista en Stokholmo, kies sekretario estis Per Ahlberg ĝis la Ido-skismo en 1909. En 1906 Sveda Esperantista Societo estis fondata en Stokholmo de reprezentantoj de la kluboj en Stokholmo, Upsalo, Falun, Eskilstuna, Karlshamn, Södertalje, Malmö kaj izolaj Esperantistoj el diversaj partoj de la lando. De la 1-a de januaro 1910 ĝi estas nomata Sveda Esperanto-Federacio (SEF). Ĝia unua estraro estis: prezidanto redaktoro Valdemar Langlet, sekretario policisto P. Ahlberg, vicprezidanto doktoro Sven E. Krikortz, kasisto inĝeniero Engelbrekt Olson. Ĝia gazeta organo estis Esperantisten (kiu signifas "La Esperantisto").
En la vintra sezono 1905-1906 la estro de la Sendependa Loĝiaro de Bontemplanoj, parlamentano Edvard Wavrinsky, partoprenis kurson de Nylén kaj decidis fari Esperanton la oficiala lingvo internacia de tiu ordeno. La uzo de sekretaj signalvortoj en Esperanto ĉe la bontemplanoj kaŭzis lernemon pri tiu lingvo. Speciale en Gävle tio donis impulson al la kursoj de J. Helsing, kiu fondis la klubon Esperantistan de Gävle je la 8-a de marto 1907, prezidanto J. Norrman, aliaj pioniroj August Kristian Örn, W. Watilu Id, Frans Olsson, R. Pehrsson, G. Hedström, A. Liljemark k. a. Tiu grupo vigle agadis kaj konstante kreskis. De 1911 la ekspedejo kaj de 1913 la komitato de SEF funkciis en Gävle ĝis 1922. En februaro 1913, R. Pehrsson kaj W. Wahlund tie fondis la gazeton La Espero.
Ido-skismoRedakti
La movado normale kreskis en la tuta lando, speciale post la unuaj du Universalaj Kongresoj en 1905 kaj 1906, pri kiuj la gazetaro favore kaj serioze raportis. En 1908 funkciis 28 pli-malpli fortaj kluboj. Printempe 1909 la Ido-skismo diskrevigis la organizon, Ahlberg laŭ Enciklopedio de Esperanto (EdE) «fariĝis fanatika malamiko de Esperanto», kaj «same la gazeto, kiun li redaktis». En julio 1909 SEF tamen estis reorganizita; estraro: prezidanto gimnazia profesoro Albin Zachrison en Karlstad, vicprezidanto Paul Nylén, sekretario komercisto Fredrik Skog, kasisto komercisto G. Rosen (en Stokholmo) ktp. Prezidanto de julio 1913 fervoja oficisto John Lundgren en Hedemora ĝis aŭgusto 1918, kiam prezidanto fariĝis redaktoro Paul Nylén en Stokholmo. 1921 G. Hedström en Gävle estas elektita prezidanto kaj Nylén «honora prezidanto»; de majo 1923 oni reelektis lin kiel funkciantan prezidanton. SEF ĉiujare kunvenis kutime dum pentekosto aŭ en Stokholmo aŭ en aliaj urboj.
En 1931 SEF solenis sian 25-jaran jubileon, i. a. per eldono de luksa Jubilea Matrikulo (vd. literaturon) kun la historio de la movado en Svedujo. Estraro en 1931: prezidanto Nylén, vicprezidanto Sam Jansson, sekretario Ernfrid Malmgren, kasisto Ad. Larson, bibliotekisto Bernhard Eriksson. Tiama stato estis 62 grupoj kun 1700 anoj.
La 1934-a Enciklopedio de Esperanto skribas ke: La idista movado tre forte ĝenis kaj malutilis dum kelkaj jaroj la Esperantismon. La gazetaro tute rifuzis ion publikigi pri Esperanto, ĉar tuj la idistoj polemikis. Jam en 1916 la idismo montris signojn de malprogreso, kiu post 1927 estis katastrofa; restas ankoraŭ kelkaj „generaloj sen armeo“ kaj ili senskrupule uzas ĉiujn eblajn okazojn por malutili al Esperanto. La morto de L. L. Zamenhof en 1917 kaŭzis artikolojn pri Esperanto en ĉiuj gazetoj kaj donis okazon por vigla propagando.
