Vikipedio

Henri Estienne la Juna

Henricus Stephanus Secundus (1428-1598) aŭ Henri Estienne Le Grand, estis renoma franca humanisto, filologo, presisto, helenisto, religia polemikisto, leksikografo kaj libroeldonisto. Li estis filo de Robert Estienne (1503-1559), nepo de Henri Estienne la Maljuna, frato de Robert Estienne la 2-a (1530–1571)[1], nevo de François Estienne (1502-1553) kaj Charles Estienne (1504–1564). Lia filino Florence Estienne (1568-1635) edziniĝis al la helenisto Isaac Casaubon.

Henri Estienne
la Juna
(1428-1598)
"Tezaŭro de la greka lingvo", verko eldonita en la 3-a de januaro 1572.
"Tezaŭro de la greka lingvo", verko eldonita en la 3-a de januaro 1572.
Persona informo
Henri Estienne
Henri II Estienne
Naskiĝo 1428
en Parizo, Francio
Morto 18-a de marto 1598
en Liono, Francio
Lingvoj franca vd
Ŝtataneco Respubliko de Ĝenevo • Francio vd
Alma mater Universitato de Parizo
Universitato de Montpellier
Familio
Dinastio Estienne vd
Patro Robert Estienne vd
Gefratoj François Estienne • Robert Estienne la 2-a vd
Infanoj Paul Estienne vd
Parencoj Isaac Casaubon vd
Profesio
Okupo vortaristo • presisto • tradukisto • klasika filologo vd
Aktiva en Liono • Ĝenevo • Parizo vd
Aktiva dum 1544–1598 vd
vd Fonto: Vikidatumoj
v • d • r

Biografio redakti

Henri Estienne naskiĝis en Parizo en 1528 aŭ 1531. Lia patro instruis lin pri latina, greka, hebrea kaj tipografio, kaj laŭ noto en lia eldono de 1585 pri Aulus Gellius (125-180), li lernis iom da latina ekde infano, ĉar tiu lingvo estis uzata kiel "lingua franca" (denaska lingvo) en la diversnacia domanaro. Tamen, li estis ĉefe instruita en la greka fare de Pierre Danès (1497-1557).[2] Li ankaŭ estis edukita de aliaj francaj erudiciuloj kiel Adrianus Turnebus (1512-1565).

Li komencis labori en la komerco de sia patro en la aĝo de dek ok jaroj kaj estis dungita de sia patro por kompili manuskripton de Dionizo de Halikarnaso (54 a.K. - 7 a.K.). En 1547, kiel parto de sia trejnado, li vojaĝis al Italio, Anglio kaj Flandrio, kie li lernis la hispanan lingvon kaj okupiĝis pri kolektado kaj kompilado de manuskriptoj por la gazetaro de sia patro.

Ĉirkaŭ 1551, lia patro, Robert Estienne, fuĝis al Ĝenevo kun sia familio, inkluzive de Henri Estienne, por eviti religian persekutadon en Parizo. La saman jaron, li tradukis la katekismon de Kalvino al la greka, kiu estis presita en 1554 en la presejo de lia patro.

Estienne publikigis la Anakreono-n en 1554, tio estis lia unua sendependa verko. Poste, li revenis al Italio por helpi al la Aldina Gazetaro en Venecio. En Italio, li malkovris kopion de Diodorus Siculus en Romo, kaj revenis al Ĝenevo en 1555. En 1557 li probable havis propran presejon, reklamante sin kiel la "pariza presisto" (typographus parisiensis).

 
"Dialogoj de Platono", estis tradukitaj de Jean de Serres kaj eldonita de Henri Estienne en 1578.

La sekvan jaron li prenis la titolon kiel "illustris viri Huldrici Fuggeri typographus" de sia patrono, Ulrich Fugger, kiu savis lin de financa malespero post la morto de sia patro. Estienne publikigis la unuan antologion, kiu inkluzivis sekciojn de Parmenido, Empedoklo kaj aliaj antaŭsokrataj filozofoj.

