Franciscus Valesius
Francisco Valles estis hispana kuracisto, filologo kaj verkisto pri Medicinaj temoj. Li studis medicinon en la Universitato de Padovo kaj estis profesoro pri Medicino en la Universitato de Alcalá de Henares, kaj vivis plejmulto el sia vivo en Alcalá de Henares. Li konatiĝis kun Andreo Vesalio kaj sukcedis al ĉi-lasta kiel persona kuracisto de Filipo la 2-a (1527-1598), reĝo de Hispanio.
| Franciscus Valesius (1524-1592) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
.png) "Komentaĵoj en sep libroj pri la Epidemioj de Hipokrato", verko de Franciscus Valesius, publikigita en 1652.
| |||||
| |||||
| Persona informo | |||||
| Naskiĝo | 4-an de oktobro 1524 en Covarrubias, Hispanio | ||||
| Morto | 20-an de septembro 1592 en Burgoso, Hispanio | ||||
| Tombo | Alcalá de Henares  vd
| ||||
| Lingvoj | hispana • latina • greka vd | ||||
| Loĝloko | Alcalá de Henares vd | ||||
| Ŝtataneco | Hispanio vd
| ||||
| Alma mater | Universitato de Alcalá de Henares Universitato de Padovo | ||||
| Profesio | |||||
| Alia nomo | Divino Valles vd | ||||
| Okupo | kuracisto renesanca humanisto verkisto kuracisto-verkisto vd
| ||||
| Laborkampo | Ĝenerala medicino vd
| ||||
| Aktiva en | Monaĥejo de El Escorial vd | ||||
| |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Li estis pioniro en la kampo de medicino per dissekcado de kadavroj kaj, malgraŭ la obstakloj de la Inkvizicio kaj la spuroj de la tempo, li iĝis prakuracisto de Kastilio; dankon parte pro lia edziĝo al Juana de Vera, filino de la kuracisto de Reĝino Isabella de Portugalio, sed multe pli pro liaj scio kaj kapabloj. Vallés disvolvis grandan parton de siaj studoj kaj profesia praktiko en Alcalá de Henares, kie li instruis klasojn dum preskaŭ dudek jaroj.
Biografio
redaktiBrila studento, profesoro, vera protokuracisto kaj antaŭulo de la patologia anatomio Francisco Valles de Covarrubias, naskita Burgoso, Hispanio, en 1524, baldaŭ ekloĝis en Alcalá de Henares, kie li iĝis unu el la plej grandaj referencoj de renesanca medicino. Konata kiel "El Divino Valles" ("La Dia Valles"), lia marko sur la urbo daŭre ĉeestas, precipe post kiam liaj restaĵoj estis retrovitaj en 2011. Sekvante la diktaĵon de lia testamento, lia korpo ripozis en la kapelo de la Colegio Mayor de San Ildefonso ĝis 1862.
La Akademio pri Medicino trovis liajn restaĵojn kaj metis ilin en plumbokeston, murigitan en la sama kapelo ĝis antaŭ iom pli ol jardeko. La ligo kiun Valles travivis kun la Komplutensa urbo estis intensa kaj tre antaŭtempa, laŭ tio kion esprimis la oficiala kronikisto de la urbo, Vicente Sánchez Moltó (n. 1958): "En la aĝo de 20 Valesius komencis siajn studojn en la Universitato de Alcalá".
En 1547 li diplomiĝis en Artoj kaj, en 1553, en Medicino, ĉe kiu li doktoriĝis la sekvan jaron. Tiel, li tenis la Unuan katedron inter 1557 kaj 1572, en kiu tempo la eminenta Renesanca viro iĝis kuracisto de la lito de Filipo la 2-a. Lia oficiala titolo estis ĝenerala protofiziko de la Regnoj kaj Senjoroj de Kastilio.
Inter liaj atingoj estas la organizado de la fabela biblioteko de El Escorial, kune kun Ambrosio de Morales (1513-1591) kaj Benito Arias Montano (1527-1598). Tiuepoke unu el la plej gravaj kuracistoj de la 16-a jarcento ne konsciis, ke li fariĝos tutmonda referenco, kiu daŭre estos festita duonjarmilon post lia naskiĝo. "Valles skribis 20 librojn dum sia vivo, el kiuj 15 estas ekskluzive pri medicinaj aferoj. Li ankaŭ skribis pri teologio.
Ni devas memori, ke, tiutempe, ĉi tiuj studoj kaj tiuj de medicino ne estis apartigitaj. Lia granda kontribuo al la scienco, kaj al la mondo kiu estis ankoraŭ venonta, estis la antaŭulo de tio, kion oni nun konsideras patologia anatomio , kiel konstatis la profesoro ĉe la nuna Universitato de Alcalá (UAH) Alberto García Lledó.
La dissekcioj alvenas al Alcalá
redaktiKrome, ĉi tiu instruisto estas la aŭtoro de la "Leciono pri Anatomio", romanverko en kiu unu el ĝiaj ĉeffiguroj estas Valles mem kaj en kiu la universitata vivo estas portretita en la urbo kie Cervantes naskiĝis, dum la Ora Epoko "Li estis unu el la plej grandaj eksponentoj de la medicino de sia tempo.
