Gastroenterito

malsano de gastroentera sistemo

La gastroenterito estas malsano karakterizata de inflamo de la stomaka kaj intesta kanalo, kiu implikas kaj la stomakon kaj la maldikan inteston.[1] Kiam temas pri gastroenterokojlito, ankaŭ la dika intesto estas implikita. La malsano kondukas al diareo, vomo kaj abdomenaj kramfoj.[2] Ankaŭ febro, manko de energio kaj dehidratado povas okazi.[3][4] Tio tipe daŭras malpli ol du semajnoj.[5] Ĝi ne rilatas al gripo, kvankam foje oni nomis ĝin erare "stomaka gripo".[6]

Gastroenterito estas kutime okazigita de virusoj.[7] Tamen, ankaŭ bakterioj, parazitoj, kaj fungoj povas okazigi gastroenteriton.[3][7] Ĉe infanoj, rotavirusoj estas la plej ofta kaŭzo de akra malsano.[8] Ĉe plenkreskuloj, norovirusoj kaj Campylobacter estas oftaj kaŭzoj.[9][10] Manĝado de maltaŭge preparitaj manĝaĵoj, drinkado de poluita akvo aŭ proksima kontakto kun persono kiu estas infektita povas disvastigi la malsanon.[3] Traktado estas ĝenerale la sama kun aŭ sen definitiva diagnozo, kaj tiel testado por konfirmi estas kutime ne necesa.[3]

Preventado konsistas el manlavado per sapo, drinkado de pura trinkakvo, taŭga dispono kaj traktado de la homa digesto-forĵetaĵojn kaj mamnutrado de beboj anstataŭ uzado de laktopreparaĵoj por infanoj.[3] La rotavirusa vakcino estas rekomendata kiel prevento por infanoj.[3][8] Traktado postulas englutado de sufiĉe da fluaĵoj.[3] Por mildaj aŭ moderaj kazoj, tio tipe povas esti atingata per drinkado de buŝrehidratiga solvaĵo (nome kombino de akvo, saloj kaj sukero).[3] En tiuj kiuj estas mamnutrataj, pluigis la mamnutradon estas tute rekomendata.[3] Por pli akraj kazoj, envejna fluenmetado povas esti necesa.[3] Fluaĵoj povas esti havigitaj pere de nazgastra tubo.[11] Suplemento de zinko estas rekomendata por infanoj.[3] Antibiotikoj estas ĝenerale nenecesaj.[12] Tamen, antibiotikoj estas rekomendataj por infanoj kiuj suferas febron kaj sangodiareon.[2]

En 2015, estis du mil milionoj da kazoj de gastroenterito, kio rezultis en 1.3 milionoj da mortoj tutmonde.[13][14] Infanoj kaj ĉefe tiuj de la evolulandoj estas plej tuŝitaj de tiu malsano.[15] En 2011, estis ĉirkaŭ 1.7 mil milionoj da kazoj, kio rezultis en ĉirkaŭ 700 000 mortoj de infanoj sub la aĝo de kvin jaroj.[16] En evolulandoj, infanoj sub la aĝo de du jaroj ofte suferas ses aŭ pliajn infektojn jare.[17] Ĝi estas malpli ofta en plenkreskuloj, parte pro la disvolvigo de imuneco.[18]

Signoj kaj simptomoj redakti

Gastroenterito estas plej ofte markata per kaj diareo kaj vomado.[18] Foje tamen, nur unu el la du simptomoj okazas.[2] Tio povas esti akompanata per abdomenah kramfoj.[2] Signoj kaj simptomoj kutime ekas 12–72 horojn post la ricevo de la infekta agento.[15] Se temas pri viruso, la malordo kutime solviĝas post unu semajno.[18] Kelkaj virusaj infektoj povas esti akompanataj ankaŭ per febro, lacego, kapdoloro kaj muskoldoloro.[18] Se fekaĵo enhavas sangon, la kaŭzo plej verŝajne ne estas virusa[18] kaj plej verŝajne estas bakteria.[19] Kelkaj bakteriaj infektoj okazigas fortajn abdomenajn dolorojn kaj povas pluresti dum kelkaj semajnoj.[19]

Infanoj infektitaj per rotaviruso kutime rekuperiĝas en tri ĝis ok tagoj.[20] Tamen, en malriĉaj landoj la traktado de akraj infektoj estas ofte neatingeblaj kaj longdaŭraj diareoj estas oftaj.[21] Dehidratiĝo estas ofta komplikaĵo de diareo.[22] Akra dehidratiĝo ĉe infanoj povas esti rekonata se la haŭta koloro kaj pozicio revenas malrapide se premita.[23] Tio nomiĝas "longdaŭra replenigo de kapilaroj" kaj "malbona turgesko de haŭto".[23] Nenormala spirado estas alia signo de akra dehidratiĝo.[23] Ripetataj infektoj estas tipe videblaj en areoj kun malbonaj akvelfluaj sistemoj, kaj malsufiĉa nutrado.[15] Ankaŭ malĝusta infandisvolviĝo kaj longdaŭraj kognomankoj povas rezulti el tio.[17]

