Esperanto-festotagoj

Esperanto-festotagoj estas tagoj gravaj en la esperanto-kulturo, ĉar ili estas datrevenoj de gravaj eventoj aŭ estas starigitaj de aliaj movadoj kaj institucioj sed proksimaj al la celoj de la esperanto-movado kaj tial gravaj por ĝi. La plej festata de ili sendube estas la Zamenhofa tago (15-a de decembro), dum la aliaj ofte pasas sen atento de la plejmultaj esperantistoj, kvankam ofte oni profitas la okazon kaj koncentras esperanto-varbadon ĝuste ĉirkaŭ tiuj tagoj.

Festoj proponataj de UEA

Proponoj de la aktuala estraro de Universala Esperanto-Asocio (2013-) pri festendaj tagoj, publikigitaj en artikolo de estrarano Stefano Keller, aperinta en la revuo Esperanto, januaro 2014: Agade, celebrante - Ek al nova jaro.

Fine de la jaro 2010, gvidantoj de la Universala Esperanto-Asocio, interalie Renato Corsetti kaj la estraranino pri informado Barbara Pietrzak, preparis kiel helpilon por varbada kaj informa esperanto-agado jenan "esperantistan kalendaron":

• la 21-a de februaro, "Internacia Tago de la Gepatra Lingvo"
• la lasta plena semajno de februaro, "Semajno de Internacia Amikeco"
• la 14-a de aprilo, "Mortodatreveno de L. L. Zamenhof"
• la 26-a de julio, "Datreveno de la aperigo de la Unua Libro", Esperanto-tago
• la 21-a de septembro, "Internacia Tago de la Paco" (UNO)
• la 26-a de septembro, "Eŭropa tago de lingvoj" (Konsilio de Eŭropo)
• la unua sabato de oktobro, "Ago-tago" (por Esperanto)
• la 15-a de decembro, naskiĝtago de L. L. Zamenhof en 1859, "Zamenhof-tago" aŭ Tago de Esperanto-libro. En multaj lokaj Esperanto-grupoj tiutage okazas la ĉefa jara festo. (Zamenhof mem anstataŭe proponis festadon de la 17-a de dec. 1878, en kiu li prezentis la unuan version de Esperanto, Pra-Esperanto.)

Festoj deklaritaj de la Esperanta Civito

La Esperanta Civito en sia konstitucio rekonas jenajn 4 tagojn kiel siajn oficialajn festotagojn:

1. la 14-a de aprilo, "Memortago de ĉiuj Pioniroj" (mortotago de L. Zamenhof, 1917)
2. la 2-a de junio, "Tago de la Esperanta Lingvo" (unua cenzura permeso por la publikigo de la Unua Libro, 1887)
3. la 10-a de aŭgusto, "Tago de la Esperanta Civito" (Pakto por la Esperanta Civito, 1998)
4. la 15-a de decembro, "Tago de la Esperanta Kulturo" (Naskiĝtago de L. Zamenhof, 1859)

La esperantistaro ofte festas la Unuan Libron la 26-an de julio, pro miskalkulo, bazita sur la dato de la Bileto por ellaso (la dua cenzura permeso, ne plu pri la preso, sed pri la surmerkatigo). Efektive tiu estus pli frua je kelkaj tagoj. Pro la kontesto, la Esperanta Civito decidis favore al la 2-a de junio, la sola tute certa dato, kiel Tago de la Lingvo. Estas rimarkinde ke tiu ĉi dato kaj la du zamenhofaj ĉiam koincidas laŭ la tago de la semajno.

Nur la Esperantaj Civitanoj festas la 10-an de aŭgusto, ĉar tiam en 1998 estis lanĉita la Pakto por la Esperanta Civito, kiun ili konsideras la tagon postan al la gravaj decidoj de Bulonjo. Estas rimarkinde ke Lazaro Ludoviko kaj Klara Zamenhof geedziĝis la 9-an de aŭgusto 1887.