Brila studento en la Universitato, li ankaŭ studis liberalajn artojn kaj klasikajn lingvojn, la grekan kaj la latinan. Dum sia studenteco, li estis ĉe la "Kolegio de la Madre de Dios", la loko nuntempe estas okupata de la Advokata Asocio. La Universitato de Alcalá ne estis pioniro en dissekcioj, kiel estis Valencio, sed la dissekcioj baldaŭ komencis esti praktikataj ĉi tie pro la postulo de ĝiaj studentoj".
Post kiam la dissekcioj estis integrigitaj en la ĉiutagan medicinan rutinon, Valles komencis novan disciplinon: "Patologia anatomio ankoraŭ ekzistas kiel ĝi estis tiutempe praktikata. Ne temis pri farado de anatomio kiel priskribo de la sana korpo, sed prefere anatomio serĉanta la lokon, kiun la korpo okupis en la kadavro, kiu igis lin morti, tio estis revolucia koncepto.
Inter la certecoj lasitaj de la rakonto raportita de Valles en Alcalá estas la fakto ke li ĉeestis dissekciojn en hospitaloj kiel Antezana, same kiel aliajn pacientojn en la Hospitalo de San Lucas kaj San Nicolás, fondita en la 13-a de marto 1513de la Kardinalo Cisneros (1436-1517), antaŭulo siavice de la historia "Universitato de Alcalá", por zorgi pri malriĉaj malsanaj studentoj. "La profesoroj de la Universitato havis la devon helpi tiujn pacientojn, laŭ la konstitucioj donitaj de Cisneros mem".
La maniero de lernado estis io aparta en ĉi tiuj hospitaloj. "Krom la majstraj klasoj, kiam la leciono estis finita, la instruisto restis ĉe la posteno. Tio estas, li staris ekster la klaso, aŭskultante la demandojn de la lernantoj kaj respondante ilin, kompreneble latine".
Post kiam la duboj estis solvitaj, la profesoro kaj studentoj turneis la urbocentron por iri vidi la malsanulojn en la malsamaj hospitaloj, kiel Santa María La Rica. Laŭ Ernesto García Lledó (n. 1965), Valles ne dissekcus la kadavrojn, ĉar tio estus la funkcio de la anatomo. Aliflanke, li estus ĉe sia flanko interpretante la signojn de malsano en la senvivaj korpoj.
Traduko de la klasikaj tekstoj kaj rilato kun Filipo la 2-a
redaktiAliflanke, Valles ankaŭ dediĉis sin al la studo de klasikaj lingvoj kiel bona latinisto kaj granda konanto de la greka.
Li retradukis la klasikajn tekstojn kaj reverkis ilin, liberigante ilin de antaŭaj malbonaj tradukoj. Jen io, kion Cisneros intencis per sia Poliglota Biblio, purigi la originalajn tekstojn de la akumulitaj eraroj de antaŭaj tradukoj. Tiamaniere, la historiaj Galenaj kaj Hipokrata tekstoj atingis novan nivelon de esenceco.
García Lledó memoras ke, kiel reĝa protokuracisto, Filipo la 2-a havis lin en granda estimo. Kiel li rakontas, estas dirite ke li tre aprezis lin por mildigi siajn gutajn atakojn. Sánchez Moltó, siaflanke, aludas al alia el la legendoj, kiuj ankoraŭ parolas pri Valles: "En ia okazo, kiam la reĝo estis malsana, la kuracisto diris, ke oni devas elpurigi lin.[1] La ceteraj kuracistoj kontraŭstaris ke tio ne povus esti farita pro la luno. Tio estus vere barbara, Valles diris, ke, se nur tio estis la problemo, sufiĉas fermi la kurtenojn por ne vidi la lunon.
Valles, granda ĉeesto en Alcalá
redaktiLia restado en Alcalá de Henares estis markita en la kolektiva imago de ĝia loĝantaro de la nuna Clínica Vallés, situanta en la konstruaĵo kiu loĝigis unu el liaj hejmoj. En ĝi, situanta en la centra Santiago-strato, en la sama sancentro konserviĝas nur la fasada kovraĵo kaj ĝia heraldika ŝildo.
"Sed estis pli da domoj. Unu sur la strato Mayor, apud la Hospitalo Antezana, alia sur la strato del Matadero, nun Portilla, kaj alia en La Mancebía, kie antaŭe restis la prostituitinoj en tiu tempo, kaj kie nun troviĝas Calle de las Damas aŭ La Laguna".
Aliflanke, Valles ankaŭ aĉetis alian bienon, nomitan Xerafín. Ĝi estis grandega kaj tie konstruiĝis domo. Estis multaj aleoj kaj plantejoj de cidonoj kaj fruktarboj, kiel migdalarboj kaj pirarboj, kaj ankaŭ fruktoĝardenon kun fruktoj kaj legomoj. La kuracisto testamentis ĉi tiun bienon al unu el siaj filoj kun kondiĉo kiu, kun la tempo, estus plenumita: ke la bieno finiĝu en la manoj de la Kompanio de Jesuo. En realeco, Valles estis tre religiema Renesanca viro. Iafoje, la Inkvizicio registris lin pro tezoj esprimitaj en liaj libroj, al kiuj la kuracisto tuj senkulpigis sin.
