Linio de Wallace
La linio de Wallace aŭ Linio de Ŭalas' estas limo inter la aŭstralazia kaj la orientalisa ekozonoj. Okcidente de la linio organismoj estas trovataj kiuj parencas al la aziaj specioj; Oriente, ĉeestas miksaĵo de specioj originaj kaj el Azio kaj el Aŭstralio.
Priskribo redakti
La linio estas nomata laŭ Alfred Russel Wallace, kiu rimarkis tiun ĉi netan disigan linion dum siaj orienthindaj vojaĝoj en la 19-a jarcento. La linio tratranĉas la Malajan Insularon inter Borneo kaj Sulaveso (antaŭa nomo: Celebeso) . Ĝi ankaŭ trapasas la Lombokan Markolon inter Balio (okcidente) kaj Lomboko (oriente). Ankaŭ Antonio Pigafetta estis registrinta la biologiajn kontrastojn inter la Filipinoj kaj la Molukoj (situantaj je la kontraŭaj flankoj de la linio) en 1521 dum la daŭrigo de la vojaĝo de Fernão de Magalhães (post kiam tiu ĉi mem estis mortigita en Maktano).
La distanco inter Balio kaj Lomboko estas malgranda, nur ĉirkaŭ 35 kilometroj. La arealoj de multaj birdspecioj konsideras la linion, ĉar multaj birdoj rifuzas transpasi eĉ la plej mallarĝajn etendaĵojn de alta maro. Iuj flugantaj mamuloj (t.e. kiropteroj) havas arealojn, kiuj transpontas la linion de Wallace, sed ne-flugantaj specioj estas preskaŭ ĉiam restriktataj al unu aŭ alia flanko de la linio, escepte de kelkaj (ekzemple tre moveblaj ronĝuloj kiel la histrika genro). Diversaj taksonoj ĉe aliaj grupoj de plantoj kaj bestoj montras malsamajn ŝablonojn, sed la ĝenerala modelo estas trafa kaj sufiĉe kohera.
Biogeografio redakti
Kompreno de la biogeografio de la regiono enfokusigas la interrilaton de la iamaj marniveloj al la kontinentbretoj. La linio de Wallace estas geografie videbla, kiam oni ekzamenas la konturojn de la kontinentbretoj. Oni povas ĝin konsideri kiel profundan kanalon, kiu markas la sudorientan randaĵon de la Sunda breto, subakve konektanta Borneon, Balion, Javon kaj Sumatron kun la ĉeflando de Sud-Orienta Azio.
Sammaniere Aŭstralio estas konektata tra la neprofunda oceano per la Sahula breto kun Novgvineo, kaj la ĉi-rilata biogeografia limo konata kiel la linio de Lydekker, kiu disigas la orientan randaĵon de Wallacea de la aŭstralia regiono, havas similan originon. Dum la progresoj de la glaciepoko, kiam la marniveloj estis ĝis 120 metrojn pli malaltaj, kaj Azio kaj Aŭstralio estis ligitaj kun tio, kio nun estas insuloj sur iliaj respektivaj kontinentbretoj kiel kunigitaj termasoj, sed la profunda akvo inter tiuj du vastaj kontinentbretoj estis – dum periodo de pli ol 50 milionoj da jaro – limo, kiu detenis disaj la flaŭrojn kaj la faŭnojn de Aŭstralio kaj de Azio. Wallacea konsistas el insuloj, kiuj neniam estis kunligitaj je seka tero kun iu de la kontinentaj termasoj, kaj do estis ekloĝataj de organismoj kapablaj transpasi la markolojn inter insuloj. La linio de Weber tratranĉas tiun transiran areon (iome oriente de la centro), en la tanĝopunkto inter superregado de specioj de azia aŭ aŭstralia origino.
Aŭstralio kaj Novzelando ne konsistigas unuoblan zoologian areon, ĉar la faŭno de Novzelando estas tre diferenca rilate al tiu de Aŭstralio. La kialo por tio estas komprenebla: la Maro de Tasmanio estas larĝa kaj profunda ero de la Pacifiko, kiu ne havas insulojn eĉ nuntempe. (Antaŭe ĝi ankaŭ estis limo por aviado).
Zoologoj estas proponintaj terminon por la aparta biogeografia areo ampleksanta Aŭstralion, Tasmanion, kaj Novgvineon, kiu estas superregata de marsupiuloj. Inter la sugestoj troviĝas nomoj kiel : Meganezio, Sahulo, Aŭstralineo, Aŭstralia kontinento kaj Aŭstrali-Novgvinea kontinento.
Bibliografio redakti
- angle van Oosterzee, Penny 1997 : Where Worlds Collide: the Wallace Line.
- angle Pleistocene Sea Level Maps Arkivigite je 2009-03-17 per la retarkivo Wayback Machine
- angle Wallacea – a transition zone from Asia to Australia, specially rich in marine life and on land.
- angle Dawkins, Richard 2004 : The Ancestor's Tale. Weidenfeld & Nicolson. ISBN 0-7538-1996-1. Chapter 14 - Marsupials.
- germane de Lattin, Gustaf 1967 : Grundriss der Zoogeographie. G. Fischer, Stuttgart. germane
- germane Wallace, Alfred Russel 1869 : Der Malayische Archipel, Braunschweig.
- germane Wallace, Alfred Russel 1876 : Die geographische Verbreitung der Tiere, Dresden.
- angle Mayr, Ernst 1944 : Wallace’s Line in the Light of Recent Zoogeographic Studies. In: Quarterly Review of Biology. Band 19, 1-14; PDF online[rompita ligilo]
- angle Abdullah, M. T. 2003 : Biogeography and variation of Cynopterus brachyotis in Southeast Asia. PhD thesis. The University of Queensland, St Lucia, Australia.
- angle Hall, L. S., Gordon G. Grigg, Craig Moritz, Besar Ketol, Isa Sait, Wahab Marni and M. T. Abdullah 2004 : Biogeography of fruit bats in Southeast Asia. Sarawak Museum Journal LX(81):191-284.
- angle Wilson D. E., D. M. Reeder 2005 : Mammal species of the world. Smithsonian Institution Press, Washinton D.C..
Vidu ankaŭ redakti
Eksteraj ligiloj redakti
- angle Simpson, George Gaylord 1977 : Too Many Lines; The Limits of the Oriental and Australian Zoogeographic Regions, Proceedings of the American Philosophical Society, Vol. 121, No. 2 (Apr. 29, 1977), pp. 107-120
- angle Map of Wallace's, Weber's and Lydekker's lines
- angle Wallace, Alfred Russel 1869 : The Malay Archipelago: the land of the orang-utan, and the bird of paradise: a narrative of travel with studies of man and nature, Macmillan, London. Arkivigite je 2010-03-04 per la retarkivo Wayback Machine