Nacia tago de sendependeco (Pollando)

Nacia tago de sendependeco (pole: Narodowe Święto Niepodległości) – nacia festo en Pollando ĉiujare celebrata la 11-an de novembro por memorigi reakiron de sendependeco en 1918, post 123 jaroj de dispartigoj de Pollando en la jaroj (1795–1918). La festo estis starigita per leĝo el la 23-a de aprilo 1937, nuligita de komunista Landa Nacia Konsilio la 22-an de julio 1945, reakceptita dum la periodo de reĝima transformo en 1989. Ĝi estas ripoztago.

Nacia tago de sendependeco (Pollando), la ceremonioj ĉe la Tombo de Nekonata Soldato en Varsovio

La mapo de Dua Pola Respubliko kaj la limoj post reakiro de sendependeco en 1918, post 123 jaroj de dispartigoj de Pollando fare de Rusio, Prusio kaj Aŭstrio en la jaroj (1795–1918). Kun la finaj limoj post la Versajla Traktato kaj post la Sileziaj Ribeloj kaj plebiscitoj en Supra Silezio kaj Varmio-Mazurio kaj posta la Pola-Soveta Milito ( **Pola-bolŝevika milito**)

Signifo de la dato redakti

Reakirado de sendependeco fare de Pollando estis laŭgrada procezo. Elekton de la 11-a de novembro oni povas argumenti per koincido de eventoj en Pollando kun fino de la unua mondmilito danke al armistico en Compiègne el la 11-a de novembro 1918, stampanta la finan malvenkon de Germanio. Tagon pli frue alvenis al Varsovio Józef Piłsudski. En tiuj ĉi du tagoj, la 10-a kaj 11-a de novembro 1918, la pola nacio plene konsciiĝis la reakiron de sendependeco.

Kalendaro redakti

1916

la 5-a de novembro – regopovoj de Aŭstrio kaj Germanio eldonis Akton de la 5-a de novembro garantianta ekeston de marioneta Pola Reĝlando (1917–1918)

1917

la 14-a de januaro – komenco de la agado de Provizora Ŝtatkonsilio, signifanta formlan ekeston de Pola Reĝlando
la 12-a de septembro – transpreno de la devoj de ŝtatestro fare de Regenta Konsilio

1918

la 7-a de oktobro – anonco de sendependeco fare de Regenta Konsilio
la 12-a de oktobro – Regenta Konsilio transprenis de okupantoj regopovon super la armeo
la 19-a de oktobro – estiĝo de Nacia Konsilio de Princlando Cieszyn
la 23-a de oktobro – estiĝo de la registaro de Józef Świeżyński

(...)

la 27-a de decembro - komenco de la Ribelo de Grandpolujo, (pole: Powstanie wielkopolskie) – ribelo de polaj loĝantoj de Provinco Poznano kontraŭ Vajmara Respubliko okaziĝinta de la 27a de decembro 1918 kiam venis al Poznano fama pola patrioto kaj mondfama pianisto Ignacy Jan Paderewski kaj daŭris du monatoj.

Samdataj eventoj de la dua mondmilito ligitaj kun la festo redakti

1940: En la tago de sendependeco de Pollando skadro de britaj bombaviadiloj aeratakis Gdańsk kaj flugis super Pollando (Pomerio) ĵetante flugfoliojn kun la pola teksto: "Vivu Pollando! Prezidento Roosevelt denove elektita" - unua bomba atako al okupata pola teritorio kaj la plej longa nokta flugo (ĉ. 3000 mil km); en la militprizono de Starobilsk okazis kunveno kun partopreno de generalo Jerzy Wołkowicki, kie majoro Ludwik Domoń vortigis flamantan alparolon — sovetaj politikaj gvidantoj malpermesis pluajn elpaŝojn.
1941: Dum la unua pafekzekutado de ne malpli ol kelkaj miloj de poloj antaŭ la Muro de Ekzekutoj en la germana koncentrejo Aŭŝvico SS pafmortigis per pafo al okcipitalo 151 polajn senvestigitajn malliberulojn kun ŝnurumitaj manoj; en pluraj lokoj de okupata Varsovio, sur bariloj, muroj, trotuaroj, fostoj de tramhaltejoj nokte aperis centoj da surskriboj per kreto kaj farbo "Polska zwycięży" (Pollando venkos), "Polska żyje" (Pollando vivas) kaj sur monumentoj floroj kaj blankaj-ruĝaj flagoj; en Jerusalemo okazis solena malfermo de ekspozicio kun pentraĵoj de Vlastimil Hofman, proklamanto de pola-slovaka-ĉeĥa proksimiĝo, kaj en brita Bradford de 5 artistoj-pentristoj kaj polaj soldatoj (kiel kontraŭstaro al soveta propaganda ekspozicio); 12.11. Kadre de disaŭdigo de BBC ĉefo de ĉeĥoslovaka armeo alparolis al poloj okaze de la Festo de Sendependeco.

Festado en 2022 redakti

10.11.2022: Je la 11-a horo kaj 11 minutoj okazis kampanjo Lernejoj al himno — 4,5 mln de lernantoj el 20 mil lernejoj ekkantis Mazurek Dąbrowskiego, kaj ĉ. 300 el eksterlando; Pola Radio Chopin inaŭguris vespere la 28-horan maratonon de 11 koncertoj kun prezento de ĉiuj verkoj de Ŝopeno

Vidu ankaŭ redakti

Soveta-Pola Milito (Pola-bolŝevika milito)
Pola Subtera Ŝtato
Pola Enlanda Armeo
Signo de Batalanta Pollando

Bibliografio redakti

Tadeusz Jędruszczak (redakto), Historia Polski, 4-a volumo, PWN, Varsovio 1984, ISBN 83-01-03866-7

Henryk Zieliński, "The collapse of occupiers authority on Polish territories and the first attempts to create the Polish authority centers (X–XI 1918)". History of Poland 1918–1939 (pole), Polish Scientific Publishers PWN, Warsaw, ISBN 83-01-03866-7

Kategorio Nacia tago de sendependeco (Pollando) en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)