En 1559, okaze de la morto de sia patro, Estienne ekkontrolis liaj gazetaroj kaj iĝis Presisto de la Ĝeneva Respubliko. En la sama jaro li produktis sian propran latinan tradukon de la verkoj de Sextus Empiricus, kaj eldonon de Diodoro Sicila surbaze de siaj pli fruaj malkovroj. En 1565, li presis grandan francan Biblion (Novum Testamentum).

La sekvan jaron li publikigis sian plej konatan francan verkon, la "Apologie pour Hérodote". Ĉar iuj elĉerpaĵoj estis konsiderataj ofendaj de la ĝeneva konsistorio, li estis devigata nuligi la paĝojn enhavantajn ilin. La libro fariĝis tre populara, kaj ene de dek ses jaroj dek du eldonoj estis presitaj. Estienne uzis la tipon, kiun li heredis, kaj ne inventis novajn tipojn.

Lia plej renoma verko, la "Thesaurus graecae linguae" aŭ "Tezaŭro el la greka lingvo", aperis en kvin volumoj en 1572. Ĉi tiu tezaŭro estis sekvenco de la latina tezaŭro de Robert Estienne. La bazo de la greka leksikografio, greka tezaŭro por konkuri kun tiu de Estiennes ne estis presita dum pli ol 300 jaroj.

Ĉi tiu laboro estis komencita de lia patro kaj servis ĝis la 19-a jarcento kiel bazo de la greka leksikografio. Tamen la vendo de ĉi tiu tezaŭro estis malhelpita pro ĝia alta prezo kaj la presado de mallongigita ekzemplero poste estis farita. En 1576 kaj 1587, Estienne publikigis du grekajn versiojn de la Nova Testamento.

La versio de 1576 enhavis la unuan sciencan traktaĵon pri la lingvo de la apostolaj verkistoj. La versio de 1587 enhavis diskuton pri la antikvaj dividoj de la teksto. La aliaj publikaĵoj de Estienne inkluzivis tiujn de Herodoto, Esĥilo, Platono, Horacio, Vergilio, Plutarko kaj Plinio la Maljuna. Li ankaŭ publikigis eldonon de Esĥilo, en kiu Agamemno estis presita tute kaj kiel aparta teatraĵo por la unua fojo.

En 1578 li publikigis la unuan kaj unu el la plej gravaj eldonoj de la kompletaj verkoj de Platono, tradukitaj de Jean de Serres, kun komento. Ĉi tiu verko estas la fonto de la normaj "Stephanus-nombroj" uzataj de fakuloj hodiaŭ por aludi la verkojn de Platono.

La publikigo en 1578 de lia "Deux Dialogues du nouveau françois italianizé" ("Du dialogoj de la nova franca italigita") alportis lin en novan disputon kun la universitata konsistorio. Por eviti ilian cenzuron, li iris al Parizo, kaj ekloĝis en la franca kortego dum unu jaro. Reveninte al Ĝenevo, li estis alvokita antaŭ la konsistorio kaj malliberigita dum unu jaro. Ekde tiu tempo lia vivo fariĝis pli kaj pli nomada.

Li vojaĝis al Bazelo, Hajdelbergo, Vieno kaj Peŝto. Li ankaŭ pasigis tempon en Parizo kaj aliaj regionoj de Francio. Ĉi tiuj vojaĝoj estis faritaj parte esperante por akiri patronojn kaj aĉetantojn, ĉar la grandaj sumoj, kiujn li elspezis por tiaj publikaĵoj kiel la Tezaŭro kaj Platono de 1578, preskaŭ ruinigis lin. Li publikigis konkordon de la Nova Testamento en 1594.

Vizitinte la Universitaton de Montpellier, kie Isaac Casaubon, lia bofilo, nun estis profesoro, li ekiris al Parizo. Li malsaniĝis en Liono kaj mortis tie en 1598.

