Nordokcidentaj havajaj insuloj
La nordokcidentaj havajaj insuloj aŭ deventaj insuloj de Havajo (angle Northwestern Hawaiian Islands aŭ Leeward Islands, mallongigite al NWHI) estas insulĉeno de malgrandaj insuloj, atoloj kaj koralrifoj en la Pacifiko.
| Nordokcidentaj havajaj insuloj | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| insularo [+] | |||
| Akvejo | Pacifiko | ||
| Supermara alteco | 273 m [+] | ||
| Koordinatoj | 25° 0′ 0″ N, 168° 0′ 0″ U (mapo)25-168Koordinatoj: 25° 0′ 0″ N, 168° 0′ 0″ U (mapo) | ||
| Areo | 14,3 km² (1 430 ha) | ||
|
|||
|
|||
 |
|||
| Nordokcidentaj havajaj insuloj | |||
 Vikimedia Komunejo: Northwestern Hawaiian Islands [+] |
|||
Ili situas nordokcidente de la ĉefaj insuloj (angle: Southeastern Hawaiian Islands aŭ Windward Islands) Kauai kaj Niihau kaj apartenas, krom la Midvejinsuloj, kiuj estas tiel nomata neenkorpigita teritorio de Usono, al la usona ŝtato Havajo.
Geografio redakti
La nordokcidentaj havajaj insuloj sterniĝas je ĉirkaŭ 25° norda latitudo sur longo de ĉirkaŭ 2.000 km, de ĉ. la longitudo 161° okcidenta ĝis la internacia datlinio ĉe longitudo 180°.
La tuta areo de ĉiuj insuloj estas nur ĉ. 14,3 km² granda, el kiuj preskaŭ la duono (6,2 km² [1]) apartenas al la Midvejinsuloj.
Apartenas al la insuloj geografie de sudoriento al nordokcidento:
|
|
Nihoa | Moku Manu | 0,7 km² | 1 insulo | neloĝata |
|
|
Neckerinsulo | Mokumanamana | 0,183 km² | 1 insulo | neloĝata |
|
|
Francfregataj Sablejoj | Kanemilohai | 0,25 km² | 12 insuloj | neloĝataj |
|
|
Puhahonu | Pūhāhonu | 0,024 km² | 2 insuloj | neloĝataj |
|
|
Marorifo | Nalukakala | 0,004 km² | - | neloĝata |
|
|
Lajsano | Kauo | 4,114 km² | 1 insulo | neloĝata |
|
|
Lisianski | Papaapoho | 1,556 km² | 1 insulo | neloĝata |
|
|
Pearl-kaj-Hermes-atolo | Holoikauaua | 0,36 km² | 6 insuloj | neloĝataj |
|
|
Midvejinsuloj | Pihemanu | 6,2 km² | 2 ĉefinsuloj | 40 loĝantoj (sciencistoj) |
|
|
Kure-atolo | Mokupapapa | 0,86 km² | 2 insuloj | neloĝataj |
Geologio redakti
La insularo estas vulkandevena kaj parto de la submara havaja imperiestra ĉeno, kiu iras de Alasko ĝis Havajo.
Dum Big Island ankoraŭ kreskas, ĉiuj insuloj en la nordokcidento jam malkreskas. Tial la alto de la nordokcidentaj havajaj insuloj malpligrandas de sudoriento al nordokcidento, nordokcidente de la Kure-atolo ekzistas nur tiel nomataj marmontoj.
Loĝantaro redakti
Nihoa kaj Necker montras indicojn de frua havaja setlado, sed estis, kiam alvenis la unuaj eŭropanoj, neloĝataj. La insuloj ne havas permanentan loĝantaron, krom sur la Midvejinsuloj, kie loĝas ĉirkaŭ 40 homoj[1], ĉefe sciencistoj kaj helpantoj.
Naturprotekto redakti
Pro la malkreskego de birdokvantoj jam la 3-an de februaro 1909 ĉiuj nordokcidentaj havajaj insuloj, krom la Midvejinsuloj, estis deklaritaj birdprotektejo (Hawaiian Islands Bird Reservation) de la usona prezidanto Theodore Roosevelt. La 31-an de oktobro 1996, post la forlaso de la militistoj, la Midvejinsuloj iĝis parto de la Pacific Island Wildlife Refuge Complexes.
Post kiam la insularo kaj la ĉirkaŭaj maroj (inkluzive de la Midvejinsuloj) estis nomumitaj National Marine Sanctuary en 2002, George W. Bush proklamis ilin la 15-an de junio 2006 Papahānaumokuākea Marine National Monument. La nacia monumento entenas pli ol 362.000 km² kaj estas nuntempe la plej granda marprotektejo de la mondo.[2] Oni rajtas alteriĝi sur la insuloj nuntempe nur kun aparta permeso de la U.S. Fish & Wildlife Services por sciencaj kialoj.
Vidu ankaŭ redakti
Bibliografio redakti
- David Liittschwager kaj Susan Middleton, Das andere Hawaii Arkivigite je 2008-12-14 per la retarkivo Wayback Machine, National Geographic Deutschland, G+J Verlag, Okt. 2005, S.136-56.
Referencoj redakti
- ↑ 1,0 1,1 CIA World Factbook - Midway Atoll Arkivigite je 2017-07-16 per la retarkivo Wayback Machine (angle)
- ↑ Establishment of the Northwestern Hawaiian Islands Marine National Monument Arkivigite je 2006-08-22 per la retarkivo Wayback Machine (angle)
Eksteraj ligiloj redakti
- Nordokcidentaj havajaj insuloj - sciindaĵoj, bildoj kaj filmetoj (angle) Arkivigite je 2008-04-08 per la retarkivo Wayback Machine
- NWHI Network - Multaj aktualaj informoj (angle) Arkivigite je 2008-12-18 per la retarkivo Wayback Machine
- NWHI - kronologieto pri la eventoj (angle)
- Privata TTT-ejo kun bildoj de la NWHI (angle) Arkivigite je 2012-11-19 per la retarkivo Wayback Machine
- Oficiala TTT-ejo de la ŝtato Havajo (angle) Arkivigite je 2016-05-04 per la retarkivo Wayback Machine