Gila lingvo
La Gila lingvo estas Kaspia lingvo, kaj membro de la nordokcidenta irana lingvo branĉo, parolita en Irano 'Gilan' Provinco. Gilaki estas proksime rilatita al Mazandarani kaj la du lingvoj havas similan vortprovizoj. La Gilaki kaj Mazandarani lingvoj (sed ne aliaj iranaj lingvoj) dividas iuj tipologia karakterizaĵoj kun kaŭkazaj lingvoj (specife Sud kaŭkazaj lingvoj), reflektante la historion, etna identeco, kaj proksime parencecon al la regiono de Kaŭkazo kaj kaŭkazaj popoloj de la Gilaki personoj kaj Mazandarani personoj .
| Gila lingvo | |
| گیلکی gilaki | |
| lingvo • moderna lingvo | |
|---|---|
| kaspia lingvaro | |
| Parolata en | provincoj Gilano kaj Mazandarano de Irano |
| Parolantoj | 2 550 000 |
| Denaskaj parolantoj | Taksitaj 3,3 milionoj (kun tendenco de malplimultiĝo) |
| Skribo | araba skribo, araba alfabeto |
| Lingvistika klasifiko | |
Hindo-Eŭropa
| |
| Lingvaj kodoj | |
| Lingvaj kodoj | |
| ISO 639-3 | glk |
| Glottolog | gila1241 |
| Angla nomo | Gilaki |
| Franca nomo | gilaki |
La gila lingvo havas radikojn en la plej antikvaj iranaj lingvoj ĉefe en la nord-pahlavia lingvo. En la gila lingvo troviĝas substrataj vortoj, kiuj rilatas al la erao antaŭ de okupo de ariaj triboj (bordoj de la Kaspia maro estis loĝitaj eĉ antaŭ la enmigro de ariaj triboj).
La gila lingvo ne havas propran alfabeton. Aŭ se ĝi iam pratempe havis, pro la ĉiam pluva vetero kaj multa humido restis nenio, kio pruvus ekziston de tia alfabeto. Proksimume ĉiuj giloj povas paroli en la persa lingvo kaj faras tion, kiam postulas oficialaj bezonoj. Sed inter si mem la giloj nepre parolas gile.
La gila lingvo havas kelkajn dialektojn.
Jen gila fonemaro laŭ latina ordigo: (ĉiuj ne klarigotaj literoj prononciĝas kiel esperantaj literoj):
A – Ä (kiel a en la angla vorto apple) – E – Ë (kiel e aŭdebla inter t kaj l en la angla vorto bottle) – O – Ö (kiel turka aŭ germana Ö) U – Ü (kiel Ü en la turka aŭ germana aŭ hungara alfabetoj) – – B – Ĉ – D – F – G – Ĝ – H – Ĥ – I – J – Ĵ – K – L – M – N – P – Q (iom simile al la prononco de R ĉe francoj aŭ germanoj) – R – S – Ŝ – T – V – Ŭ – Z
Jen kelkaj originaj gilaj vortoj:
- Absorbo Fakëŝ
- Absurda häĉi
- Aĉeti hen
- Aglo aluĥ
- Akvo oŭ
- Alo bal
- Alno tuse
- Amaso amas
- Arbo dar
- Bofilo zama
- Bukcinatoro ĝul
- Cikonio ĉoin
- Fajfo ŝib
- Fali këtën
- Folio vëlg
- Frato brar (kp. germane Bruder)
- Gejŝo giŝa – gejŝë
- Glita lisk
- Granda pillë
- Gumo vinĝë
- Haltu bes
- Histriko ĥorika
- Ido zaj
- Kaldrono gëmëĝ
- Kato piĉa
- Klimakso gup
- Pasero ĝiĝaj
- Koto ĉël
- Patro per (kp. france père)
- Patrino mar (kp. france mère, hispane madre)
- Perdo avir
- Plugilo gaĝme
- Rano goska
- Serpento lanti
- Sur, super buĝor
- Ŝnuro lafënd
- Tuso ĥos
La signoj de pluralo estas N , ON , KON :
- Goska – GoskaN
- Brar – BrarON
- Ĝiĝaj - ĜiĝaKON
Pronomoj:
- mi=mu
- ci=tu
- li,ŝi,ĝi=un
- ni=amu
- vi=ŝumu
- ili=uŝën
Jen kelkaj frazoj:
- Mia patro venis : Mi per bamo
- Mia patrino aĉetis panon : Mi mar nan bihe
- Haltu! Ne iru el tiu vojo : Bes ! u ra nuŝu
- Kies lingvo estas Esperanto? : Esperanto ki zëban isë?
- Kie estas via frato? : Ti brar koj isa?
- Mia frato estas en Germanio : Mi brar Alman isa
- Kion faras li tie? : Uj ĉi karë?
- Fariĝas doktoro : Doktor borë
- Kiom kilometroj estas inter Raŝt kaj Tehrano? : Rëŝt ta Tehran ĉänd kilumetr isë?
Ekzemplo de la nova kvarversa poemo de la nova Gila literaturo:
- شوروم نیشتن شوره ونگه چومونه ŝurum niŝtán ŝurë vëngë ĉumonë
- شوروم اشکل شوکومه تاسیونه ŝurum áŝkël ŝukomë tasiyonë
- شوروم نیشتم می چومونه بوشوری ŝurum niŝtem mi ĉumonë buŝuri
- شوروم ارسو فوکونه می زاکونه ŝurum ársu fukunë mi zakonë