Verkaro redakti

Literaturo redakti

Vidu ankaŭ redakti

Referencoj redakti

  1. ↑ JSTOR
  2. ↑ JSTOR
  3. ↑ Theodorus Janssonius van Almeloveen (1657-1712) mencias eldonon de 1573 de Friedrich Wilhelm Roloff (1714-1741) kun notoj de "Johann Heinrich Kromayer (1689-1734), Berlin.
  4. ↑ Originala eldono, la sola el la malnovaj eldonoj, kie la teksto ne estis modifita. Sallengre, en siaj "Mémoires de littérature", volumo 1, mencias la liston de dek du aliaj eldonoj presitaj ĝis la jaro 1607. Le Duchat publikigis romanon, mencias la liston de dek du aliaj eldonoj presitaj ĝis la jaro 1607. Le Duchat publikigas romanon, la Haye, 1735, 5 vol. petit in-8°, kun iuj observoj, kiuj certigas la superecon super aliaj aŭtoroj. Ĝi ŝajnas indiki laboron de erudicio kaj kritiko, konsistigante ĉefe kiel pamfleton je protestanta broŝuro kontraŭ la katolikismo. Ĉi tiu verko de satira literaturo estis cenzurita, post ĝia presado, de la "Konsilio de Ĝenevo" kaj Estienne devis represi 56 paĝojn de sia libro. Iuj kopioj estis jam senditaj kaj venditaj en Liono. En 1879, Isidore Liseux (1835-1894) kaj Paul Ristelhuber (1834-1899) publikigis kritikan eldonon bazitan sur ĉi tiu verko.
  5. ↑ Almeloveen et Michael Maittaire (1668-1747) enmetis ĉi tiun malgrandan poemon en la verkojn eldonitajn pri Estienne. Lottin presis ĉi tiun verkon kun franca traduko, Parizo. En ĉi tiu reeldono troviĝas Genealogio de la familio Estienne, post la jaro 1500.
  6. ↑ Represita de Almeloveen kaj Maittaire
  7. ↑ Ĉi tiu leksikono estis represita en Londono en 1812, kun tre malgranda nombro da ekzempleroj. Ĉiuj scias la bonegecon de la originala verko de Estienne; sed la eniroj estis metitaj hazarde, sen alfabeta sinsekvo, por la radikoj kaj iliaj derivaĵoj; estante do nealloga, kvankam multaj radikoj estas pridubindaj; ĉar multaj vortoj estis preterlasitaj kaj troviĝas nur en la Alfabeta Indekso de la 4-a volumo, kaj tio malfaciligas serĉojn (vidu: J.-C. Dieterich, Karl Wilhelm Ludwig Müller]] (1813–1894), P. Petitmengin 1983.
  8. ↑ Perforta satiro kutime atribuita al Henri Estienne. Li presis ĝin plurfoje, kaj metis ĝin en la memuarojn de teatraĵoj rilataj al la historio de Francio. Protestanta verkisto tradukis ĝin en la latinan, sub la titolo: Legenda sanctæ Catharinæ Mediceæ, 1575, 8°. La Caille, Franca kompilinto diras, ke la vivo de Katerino de Mediĉo estis unu el la verkoj, kiuj donis al Estienne rekompencon ofertitan de la reĝo. Estas neniuj notoj pri iu ajn alia verko rakontanta la vivon de ĉi tiu reĝino krom tiu, kiun ni menciis, kaj se Estienne diris ĉi tion, verŝajne li havis aliajn avantaĝojn krom ĉi tiu rekompenco.
  9. ↑ Ĉi tiu verko estis direktita kontraŭ verkistoj trafitaj de la uzo de iuj terminoj prenitaj el la verko de Cicerono, kaj kiuj nomas ĝin tial Ciceronana.
  10. ↑ Ĉi tiuj tri libroj portas la nomojn de la unuaj tri monatoj de la jaro; tri aliaj kuniĝis, eldonitaj en 1589. La dua parto estas la plej malofta; Gruterus enmetis ĉi tiun verkon en la suplementon de la volumo 5 de sia verko Thesaurus criticus.
  11. ↑ Brunet kredas ke ĉi tiu eldono estis presita de Mamert Patisson (m. 1600), em 1579. La dua estis presita Antverpeno, en 1579.
  12. ↑ Henri Estienne enmetis en ĉi tiun volumon la francan gramatikon de sia patro.
  13. ↑ Bibliothèque nationale de France
Bibliotekoj
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Henri_Estienne_la_Juna&oldid=8575748"