Intermilita periodoRedakti
De 1918 la Esperanto-movado rimarkeble plifortiĝis. En aŭgusto 1918 okazis en Gotenburgo la unua Skandinava Kongreso de Esperanto, kiu estis neatendite favore raportata en la gazetaro. Enskribiĝis por ĝi 189 personoj, svedoj, danoj kaj norvegoj; pro la kriza tempo povis partopreni nur la duona nombro. Tie SEF decidis fondon de Eldona Societo Esperanto.
Monkolektado en 1921-22 donis sumon da 1 138 kronoj kaj en 1925 estis fondita propaganda kaso de SEF, en 1931 posedanta la sumon da 4 100 kronoj, de kio nur la rentumo estis elspezata.
En aŭgusto 1934, oni aranĝigis la 26-a Universala Kongreso de Esperanto en Stokholmo. Dum la kongreso, kiu havis 2042 partoprenantojn, la prezidanto Eduard Stettler proteste rezignis, pro la neelektiĝo de kelkaj personoj.
Ekde 1938 Jan Strönne kunaranĝis danajn-svedajn Esperanto-tagojn, kiuj plu okazadis ankaŭ dummilite, alterne en la du landoj.
PeriodaĵojRedakti
Gazeta organo de la sveda movado estis unue Lingvo Internacia 1896-1905, Esperantisten 1906-1908, Dana Esperantisto 1909, Sveda Esperantisto 1910, Esperanto-Folket 1911-1912; de 1913 La Espero, nomata dum periodo de 1925 Svenska Esperanto-Tidningen – La Espero. De la fino de 1927, kiam Bernhard Eriksson translokis el Ludvika sian presejon al Stokholmo, li prizorgis la gazeton en sia Esperanto-presejo kaj estis ankaŭ ĝia redaktoro.
Instruado kaj ekzamenojRedakti
En 1922 fondiĝis provizore, kaj en 1929 permanente, Sveda Esperanto-Instituto, kies tasko longtempe ĉefe estis aranĝi ekzamenojn en Esperanto, kaj estis kaj estas instigi la studion de kaj la scion pri Esperanto.[3]
Ĝis fino de 1932 aperis en Svedujo 27 lernolibroj en 4 eldonoj da ĉirkaŭ 170 000 eroj, krom tio la Ŝlosilo en 140 000 eroj kaj vortaroj en 13 eldonoj da 55 000 eroj.
Korespondaj kursojRedakti
En 1925 SEF aranĝis elementan perkorespondan kurson en 6 lecionoj kun demandofolioj, kiujn korektadis helpemaj samideanoj (V. Bonde en Falun, Ebba Anderson en Helsingborg, A. O. Ehlin en Sala k. a.). En 1924 oni decidis aldoni al la kurso, ĝis tiam senpaga, ŝlosilon kaj du aliajn libretojn, kaj ekspedi la kurson al ĉiu, kiu ensendis la prezon de 1 krono. Ĝis komence de aprilo 1933 tiun kurson mendis pli ol 27 000 personoj. Ĝi estas unu el la plej efikaj varbiloj kaj kreis multajn bonajn Esperantistojn. Perfektiga koresponda kurso de SEF en ses leteroj-lecionoj, prezo: 5 kronoj, estas verkita 1926 de rektoro Sam Jansson, kiu ĝin prizorgas. Pli ol 1000 personoj mendis ĝin antaŭ 1933.
Kursoj de fremdlandaj instruistojRedakti
Kursoj de fremdlandaj instruistoj multe helpis la propagandon. Pastro Andreo Cseh, Vokita de SEF, komencis aŭtune de 1927 paroladan vojaĝon en Svedujo kaj komence de 1928 kursojn en Stokholmo kaj aliaj urboj ĝis la somero 1929. Peton pri forpermeso de Cseh de lia episkopo subskribis princo Carl, frato de la reĝo kaj urbestro Lindhagen. Multaj personoj partoprenis tiujn kursojn, kiuj kvankam tro mallonge daŭraj por krei verajn Esperantistojn tre favorigis la publikon kaj eĉ aŭtoritatulojn por Esperanto. Aliaj fremdaj instruistoj, Cseh-metodaj aŭ ne, same agadis. Tiberio Morariu, Elinjo Pähn, Henrik Seppik, T. Czitrom, Hans Fox, Hans Hurler, Albert Rois, Neeme Ruus, doktoro Ferenc Szilágyi, Lidja Zamenhof, Erland Weber k. a., entute pli ol 15 eksterlandanoj. Post 1933 ankaŭ aliaj eksterlandanoj instruis en Svedujo.
