Orson Welles

Orson WELLES (naskiĝis la 6-an de majo 1915 en Kenosha, Viskonsino, mortis la 10-an de oktobro 1985 en Losanĝeleso) estis usona aktoro, scenaristo kaj reĝisoro.

Orson Welles
Oskar-premiito Dosiero:Oscar-academy-award-free.png
Persona informo
Orson Welles
Naskonomo	George Orson Welles
Naskiĝo	6-an de majo 1915 (1915-05-06) en Kenosha, Viskonsino, Usono
Morto	10-an de oktobro 1985 (1985-10-10) (70-jaraĝa) en Losanĝeleso, Kalifornio, Usono
Mortis pro	Naturaj kialoj vd
Mortis per	Korinfarkto vd
Tombo	Ronda vd
Religio	kristanismo • ateismo vd
Lingvoj	angla vd
Ŝtataneco	Usono vd
Alma mater	Todd Seminary for Boys (en) School of the Art Institute of Chicago (en) vd
Subskribo
Familio
Patro	Richard Head Welles (en) vd
Patrino	Beatrice Ives Welles (en) vd
Edz(in)o	Virginia Nicholson (1934-1940) Rita Hayworth (1943-1948) Paola Mori (1955-1985)
Amkunulo	Dolores del Río Oja Kodar (mul) (1966–1985) vd
Infanoj	Beatrice Welles (en)  ( Paola Mori (mul) ) Rebecca Welles (en)  ( Rita Hayworth) Chris Welles Feder (mul)  ( Virginia Nicolson) vd
Profesio
Okupo	filmreĝisoro televida aktoro teatra produktoro teatra aktoro voĉaktoro reĝisoro filmaktoro produktoro radio-prezentisto ĝenra aktoro aktoro dramaturgo scenaristo iluziisto filmproduktoro verkisto vd
Aktiva dum	1934–1985 vd
Honorigoj Honorigoj (23-a de februaro 1982)  Komandoro de la Honora Legio (1975)  AFI Life Achievement Award (en) (1974)  honorary doctorate from the University of Paris-VII (en) (1970)  Ora Leono (1970)  Listo de Honoraj Oskar-premiitoj (1952)  Ora Palmo (1940)  Akademia Premio por la Plej Bona Originala Scenaro, kialo de la premio Civitano Kane  National Board of Review Award for Best Film (en)  stelo sur la Trotuaro de famo en Holivudo vd
Membrecoj Membrecoj Akademio de Belartoj de Francio vd
Aktorado
Oskar-premio
La plej bona originala scenario 1941 - Citizen Kane Honora Premio de Akademio 1971 - por tutviva laboro
Grammy
La plej bona parolita albumo 1977 - Great American Documents 1979 - Citizen Kane 1982 - Donovan's Brain
vd	Fonto: Vikidatumoj

Lia kariero komenciĝis en la Dublina Teatro Gate Theatre en la jaro 1931. Ekde 1933 li laboris ĉe Novjorka radiostacio. La atenton de Hollywood li kaptis per sia radiodramo War of the Worlds (adaptita laŭ verko de H. G. Wells). Li tiel genie prezentis ĝin, ke tiuj aŭskultantoj, kiuj elektis lian programon anstataŭ tiu de Edgar Bergen, vere kredis, ke eksterteranoj el Marso ekatakis la teron.

Mondfamon Welles gajnis pro la filmo Citizen Kane, al kiu li kontribuis kiel scenaristo, aktoro kaj reĝisoro. Kvankam la filmo ne portis grandan financan gajnon kaj eĉ estis bojkotata de la eldonisto William Randolph Hearst, kiu en ĝi vidis paralelojn al sia propra vivo, la senkonvenciaj eksperimentoj pri sonoj, kameraumado kaj filmotondado igis kritikantojn paroli pri majstroverko. Dum jaroj Citizen Kane estas sur la unua loko de la listo de la plej gravaj / famaj usonaj filmoj Arkivigite je 2007-04-04 per la retarkivo Wayback Machine.

Li geedziĝis kun usona aktorino Rita Hayworth, kiu rolis en lia The Lady from Shanghai.

Orson Welles, kiu ankaŭ famas pro siaj filmigoj de Ŝekspiraj verkoj, en 1971 gajnis Honor-Oskarpremion. Nuntempe li estas rigardata unu el la plej gravaj filmistoj de la kinohistorio.

Famaj filmoj

• Citizen Kane (Usono, 1941)
• The Magnificent Ambersons (Usono, 1942)
• The Stranger (1946)
• The Lady from Shanghai (Usono, 1947)
• Macbeth (Usono, 1948)
• The Third Man (Britio, 1950)
• Othello (Usono/Francio/Italio, 1952)
• Moby Dick (Usono, 1956)
• Touch of Evil (Usono, 1958)
• The Long, Hot Summer (Usono, 1958)
• Der Prozess (Germanio/Francio/Italio, 1962), kun Romy Schneider
• Casino Royale (Britio, 1966)
• Paris brûle-t-il ? (Francio/Usono, 1966) (aktoro)
• Catch 22 (Usono, 1970)

Porokazaj aperoj

• The Black Rose

Vidu ankaŭ

• 100 Jaroj... 100 Steluloj de AFI