Sambuko
Por samtitolaj artikoloj vidu la paĝojn Sambuca, Sambuco, Sambuca di Sicilia kaj Sambuca Pistoiese. |
Sambuko (Sambucus el kaprifoliacoj) estas genro el la familio de falfoliaj plantoj (Adoxaceae). Ekzistas multaj specioj da sambuko, el kiuj tri kreskas en Mez-Eŭropo. La plej fama inter ili estas la nigra sambuko.
Sambuko | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Biologia klasado | ||||||||||||
| ||||||||||||
Specioj
| ||||||||||||
Vidu tekston. | ||||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||||||||||||
Estas plurjara arbedo (escepte arbo) kun blankaj aŭ kremkoloraj floroj, formantaj umbelecajn infloreskojn. Ĝi kreskas sur malsekaj grundoj, ofte indikante profundan akvofonton. La branĉoj kaj la tigo havas en la mezo truon kun blanka vateca substanco. En Slovakio oni el la ligno faras popolajn blovinstrumentojn – fujarojn (granda fajfilo).
Kuracaj efikoj
redaktiSekigitaj sambukaj floroj estas grava kuraca drogo. Oni kolektas en majo-junio freŝajn florojn, fortondas la infloreskojn kaj sekigas ilin en bone ventolita ombra loko. Post la sekiĝo oni forigas la tigojn kaj kribras la mason per maldensa kribrilo.
Sambuka tizano enhavas eteroleojn, flavoniodojn, sakaridojn kaj vitaminojn B kaj C (340 mg en 100g). La teo ŝvitigas, laksigas, havas kontraŭinflamajn efikojn. Taŭga ĉe inflamoj de spirorganoj, malvarmumo, migreno, bronkito, pneŭmonio, tusado, stomakaj kaj intestaj malsanoj, inflamo de renoj kaj urinveziko, kancero kaj alta sangopremo. Gargarado helpas kontraŭ gorĝodoloro. Preparado de tizano: 1-2 supkulerojn verŝu per duonlitro da varmega akvo kaj boligu 10 minutojn. La kvanton dividu al tri tasoj (la taga kvanto). Bv. ne troigi, estas malagrablaj flankaj efikoj (vomado, lakso). Oni povas kombini sambukajn florojn kun mentaj folioj kaj tiliaj floroj. El la beroj oni faras sambukan aceton, siropojn, fortigan marme-ladon,ŝaŭm-trinkaĵojn, limonadojn kaj sanigajn vinojn. Per la tizano oni povas purigi la t.n. malpuran haŭton kun akneoj (lavado). [1]
Mitologio
redaktiSambuko estis sankta por multaj popoloj. Ciganoj tradicie senĉapeliĝis antaŭ sambukarbustoj. En Baltio la indiĝenoj kredis, ke loĝis sub sambukoj malgrandeguloj. Ankaŭ ĝermanoj kaj keltoj kredis, ke malgrandeguloj prefere restadis en la ombro de sambukoj.
Sistematiko
redaktiEkzistas inter 30 kaj 40 specioj de sambuko:
- Nana sambuko (Sambucus ebulus)
- Nigra sambuko (Sambucus nigra)
- Ruĝa sambuko (Sambucus racemosa)
- Kanada sambuko (Sambucus canadensis) (Nordamerika)
- Amerika ruĝa sambuko (Sambucus pubens)
- Blua sambuko (Sambucus caerulea)
- Japana sambuko (Sambucus sieboldiana)
- Sambucus chinensis (Azio)
- Sambucus formosana (Azio)
- Sambucus adnata (Azio)
- Sambucus sibirica (Azio)
- Sambucus williamsii (Azio)
- Sambucus mexicana (Centrameriko kaj Sudameriko)
- Sambucus peruviana (Centrameriko kaj Sudameriko)
Aliaj bildoj
redaktiMeksikana sambuko (Sambucus mexicana):
-
Floroj
-
Fruktoj
Eksteraj ligiloj
redaktiReferencoj
redakti- ↑ Prelego de Stano Marček en la klubo La Verda Stelo en Antverpeno en oktobro 2014