Kurdio
Kurdio, Kurdujo aŭ Kurdistano estas ne precize difinebla areo, teritorio en Okcidenta Azio, kiu estas traktata kiel historia setleja areo de la kurdoj aŭ kie la kurdoj formas plimulton inter la loĝantaro. La ŝtatoj sur kies teritorio etendiĝas partoj de Kurdio, evitas la esprimon Kurdio aŭ eĉ simple malpermesas uzon de tio. La entuta kurda setleja areo varias de proksimume 190 000 km² tra 490 000 ĝis 530 000 km² kaj kovras grandajn partojn de Turkio, Irako, Irano, Sirio kaj Armenio. Ĉi tiu areo havas multajn subterajn fontojn kaj minejojn.
| Kurdio | |||
| kurde Kurdewarî | |||
| teritorio | |||
 Kanjono en nordorienta Kurdio
| |||
|
|||
| Oficiala nomo: Kurdistan | |||
| Landoj | 5
| ||
|---|---|---|---|
| Regiono | Proksima Oriento | ||
| Historia regiono | Mezopotamio | ||
| Montoj | Ararat, Juda monto | ||
| Parto(j) | Iraka Kurdio, Irana Kurdio, Turka Kurdio | ||
| Riveroj | 7
| ||
| Areo | 409 650 km² (40 965 000 ha) | ||
| - Turkio | 194 400 km² (19 440 000 ha) | ||
| - Irano | 124 950 km² (12 495 000 ha) | ||
| - Irako | 72 000 km² (7 200 000 ha) | ||
| - Sirio | 18 300 km² (1 830 000 ha) | ||
| Loĝantaro | 25 ĝis 30 milionoj | ||
| Orogenenezo montariĝo |
Zagros-Montaro, Hamrin-Montaro, Ŝinghar | ||
| Horzono | UTC (UTC+2 (Turkio), +3 (Sirio kaj Irako), +3.30 (Irano)) | ||
| Lingvo | Kurda lingvo | ||
.jpg) Teritorio loĝata de Kurdoj en 1992
| |||
 | |||
 Kurdio en Irano
| |||
 Vikimedia Komunejo: Kurdistan
| |||
| Kurda proverbo Per nenio vi povas helpi tiun, kiu kulpas mem pro ĉio. | |||
Urbo de Piranshahr estas ĉefurbo de mukerian distrikto.
La loĝantaro de Kurdio kalkulas inter 35 milionoj kaj 40 milionoj da homoj. Kurdoj parolas la kurdan lingvon, kiu apartenas al la hindeŭropa lingvaro. Multaj kurdoj celas fari Kurdion sendependa ŝtato en kiu la plimulto el la loĝantoj estos kurdoj kaj kie plej multaj kurdoj loĝos.
Situo redakti
La plej grandaj urboj de Kurdio estas:
Turkio redakti
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Turka Kurdio.Irako redakti
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Aŭtonoma Regiono Kurdistano.Irano redakti
Sirio redakti
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Siria Kurdujo.La regiono Roĵavo kun plejparte kurda loĝantaro troviĝas en nord-orienta parto de Sirio, lime de Turkio. Dum la Siria enlanda milito la kurdaj trupoj estis aliancanoj de Usono kaj grave kontribuis al la venko super la Islama Ŝtato en la regiono.
Tamen Turkio ĉiam esprimis zorgojn rilate foriĝon de la kurdoj en tiu ĉi regiono kaj ilia eventuala helpo al la turkaj kurdoj, loĝantaj translime, en ilia lukto por sendependiĝi disde Turkio. En 2016-2018 okazis du operacoj de la turka armeo en tiu ĉi regiono, sed ili estis limigitaj pro ĉeesto de la usona armeo, kies aliancanoj estis la kurdaj trupoj, batalantaj kontraŭ la Islama Ŝtato. Tamen la 6-an de oktobro 2019 la usona prezidanto Donald Trump post telefona interparolo kun la turka prezidanto Recep Tayyip Erdoğan subite anoncis fortiriĝon de la usonaj trupoj el Sirio, kiu tuj komenciĝis. Ĝin sekvis atako de la turka armeo kontraŭ la kurdoj, kiuj akuzis Usonon perfidi ilin.
Popolo redakti
La kurdoj estas popolo de hindeŭropa deveno kies lingvo, la kurda (kurde: kurdî), estas hindeŭropa lingvo. En la kurda regiono kurdoj formas la plimulton de la loĝantaro, tamen en ĝi vivas ankaŭ araba, armena, iraka, azera, juda, oseta, irana kaj turka komunumoj. Plimulto de la kurdoj estas islamanoj, sed apude ekzistas ankaŭ anoj de aliaj religioj, inter ili jezidoj, alevoj, kristanoj kaj judoj.
Vidu ankaŭ redakti
(ku) Kurda diasporo
Eksteraj ligiloj redakti
(ku, fr, nl, en) Kurda Instituto en Bruselo
(en) Kurda centro en Moskvo Arkivigite je 2021-05-08 per la retarkivo Wayback Machine