Aliaj Esperanto-memortagoj

• la 12-a de januaro 1949: Malpermeso de Esperanto-grupoj en la soveta zono de Germanio.
• la 22-a de februaro 2012: Google Translate aldonas Esperanton (kiel 64-an lingvon).
• la 28-a de aprilo 1908: fondodato de Universala Esperanto-Asocio.
• la 17-a de majo 1935: Oficiala malpermeso de Esperanto-instruado en germanaj lernejoj kaj aliaj ŝtataj ejoj (La instruado mem estis plejparte jam neformale ĉesigita en 1933).
• la 11-a de junio 1857: Naskiĝo de Antoni Grabowski, unua grava Esperanto-poeto post Zamenhof.
• Aŭgusto 1921: fondodato de SAT..
• la 12-a de aŭgusto 1949: fondodato de ILEI.
• la 14-a de aŭgusto 1938: fondodato de Tutmonda Junular-Organizo (TEJO).
• la 29-a de septembro 2001: La Ĉina Radio Internacia komencas ĉiutage publikigi novaĵojn pri Ĉinio en Esperanto. (vidu Ĉina Interreta Informa Centro)
• la 6-a de oktobro 1891: Naskiĝo de Kálmán Kalocsay, grava Esperanto-verkisto.
• la 15-a de oktobro 1985: la Dua Unesko-rezolucio (Sofio) pri Esperanto.
• la 6-a de novembro 2001: fondodato de la Esperanta Vikipedio.
• la 8-a de decembro 1954: Komenco de "konsultaj aranĝoj" inter Unesko kaj UEA; ekde 2012 tio nomiĝas "konsulta partnereco".
• la 10-a de decembro 1954: la Unua Unesko-rezolucio (Montevideo) pri Esperanto.
• la 17-a de decembro 1878: L. L. Zamenhof inaŭguris la unuan version de sia lingvo, Pra-Esperanto (antaŭe nomita Lingwe Uniwersala), kun amikoj okaze de sia 19-a naskiĝtaga festo.

Aliaj tagoj festataj de esperantistoj

Laŭ la politikaj aŭ religiaj konvinkoj, ankaŭ aliaj datoj estas festataj (ekzemple la 1-a de majo en la Laborista Esperanto-movado), sed ne temas pri specife Esperantaj festotagoj.

Tagoj ligitaj al Esperanto

En la mondo ekzistas multaj diversaj internaciaj memor- kaj festotagoj - kelkaj havas apartan ligon al Esperanto:

• 27-a de januaro: Tago de la memoro pri la viktimoj de la holokaŭsto; la familio de Zamenhof estis mortigita de la nazioj.
• 13-a de februaro: Monda Tago de radio. Radio en Esperanto
• 21-a de marto: Monda tago de poezio. Esperanto-poezio kaj ĝia historio
• 21-a de marto: Internacia tago kontraŭ rasismo
• 27-a de marto: Monda tago de teatro
• lasta merkredo en marto: Tago de liberaj dokumentoj. Esperanto estis libera afero ekde la komenco.
• 2-a de aprilo: Internacia tago de infanlibroj
• 18-a de aprilo: Internacia tago de monumentoj. Atentigo pri Zamenhof-/Esperanto-objektoj
• 23-a de aprilo: Monda Tago de la Libro kaj de kopirajto, proks. 120 libroj jare aperas en Esperanto, kolektiĝis ĝis nun dekmilo da Esperanto-libroj
• 9-a de majo: Eŭropa tago. Esperanto estas komuna lingvo de kelkaj centmiloj da EU-civitanoj; okazo por peti, ke en oficialaj informoj pri EU-lingvoj la EU-instancoj menciu Esperanton kiel lingvon fakte parolatan de EU-civitanoj
• 21-a de junio: Festo de muziko aŭ Monda muzika tago (muziko festata ankaŭ en la 1-a de okt. kaj 22-a de nov.)
• 23-a de aŭgusto: Eŭropa Memor-Tago pri Viktimoj de Stalinismo kaj Naziismo. Memorigo pri la mortigitaj Esperanto-parolantoj sub la stalinismo kaj la mortintoj sub naziismo
• 8-a de septembro: Internacia tago de alfabetigo kaj kleriĝo
• 15-a de septembro: Internacia tago de demokratio. Esperanto estas aparte demokratia maniero de internacia komunikado.
• 27-a de septembro: Monda Tago de Turismo
• 30-a de septembro: Internacia tago de tradukado
• 1-a de oktobro: Monda tago de muziko. Festado de Esperanto-muziko (kp. 21-a de junio)
• 7-a de novembro: Internacia tago de afrikaj verkistoj. Atentigo pri la Eo-verkistoj el Afriko kaj la demando pri koloniistaj lingvoj
• 21-a de novembro: Monda tago de televido. Televidaj programeroj en Esperanto.
• 26-a de novembro: Monda tago de gazetoj
• 5-a de decembro: Internacia tago de la honora ofico