En 1929-1930 la hindo Sinha Laksmiswar faris dum prelegvojaĝo aranĝita de E. Malmgren tra Svedujo pli ol 10 000 km kaj 200 prelegojn antaŭ ĉ. 30 000 personoj, ĉie interpretata de lokaj Esperantistoj.
Kursoj ĉe la laborista ABF kaj la bontemplanojRedakti
De 1922, Esperanto pli kaj pli eniĝis ĉe la studrondoj de la grava ABF (Laborista Kleriga Asocio), kie en 1930-1931 partoprenis 3 632 personoj en 246 studrondoj de Esperanto, en 1931-1932 en 432 studrondoj 6 000 personoj. En la bontemplana asocio IOGT samtempe okazis 61 studrondoj.
Esperanta Turista KomisionoRedakti
Esperanta Turista Komisiono (ETK), fondita de Ernfrid Malmgren en 1929 aranĝis turist-vojaĝojn per Esperanto al la Baltaj landoj, eldonis gvidlibrojn ktp. Ekde 1932 ETK funkciis kiel estraro de Esperanta Turista Asocio, kiu komence de 1933 havis reprezentantojn en 50 svedaj lokoj. Estrarano estis Malmgren, Hj. Lindstedt, Gunnar Gustavsson kaj en Talino Karl Brauer. ETK aranĝis ĉiujare ekde 1929 turistvojaĝojn inter Stokholmo kaj Talino (ĉefurbo de Estonio). La vojaĝoj okazis ĉiusemajne dum junio kaj julio. Partoprenis meznombre 20 personoj. En 1930 la direkcio de la Stokholma Ekspozicio transdonis al ETK la por-ekspozician propagandon en Estonio kaj Latvio. La rezulto estis neatendite bona, speciale rilate al Estonio. Preskaŭ 1 000 estonoj – kaj el ili la plej granda parto vojaĝis en la grupvojaĝoj de ETK – vizitis la ekspozicion kaj la ekspozicia direkcio poste letere esprimis specialan dankon pro faritaj servoj.[4]
Sveda Esperanta Gazetara Informo-ServoRedakti
La Sveda Esperanta Gazetara Informo-Servo (Segis) estis iniciatita en 1931 de Oskar Svantesson, Gotenburgo. Ĝi celis provizi kiom eble plej multajn svedajn gazetojn per artikoletoj pri Esperanto kaj ĝiaj progresoj, redakti Esperanto-kolonojn en gazetoj kaj fari statistikon pri artikoloj en la sveda gazetaro pri Esperanto. En pluraj lokoj tra la lando ĝi havis lokajn kunlaborantojn. Oficejaj kunlaborantoj estis Thorsten Torbjar, fraŭlino Stina Blomqvist kaj Bertil Magnelson. Plej grandaj ekonomiaj subtenantoj estis en la 1930-a jardeko SEF, Sveda Instruista Esperanto-Federacio kaj Thorsten Torbjar. En 1934, ĝia adreso estis Karl Johansgatan 61 en Gotenburgo.
