Kopernika principo
La kopernika principo estas principo en la filozofio de scienco, kaj en kosmologio aparte, kiu diskutas la lokon de la Tero en la universo kaj ĝian statuson. Laŭ ĉi tiu principo, la tero ne estas en la centro de la universo kaj ne havas gravan kaj specialan statuson. La diferenco inter tiu principo kaj la geocentraj kaj heliocentraj modeloj estas ke tiuj modeloj diskutas la fizikan lokon de la tero, kaj estas fakte speciala kazo de la principo. La principo estas la gvida ideo en determini la principon de mezumoj, kaj ĝi povas esti etendita por homo argumentante ke homo ne observas la universon de punkto kiu havas iun unikecon super alia punkto [1].
La principo estis establita de la astronomo Nikolao Koperniko, kaj li gvidis perceptan revolucion sur la loko de la tero kaj la homo en la universo, revolucio nomata Kopernika Revolucio. Antaŭ la revolucio, religiaj elementoj preferis meti la teron kaj la homon en la centron de la universo, kun la universo rondiranta ĉirkaŭ ili, de la reganta vido ke la mondo estis kreita por homo. La kopernikana principo abolicias la centrecon de la homo kaj lokas lin kiel parton de la universo.
La principo neniam estis pruvita, kaj ekzistas opinio, kiu ĝi estas tute nepruvebla. Tamen tra la jaroj amasiĝis pruvoj, kiuj plifortigas ĝin. Unue, Koperniko metis la Teron kiel unu el pluraj planedoj orbitantaj la Sunon. William Herschel poste malkovris ke la sunsistemo orbitas la Lakta Vojo galaksion kune kun multaj aliaj steloj. Edwin Hubble malkovris ke la Lakta Vojo estas unu galaksio el multaj. Tiu sekvenco de eltrovaĵoj metis la fundamentojn por la evoluo de la teorio de la Praeksplodo kaj moderna kosmologio. Modernaj artikoloj provas ekzameni la principon laŭ diversaj manieroj kiel ekzemple esploro de kosma fona radiado kaj ĝia redirektiĝo al ruĝa [2].
Ĉar ne estas klare ĉu la principo estas vera, fizikistoj konstruas modelojn kiuj inkluzivas la principon kaj modelojn al kiuj mankas la principo. Ekzemplo de problemo kun la uzo de la principo estas la akcelo en la vastiĝo de la universo. La universo disetendiĝas kun kreskanta rapideco, kio estas malfacile klarigebla supozante ke la universo estas unuforma de iu ajn vidpunkto ( izotropa). Oni kutimas nomi la akcelfaktoron kiel malluman energion kaj al la ŝanĝon en la akcelo de disvastiĝo kiel la konstanton kosmologian. Supozante, ke la Tero havas lokon en la universo en areo de ekstreme malalta denseco, eblas supozi la ekziston de pli densaj regionoj en la universo, kies gravito kaŭzas ĉi tiun akcelon.
Vidu ankaŭ redakti
- Principo de mezumoj
- Nikolao Koperniko
- La Kopernika Revolucio
Piednotoj redakti
- ↑ Copernican Principle, Encyclopedia Britannica
- ↑ Copernican principle tests, Google Scholar search