Historia trarigardo

Jam en la 1920-aj jaroj, laŭ propono de diversaj intelektuloj kaj aktivuloj (interalie Baghy kaj Nekrasov) la 15-a de decembro aŭ Zamenhofa Tago (naskiĝo de Lazaro Ludoviko Zamenhof en 1859) estis tradicie elektita kiel Esperanto-Librotago. Dum tiu aŭ proksima tago, sojle al la Kristnaska ferio, la esperantistaro havas siajn klubajn julfestojn, interŝanĝas donacojn (prefere Esperanto-librojn) kaj bondezirojn, foje kunvenas pro seminario pri Zamenhofoj. Por la Esperanta Civito ĝi estas laŭ ties konstitucio la Tago de la Esperanto-kulturo. Malpli gravaj estas la aliaj datrevenoj, kiuj fariĝis Esperantaj festo- aŭ memortagoj.

Pro la forpaso de Zamenhof (1917) la 14-a de aprilo fariĝis memortago (ĉe la Civito: "Tago de ĉiuj pioniroj"). Estas rimarkinde, ke ofte en aprilo naskiĝis novaj iniciatoj, ekzemple UEA (1908) kaj Heroldo de Esperanto (kies unua numero aperis la 14-an de aprilo 1920).

La historio de la lingvo registras du pliajn datojn: la 2-an de junio 1887 la rusa cenzuro permesis la eldonon de la Unua Libro (tiu dato, la 21-a de majo laŭ la Julia kalendaro, aperas dorse de la frontispico), kaj la 9an de aŭgusto 1905 en Bulonjo-ĉe-Maro estis aprobitaj la Fundamento, la starigo de la Lingva Komitato kaj la flago (pri la himno la unua UK prokrastis la decidon, sed per si mem venkis la melodio de Félicien Menu de Ménil).

Proponoj de Zamenhof: La "Sankta Tago" ktp.

Zamenhof proponis la 5-an de Aŭgusto, la tagon de la malfermo de la Unua Kongreso Esperantista 1905, kiel festotagon. Zamenhof diris: "Sankta estas por ni la hodiaŭa tago." En letero publikigita en 1906 (OV V n-ro 24) li skribis pri la propono elekti festotagon por la esperantistoj: "La ideo per si mem ŝajnas al mi bona, sed mi ne povas aprobi la proponon, ke por tiu ĉi festotago oni elektu mian tagon de naskiĝo. Se la ideo per si mem estos akceptita de la esperantistoj, tiam estos necese elekti iun alian tagon, ekzemple:

a) tagon de la malfermo de la unua kongreso esperantista,

b) aŭ la unuan tagon de la kalendara printempo (por la norda duonglobo, kiel simbolon de la printempo, kiun nia afero promesas al la homaro;

c) aŭ la tagon en kiu en la jaro 1878 la unua rondeto esperantista proklamis la finitecon kaj la oficialan komencon de ekzistado de la lingvo Esperanto (17. de Decembro); [dum amikoj de Zamenhof festis lian naskiĝdatrevenon]

ĉ) aŭ iun alian tagon laŭ elekto de la esperantistoj."