Vidu ankaŭ redakti

Notoj redakti

  1. Schlossberg, David (2015). Clinical infectious disease (dua eld.). p. 334. ISBN 978-1-107-03891-2. Arkivita el la originalo en 2017-09-08. Alirita la 19an de majo 2020.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 Singh, Amandeep (Julio 2010). "Pediatric Emergency Medicine Practice Acute Gastroenteritis — An Update". Pediatric Emergency Medicine Practice. 7 (7). Alirita la 19an de majo 2020.
  3. 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 (29a de oktobro 2013) “Management strategies in the treatment of neonatal and pediatric gastroenteritis.”, Infection and Drug Resistance 6, p. 133–61. doi:10.2147/IDR.S12718. 
  4. (2014) Ferri's Clinical Advisor 2015: 5 Books in 1. Elsevier Health Sciences. ISBN 978-0-323-08430-7.
  5. Schlossberg, David (2015). Clinical infectious disease (Dua eld.). p. 334. ISBN 978-1-107-03891-2. Arkivita el la originalo en 2017-09-08. Alirita la 19an de majo 2020.
  6. Shors, Teri. (2013) The microbial challenge : a public health perspective, 3‑a eldono, Burlington, MA: Jones & Bartlett Learning. ISBN 978-1-4496-7333-8.
  7. 7,0 7,1 A. Helms, Richard. (2006) Textbook of therapeutics : drug and disease management, 8‑a eldono, Philadelphia [u.a.]: Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 978-0-7817-5734-8.
  8. 8,0 8,1 (February 2012) “2008 estimate of worldwide rotavirus-associated mortality in children younger than 5 years before the introduction of universal rotavirus vaccination programmes: a systematic review and meta-analysis”, The Lancet Infectious Diseases 12 (2), p. 136–41. doi:10.1016/S1473-3099(11)70253-5. 
  9. (Aprilo 2011) “The dynamics of norovirus outbreak epidemics: recent insights”, International Journal of Environmental Research and Public Health 8 (4), p. 1141–9. doi:10.3390/ijerph8041141. 
  10. Man SM (December 2011). “The clinical importance of emerging Campylobacter species”, Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology 8 (12), p. 669–85. doi:10.1038/nrgastro.2011.191. 
  11. (Aprilo 2005) “Acute gastroenteritis in children.”, Australian Family Physician 34 (4), p. 227–31. 
  12. (August 2015) “Therapy of acute gastroenteritis: role of antibiotics.”, Clinical Microbiology and Infection 21 (8), p. 744–9. doi:10.1016/j.cmi.2015.03.002. 
  13. (8a de oktobro 2016) “Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015.”, Lancet 388 (10053), p. 1545–1602. doi:10.1016/S0140-6736(16)31678-6. 
  14. (8-a de oktobro 2016) “Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015.”, Lancet 388 (10053), p. 1459–1544. doi:10.1016/s0140-6736(16)31012-1. 
  15. 15,0 15,1 15,2 Webber, Roger. (2009) Communicable disease epidemiology and control : a global perspective, 3‑a eldono, Wallingford, Oxfordshire: Cabi. ISBN 978-1-84593-504-7.
  16. (20a de aprilo, 2013) “Global burden of childhood pneumonia and diarrhoea.”, Lancet 381 (9875), p. 1405–16. doi:10.1016/S0140-6736(13)60222-6. 
  17. 17,0 17,1 (2010) “Chapter 93”, Mandell, Douglas, and Bennett's principles and practice of infectious diseases, 7‑a eldono, Philadelphia: Churchill Livingstone/Elsevier. ISBN 978-0-443-06839-3.
  18. 18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 (January 2011) “Viral gastroenteritis in adults”, Recent Patents on Anti-Infective Drug Discovery 6 (1), p. 54–63. doi:10.2174/157489111794407877. 
  19. 19,0 19,1 Galanis, E (11a de septembro 2007). "Campylobacter and bacterial gastroenteritis". Canadian Medical Association Journal. 177 (6): 570–1. doi:10.1503/cmaj.070660. PMC 1963361. PMID 17846438. Alirita la 19an de majo 2020.
  20. (October 2011) “Epidemiology and prevention of rotavirus infection: an underestimated issue?”, Journal of Maternal-Fetal and Neonatal Medicine 24 (Suppl 2), p. 48–51. doi:10.3109/14767058.2011.601920. 
  21. Toolkit. DefeatDD. Arkivita el la originalo je 27a de aprilo 2012. Alirita 3a de majo 2012. Arkivigite je 2012-04-27 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2012-04-27. Alirita 2020-05-19.
  22. Management of acute diarrhoea and vomiting due to gastoenteritis in children under 5. National Institute of Clinical Excellence (Aprilo 2009). Arkivita el la originalo je 2009-08-02.
  23. 23,0 23,1 23,2 Tintinalli, Judith E.. (2010) Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide (Emergency Medicine (Tintinalli)). Nov-Jorko: McGraw-Hill Companies, p. 830–839. ISBN 978-0-07-148480-0.