Grudziądz
urbo en nuntempa Pollando
Grudziądz (germane Graudenz) estas urbo en la provinco Kujavio-Pomerio de Pollando. Ĝi apartenas al samnoma komunumo kaj estas urbo kun rajto de distrikto (eksterdistrikta urbo): tamen ĝi funkcias kiel administra centro por la samnoma distrikto Grudziądz, kiu preskaŭ plene ĉirkaŭas la urban komunumon. Fine de 2021 en la urbo vivis 90 890 loĝantoj.
| Grudziądz germane Graudenz | |||||
|
|
| ||||
| Flago | Blazono | ||||
.png) | |||||
| eksterdistrikta urbo en Pollando • urbo • historia reĝa urbo de Pollando-Litovio | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| |||||
|
| |||||
 Mapo
| |||||
| Genitivo de la nomo | Grudziądza | ||||
| Provinco | Kujavio-Pomerio | ||||
| Distrikto-rajta | Jes | ||||
| Speco de komunumo | Urba | ||||
| Urba komunumo | Jes | ||||
| Fondita en | 11-a jarcento | ||||
| Urborajtoj | 1291 | ||||
| Koordinatoj | 53° 30′ N, 18° 47′ O (mapo)53.492518.776111111111Koordinatoj: 53° 30′ N, 18° 47′ O (mapo) | ||||
| Alto super la marnivelo | 50 m | ||||
| Areo | 58,70 km² | ||||
| Loĝantaro | 90890 | ||||
| Loĝdenso | 1 723 loĝ./km² | ||||
| Poŝtkodo | 86-300 do 86-311 | ||||
| Telefona antaŭkodo | (+48) 056 | ||||
| Aŭtokodo | CG | ||||
| TERYT | 046201 | ||||
| Estro | Robert Malinowski | ||||
| Titolo de estro | Prezidanto de urbo | ||||
| Adreso de estraro | ul. Ratuszowa 1 | ||||
| Poŝtkodo de estraro | 86-300 | ||||
| Ĝemelaj urboj | (Rusio) Ĉernjaĥovsk | ||||
| Komunuma retejo | http://www.grudziadz.pl | ||||
Historio
redaktiDe la 10-a jarcento tie situis fortikaĵo de la Germana kavalira ordeno, poste la loĝloko, kun grandparte germana loĝantaro apartenis al diversaj regnoj, sed ĝis 1919 germane Graudenz. En januaro 1920 ĝi laŭ la decidoj de la Versajla traktato doniĝis al la Dua Pola Respubliko.
- 2.09.1939 Germana invado en Pollando: bataloj pri la urbo
- 4.09.1939 Eniro de Wehrmacht al la urbo, kies regopovoj en urbodomo enmanigis ŝlosilojn al la urbo; oktobre kaj novembre pluraj arestoj kaj ekzekutoj de pola intelektularo (Einsatzgruppen, Intelligenzaktion) kaj de judoj — nokte de la 21-a/22-a de oktobro sur konstruaĵoj de Grudziądz aperis afiŝoj en la pola lingvo kun kontraŭgermana enhavo
1939-1945 – Germanan nacian liston subskribis 87% de loĝantaro
- 2.11.1944: Gestapo de la urbo en apuda vilaĝo (pole nomata Wąkop) pafmortigis 7 personojn
- 6.03.1945: Ruĝa Armeo konkeris la urbon, ĝi estis detruita je 60%
Famaj Naskiĝintoj en Grudziądz
redaktiPartneraj urboj
redakti
Gütersloh, Germanio
Falun, Svedio
Ĉernjaĥovsk (germane Insterburg, ekde 1945 en Kaliningrada provinco), Rusio
Naningo, Ĉinio
Bibliografio
redakti- Grudziądz. Widoki miasta (Grudziądz. Vidaĵoj de la urbo), prilaboris Jadwiga Drozdowska, Grudziądz, Muzeum w Grudziądzu, 2001, ISBN 83-88076-04-3
- Zbigniew Otremba: Grudziądz. Kronika dziejów miasta (Grudziądz. Kroniko de la urba historio). Gdańsk: Regnum, 1999. ISBN 83-907707-1-7.
- Anna Wajler, Grudziądz na pocztówkach z lat 1920-1939 (Grudziądz sur poŝtkartoj el la jaroj 1920-1939), Grudziądz, Muzeum w Grudziądzu, 2002, ISBN 83-88076-06-X
- Grudziądz. Miniprzewodnik (Grudziądz. Eta gvidlibro), teksto Tadeusz Rauchfleisz, Henryk Stopikowski, Grudziądz, Grudziądzkie Towarzystwo Kultury, 2004, ISBN 83-910048-5-6