Analizo de sukcesoj kaj malsukcesojRedakti
La granda plifortiĝo de la sveda Esperanto-movado en la periodo 1925-1933 dependas de multaj faktoroj. Dum tiu tempo la movado sukcesis havigi al si multajn energiajn Esperantistojn, kiuj malavare dediĉis tempon kaj kapablon al la laboro. Danke al tio oni povis pere de neniuj aŭ tre malgrandaj monrimedoj pli malpli favorigi la ĝeneralan opinion de la granda publiko. Tion montras plej bone la gazetaro. En la periodo 1889-1909 oni do povas rimarki konstantan kreskon de la intereso por Esperanto. Sed venis la Ido-skismo, kaj la Esperanto-movado tre suferis. Oni devis komenci la laboron preskaŭ denove. En la tempo 1910-1925 la evoluo de la movado bataladis kontraŭ sufiĉe forta indiferenteco de la granda publiko. Tre malrapide la movado antaŭeniris. Sed post 1925 oni povas konstati konsiderindan ŝanĝon. Nur je tiu tempo la publiko ŝajne forgesis la akrajn konfuzigajn batalojn inter Esperantistoj kaj Idistoj, kaj nur tiam oni komencis kompreni la fakton, ke Esperanto estas la sola helplingvo (planlingvo) uzata en la praktiko. Tamen granda publiko ankoraŭ tre skeptike rigardis la Esperanto-movadon. Dum la unuaj jaroj de la lasta periodo de 1925 ĝis en 1929 la gazetoj pli kaj pli volonte publikigis novaĵojn pri Esperanto, tamen ofte tre ironie kaj ŝerce. Sed de jaro al jaro la tono de la artikoloj ŝanĝiĝis. Komence de 1933, la plej grandaj ĉiutagaj gazetoj de Stokholmo kaj de aliaj urboj pli ofte aperigas artikolojn pri Esperanto en objektiva maniero. Multaj gazetoj aperigas konstantan Esperanto-parton. Plej longe tion faris la fervojista gazeto Signalen sub lerta gvidado de parlamentano Ernst Eriksson. Multaj ĉiutagaj ĵurnaloj aperigis kursojn kaj komence de 1933 ankaŭ la Tutlanda Pacifista Ligo konsentis pri Esperanto-kurso en sia gazeto Freden[5]. Komence de aprilo 1933 la Interskandinava Hotel-pordista Gazeto ankaŭ komencis Esperanto-kurson.
Sur la vojo al tiu stato ni memorigu pri kelkaj gravaj faktoj: grandegaj Esperanto-kursoj en la tuta lando de fremdfandaj instruistoj, specialaj inatruist-kursoj, grandaj per Esperantaj turistvojaĝoj, la apero de la gravaj libroj Per balono al la poluso (la Andrée-libro) kaj Tra Sovaĝa Kamĉatko, la malmultekosta koresponda kurso de SEF, la preleg-vojaĝoj de la hindo Sinha, ankaŭ de la amerikano Joseph R. Scherer kaj de la aŭstro Hugo Steiner, oftaj gazetaj intervjuoj kun fremdlandaj Esperantistoj pro iliaj vizitoj al Svedlando ktp.
Publikaj lernejojRedakti
Dum 5 lernojaroj, 1922-1927, Esperanto estis studobjekto en la 5-a klaso de la Beskowa lernejo, mezlernejo kaj liceo en Stokholmo, posedata de kompanio kun ŝtata subvencio, Rektoro Sam Jansson instruis, finante ĉiun lernjaron per speciala ekzameno. Inter la lernantoj sin trovis princo Carl, hereda princo de Svedujo, duko de Östergötland. Nova lerneja leĝo malfaciligis daŭron de tiu Esperanto-instruado.
Hermods Korrespondens-Institut en Malmö konstante instruas Esperanton per 14-kajera kurso, tre anoncata tra la lando.
Post propono farita de E. Malmgren la Stokholma lerneja inspektoro Karl Nordlund laŭ rekomendo de la instrukomitato de lerneja direkcio permesis Esperanto-instruadon en Stokholma lernejo, "Malarhojden", dum la lernjaroj 1928-1929 kaj 1930-1931. En tiu lernejo okazis la unuaj devigaj Esperanto-kursoj en Svedlando. La kursoj okazis en la 8-a klaso (15-jaraj infanoj) kaj anstataŭigis la instruadon pri la angla aŭ germana lingvoj. Okazis 4-hora instruado semajne dum 39 semajnoj. Ambaŭ kursoj finiĝis per t. n. lerneja vojaĝo al Estonujo, kie la lernantoj ĝuis la restadon en la kadro de Esperanto-parolantaj estonaj geknaboj.
Nedeviga Esperanto-instruado okazis en multaj aliaj lernejoj kaŭze de la granda intereso de la sveda instruistaro. Laŭ farita statistiko en la dekjara periodo 1922-1932 lernis Esperanton ĉ. 2 000 geinstruistoj svedaj. Tiu evidente granda intereso por Esperanto multe dependas de la svedaj instruistaj gazetoj, speciale de Folkskolärarnas Tidning (La gazeto de la popolinstruistoj) kaj de Lärarinneförbundet (Unuiĝo de instruistinoj), kies redaktoroj sinjoro John Forsefl kaj fraŭlino Gerda Nystedt tre simpatie rilatis al Esperanto. Same la parlamentano Ruben Wagnsson, kiu estas redaktoro de Svensk Läraretidning (Sveda instruista gazeto).