La mistero solvita de liaj mortintaj restaĵoj
redaktiEn 1592 li mortis dum li estis en la aŭgustena monaĥejo de Burgoso. Li lasis ĉion skribitan en sia testamento. "En ĝi li aludas esti pardonita, se li iam plenumis praktikojn, kiuj povus alfronti iun ajn el la temoj levitaj de religio, en klara aludo al dissekcioj". Kio ligus lin al Alcalá de Henares dumvive estis skribita ankaŭ en lia lasta testamento: li volis esti entombigita en la kapelo de la Colegio Mayor de San Ildefonso, la nuna rektorejo de la Universitato Alcalá de Henares. Deziro koncedita.
Liaj restaĵoj ripozis tie longe, tute nekonsciaj pri la malapero de la Universitato komenciĝanta en 1836 kun la konfisko de Mendizábal.[2] Kun la unua universitata kampuso en ruinoj, nur apogita per la humilaj agoj kiujn la Societo de Condueños, kreita por savi la heredaĵkomplekson, povis efektivigi, alvenis la 22-an de majo 1862.
Tiutage, kaj kun Francisco de Asís Palou estante urbestro, la Madrida Akademio de Medicino volis serĉi la restaĵojn de la fama kuracisto. Ili trovis liajn restaĵojn sub lia tombo, kiu havis la saman ŝildon, kiu ankoraŭ videblas en la Kliniko Vallés. Ili kolektis la restaĵojn kaj metis ilin en plumboskatolon. Ili decidis konservi ilin malantaŭ muro, do ili restis muritaj kaj kaŝitaj.
El ilia vidpunkto, kvankam la novaĵo pri la remalkovro de liaj restaĵoj en la lasta rehabilitado de la kapelo estis anoncita kiel granda malkovro la 14-an de aprilo 2011, fakuloj pri la temo ĉiam sciis, ke tie estis tio kio malmulto restis el "La Dia Valles". "Krome la Akademio de Medicino metis tie plataĵon en la latina, en 1862, kaj unu jaron poste ili faris la samon en tio, kio estis lia domo en la strato Santiago.[3]
Verkaro
redakti- Commentaria in quartum librum meteor[on Aristotelis], 1558
- In Aphorismos, & libellum de alimento Hippocratis, commentaria, 1561
- Controuersiarum naturalium ad tyrones pars prima, continens eas quae spectant ad octo libros Arist. De physica doctrina, 1563
- Co[mmentarii de vrinis, pulsibus & febribus longe eruditissimi], 1565
- Commentaria in Prognosticorum Hippocratis, 1567
- Commentaria in libros Galeni de differentia febrium, 1569
- Commentaria in libros Hippocratis de Ratione victus in morbis acutis, 1569
- Controversiarum medicarum et philosophicarum, Petrus Monavius, Johannes Crato, 1582
- Controuersiarum medicarum et philosophicarum, Alonso Marcos, 1583
- De iis, quae scripta sunt physice in libris sacris, siue De sacra philosophia, liber singularis ..., 1587
- De Urinis, Pulsibus ac Febribus Compendiaria tractationes ..., 1588
- in quartum librum Meteorologicorum Aristotelis commentaria, 1588
- De urinis, pulsibus, ac febribus compendiariæ tractationes, Gregorio Lopez Madera, 1591
- Controversiarum medicarum et philosophicarum, 1591
- Tratado de las aguas destiladas, pesos, y medidas de que los Boticarios deuen vsar, 1592
- Commentaria illustria in Claudii Galeni, 1594
- De iis quae scripta sunt physice in libris sacris, sive de sacra philosophia liber singularis, 1595
- Methodus medendi, 1651
- Commentaria in septem Hippocratis libros Epidemiorum, 1652
- De sacra philosophia, 1652
- Imber aureus, siue Chilias aphorismorum ex libris Epidemiωn Hippocratis, 1652
- Commentaria in septem libros Hippocrat de morbis popularibus, 1654
- Summa de temps y altres rudiments de la gramatica ab un abacedari de verbs ..., 1674
Vidu ankaŭ
redakti- Petrus Monavius (1551-1588)
- Johannes Crato (1519-1585)
- Andreo Vesalio (1514-1564)
- Filipo la 2-a (1527-1598)
- José Antonio Pavón (1754-1840)
- Hipólito Ruiz López (1754-1816)
- Pedro da Fonseca (1528-1599)
Referencoj
redakti- ↑ Elpurigo estas la procezo de purigado, elpelado, aŭ forigo de io, en la senco de malproksimado de la problemo kaj estingi objekton kun negativa signifo.
- ↑ Konfisko de Mendizábal estis serio da eksproprietigo kaj privatigo de monaĥaj trajtoj en Hispanio de 1835 ĝis 1837.
- ↑ El Confidencial