RadioRedakti
Komencinte de la aŭtuno 1930 la ABF disponigis al Sveda Esperanto-Instituto (SEI) en la radio-programo tutsveda duonhoron en unu dimanĉo-mateno de ĉiu monato.
Rimarkinda afero estas radio-diskuto pri la «mondlingva problemo», kiun aranĝis radio-servo de Svedujo la 30-an de marto 1933. Ne sole Esperanto, sed ankaŭ Ido, Occidental, Novial kaj Anglic estis reprezentata samnivele per prelegoj kaj diskutaj paroloj, kio donis al la nescianta publiko konfuzan imagon de la situacio. Krom tio sinjoro Zachrisson, profesoro de angla lingvo ĉe la Universitato de Upsalo, aŭtoro de Anglic (ortografia sistemo de la angla lingvo), uzis la okazon por skandali Esperanton, kiu, laŭ li, ne estas parolebla kaj estas tre danĝera afero. Por Esperanto parolis la lerta lingvisto doktoro Björn Collinder, profesoro de finno-ugraj lingvoj ĉe la Universitato de Upsalo, kaj ankaŭ fil. mag. K. Söderberg kaj rektoro Sam Jansson. La afero tamen utilis por veki intereson en la granda publiko tra la lando.
Post tiu radio-diskuto (iniciatita malgraŭ rifuzo de la Esperantistoj) la Stokholma grupo per sia energia vicprezidanto T. Julin aranĝis en la centro de la ĉefurbo ekspozicion por montri al la publiko, ke Esperanto estas lingvo preta, uzata kaj utila; i. a. la kronprinco de Svedujo vizitis kaj interese rigardis la ekspozicion.[6]
Postmilita periodoRedakti
Dum ĉi tiu periodo, la Universala Kongreso estis aranĝita en Svedio tri fojoj plu: 1948 en Malmö, 1980 en Stokholmo, kaj plej recente 2003 en Gotenburgo. La kongresoj havis ĉirkaŭ 1700–1800 partoprenantojn ĉiufoje.
Sveda Esperanto-Federacio kongresis en 2004 en la Esperanto-domo en Lesjöfors, draste malaltigis la mezaĝon de sia estraro. Estis novelektitaj kiel estararanoj tri junaj homoj kun ĵusa aŭ daŭra aktiveco en la junulara movado. La novaj estraranoj estas Sjoerd Bosga, antaŭa prezidanto de TEJO, Katja Ignatieva, daŭre en la TEJO-estraro, kaj Fredrik Olofsson, pli frue estrarano de SEJU, organizaĵo de la junaj svedaj esperantistoj. La jarkunveno reelektis kiel prezidanton Frankon Luin por ankoraŭ unu jaro.
Laborista movadoRedakti
Antaŭ la unua mondmilitoRedakti
La komenco datiĝas de 1905, kiam fondiĝis Anarkiista Esperanto-klubo (certe la unua pure laborista Esperanto-Klubo en la mondo). En 1907 estis loĝio de la abstinenca ordeno Verdandi (socialisttendenca), kies pritrakto okazis en Esperanto. En 1912 fondiĝis iniciate de redaktoro John Johansson, Laborista Klubo de Stokholmo, kiu tre vigle laboris en la unuaj jaroj, sed dum la unua mondmilito iom post iom malvigliĝis kaj fine en 1919 mortis.
Fondiĝo de Sveda Laborista Esperanto-AsocioRedakti
En 1921 estis fondata laŭ iniciato de redaktoro Einar Adamson, Sveda Laborista Esperanto-Asocio (SLEA; svede Svenska Arbetar-Esperanto-Förbundet) kun sidejo en Gotenburgo. Komence la asocio havis nur 20 anojn, sed per la gazeto: Svenska Arbetar Esperantisten ĝi baldaŭ havis pli multajn anojn kaj post dujara laboro la asocio kalkulis 200 anojn, atingis fine de 1928 1 100 anojn. Laŭ decido de la asocia kongreso en Stokholmo 1931 la asocio translokiĝis en la svedan ĉefurbon, kie ĝi havis sian sidon. Prezidanto unue estis Adamson, de 1931 la parlamentano Ernst Eriksson. Per la translokiĝo estiĝis pli favoraj labor-cirkonstancoj por la asocio. Trovante sin en la centro de la laborista movado de Svedio, ĝi havis pli grandajn eblojn agiti inter la sveda laboristaro, ol ĝi havis pli frue. Dum la lastaj tri jaroj de la gotenburga tempo la anaro malkreskis, sed de la lokiĝo en la ĉefurbon la asocio denove kreskis kaj, la 1-an de marto 1933, ĝi havis pli ol 1 400 anojn enregistritajn en sepdeko da lokoj kaj sesdeko da kluboj. La eldonkvanto de la gazeto, kies redaktoro de 1931 estas John Johansson, atingas la nombron da 2 500. La asocio eldonas ĉiusomere specialan varbgazeton svedlingvan, nomatan Sommar ("Somero") por propagando en laboristaj rondoj.
Kunlaboro kun la sindikatojRedakti
Ĉar la asocio speciale laboras inter laboristaj rondoj, ĝi turnas sin al la faksindikatoj kun peto pri morala kaj mona helpo. Laŭ la statuto tiaj organizoj ankaŭ povas esti subtenantaj anoj kaj la nombro da aliĝintoj la tiu kondiĉo estis, ĉe la jarfino 1932, 96 faksindikatoj, abstinencaj loĝioj ktp., kiuj pagis ĉiujare minimume po 5 svedaj kronoj – kelkaj 10 ĝis 50 kronoj – La asocio posedas propran eldonejon, kiu aperigis verkojn en Esperanto kaj sveda lingvoj.
Fondiĝo de SEI, socialdemokrata reculucio, rilatoj kun ABFRedakti
Kune kun Sveda Esperanto-Federacio (SEF) kaj Sveda Instruista Esperanto-Asocio, SLEA permanente fondis la antaŭe provizore fondita Svedan Esperanto-Instituton.[3]
En 1928 la sveda laborista socialdemokrata partio ĉe sia kongreso pere de anoj en SLEA faris rezolucion favoran al Esperanto, kiu kiel senperan efikon ekhavis la enkondukon de Esperantaj kolonoj en la socialista gazetaro kaj ankaŭ igis la partian estraron doni monan subvencion al delegitoj ĉe kongresoj de Sennacieca Asocio Tutmonda (SAT).
Kun Arbetarnas Bildnings-Förbund (ABF, Kleriga asocio de laboristoj) SLEA intime kunlaboras kaj dum la vintra sezono 1931-1932 la nombro de ties studrondoj de Esperanto estis 432; Esperanto estis la duaranga temo de ĉiuj ABF-studrondoj, kaj la nombro tiuepoke konstante kreskis.[7]
Fakaj asociojRedakti
Sveda Esperanto-InstitutoRedakti
Por instruado kaj ekzamenoj SEF je 16-a de aprilo 1922 provizore fondis ekzamenan komisionon Sveda Esperanto-Instituto (Svenska Esperanto-Institutet, SEI), permanente fondita de SEF, SIEF kaj SLEA en 1929. La tasko de SEI origine estis instigi kaj kontroli la scion en kaj pri Esperanto, donante pri tio diplomojn post ekzameno, fari statistikon pri la movado ktp. Nuntempe la ĉefa celo estas instigi kaj stimuli la teoretikan kaj praktikan studon de la lingvo.[3]
Ĝin reorganizis en 1929 la decidoj de SEF kaj de Sveda Instruista Esperanto-Federacio kaj de Sveda Laborista Esperanto-Asocio (SLEA); ili elektis po du reprezentantojn kiel estraron. Tiu elektis la Institutan direkcion, nome: rektoro Sam Jansson, membroj Gösta Ahlstrand, Ernfrid Malmgren, Paul Nylén kaj Carl Emil Ohlsson. Anstataŭ Ahlstrand la estraro elektis en januaro 1932 John Johansson, anstataŭ Ohlsson en 1934 Karl Söderberg.
Sveda Instruista Esperanto-FederacioRedakti
Sveda Instruista Esperanto-Federacio (SIEF), fondita la 9-an de aŭgusto 1918 en Gotenburgo de Gustav Henrik Backman kaj N. Nordlund, atingis en 1933 la nombron de 300 anoj. Agemaj en ĝi estis la jenaj personoj: Sam Jansson, Ernfrid Malmgren, Algot Blid, Linus Andren, Fritiof Ahnfeldt, G. Ahlstrand, G. Otterfors, E. Dahl, O. Svantesson, instruistino Elsa Ozarowsky, k. a. Ĝia estraro en 1933 konsistis el prezidanto Thorsten Torbjar, sekretario O. Rimberth kaj kasisto O. Svantesson. Ĝi aranĝis laŭ iniciato de E. Malmgren en 1929, 1930 kaj 1931 ŝtate subvenciitajn kursojn por instruistoj (la parlamento asignis po 2 900 kr. jare), 1932 kaj 1933 sen tia ŝtata monsubteno.
Eldona Societo EsperantoRedakti
Eldona Societo Esperanto (ESE, svede Förlagsföreningen Esperanto) komencis eldoni librojn pri kaj en Esperanto en 1918,[8] kaj, laŭ EdE, eklaboris aktive sub la gvido de H. Halldor en 1925. De tiam ĝis 1934 ĝi eldonis 7 lernolibrojn, 7 lego- kaj ekzerc-librojn kaj 11 literaturajn verkojn, inter ili: Per Balono al la Poluso (1930), Gösta Berling (1934) kaj Sveda Antologio (1934). La valoro de tiuj verkoj estis en 1934 en ora valuto kalkulata 66 svisaj frankoj. El ĝiaj eldonaĵoj kelkaj gramatikoj atingis kelkdekmilon. ESE estas ankaŭ unu el la plej grandaj vendistoj de fremdaj eldonaĵoj.
- Eldonaĵoj de Eldona Societo Esperanto en la Kolekto por Planlingvoj kaj Esperanto-Muzeo
- http://www.esperanto-gbg.org/eldona/
LiteraturoRedakti
Elektaĵo de literaturo:
- Jubileums-Matrikel – Jubilea Matrikulo 1931. Stockholm: Svenska Esperanto-Förbundet 1931, 123 p. kun multaj fotoj
- Nylén, Paul: “Esperanto en Svedlando”, en La Espero (Svedio) 1933:7–8, p. 109-111
- Enciklopedio de Esperanto
- Kredo, Floroj, Dinamito, libreto verkita de Ernst Olsson kaj tradukita Esperanten de Gösta Henriksson, 1961, Eldona Societo Esperanto, Malmö
- Sandgren, Karl Olof: “Kristanaj Esperanto-pioniroj en Svedio”, en Dia Regno 1985:1 (Jan.), p. 2617-2618, daŭrigo 1985:2, p. 2624-2625, 1985:3, p. 263?–263?
KomentojRedakti
FontojRedakti
- Ĉi tiu artikolo baziĝas (parte aŭ tute) sur la artikolo Svedujo el la Enciklopedio de Esperanto.
- ↑ http://esperantoförbundet.se/index.php/klubbar (januaro 2018)
- ↑ http://www.sprakcafeet.com/spraakkvaellar/ (novembro 2017)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 http://www.esperantoinstitut.se/resumo.html (januaro 2018)
- ↑ Paul Nylén kaj Ernfrid Malmgren en la Enciklopedio de Esperanto de 1934
- ↑ http://libris.kb.se/hitlist?d=libris&q=Freden
- ↑ Paul Nylén kaj Ernfrid Malmgren en Enciklopedio de Esperanto 1934
- ↑ J. J-n. (t.e. John Johansson) en Enciklopedio de Esperanto 1934
- ↑ http://www.esperanto-gbg.org/eldona/ (januaro 2018)
Vidu ankaŭRedakti
Eksteraj ligilojRedakti
- Hejmpaĝo de SLEA
- Libroj pri la Esperanto-Movado en Svedio en la Kolekto por Planlingvoj kaj Esperanto-Muzeo
- Artikoloj pri la Esperanto-Movado en Svedio en Elektronika Bibliografio de Esperantaj Artikoloj (EBEA) (serĉu je "svedujo")