Seksto Empiriko
Seksto Empiriko, en latino Sextus Empiricus kaj en greka Σέξτος Ἐμπειρικός; ĉ. 160 – ĉ. 210), estis kuracisto kaj filozofo, kaj ofte oni informis ke li vivis en Aleksandrio, Romo, aŭ Ateno. Li estas plej konata pro sia libro "La esenco de pironismo" en kiu li resumis la teorion de skeptiko kiu komenciĝis fare de la filozofo Pirono de Heliso. Lia filozofia verko estas la plej kompleta survivinta rakonto de antikva greka kaj romia skeptikismo.
| Seksto Empiriko | |
|---|---|
| |
| Persona informo | |
| Naskiĝo | 30-an de novembro 199 |
| Morto | 30-an de novembro 299 (100-jaraĝa) en Aleksandrio |
| Lingvoj | antikva greka |
| Ŝtataneco | Roma regno |
| Okupo | |
| Okupo | kuracisto • filozofo • kuracisto-verkisto • verkisto |
Sextus Empiricus skribis multajn librojn el kiuj nur tri pluvivis: "La Esenco de Pironismo" (Πυῤῥώνειοι ὑποτυπώσεις, Pyrrhōneioi hypotypōseis) kaj du libroj nomitaj "Kontraŭ Matematikistoj". En tiuj ĉi libroj li esprimis dubojn pri homa scio ĝenerale.
Pironismo estas ekstrema formo de skeptiko, laŭ kiu ne devus esti aljuĝita la demandon ĉu io ajn povas esti konata pri la naturo de realeco.
En sia medicina verko, tradicio retenas ke li estis aparteninta al la "empiria skolo", kiel montras lia nomo. Tamen almenaŭ dufoje en siaj verkoj, Seksto ŝajne situas sin pli proksime al la "metodisma skolo", kio povas esti sugestita de liaj filozofiaj vidoj.
Heredo redakti
La verko de Sextus Empiricus "La esenco de pironismo" estis tradukita de la greka en la latinan fare de Enricus Stefanos (Ĝenevo 1562) kaj de Gentian Arvet (1569). Tiu konciza revizio de pironismo estis akceptita en 16-a, 170a kaj 18-a jarcenta Eŭropo, kaj havis efikon ne nur al Michel de Montagne sed ankaŭ al multaj aliaj, inkluzive de David Hume kaj Hegelo. La Dictionnaire historique et critique (historia kaj ekzamena vortaro) de Pierre Bayle, publikigita en 1697 kaj 1702, funkciis kiel fonto pri la ideoj de Sextus Empiricus.
Pro la alta grado de simileco inter la pluvivaj verkoj de Sextus Empiricus kaj tiuj de la Madhyamaka budhana filozofo Nagarĝuno, iuj esploristoj suspektas ke Nagarĝunao kaj Sextus Empiricus referencis kelkajn el la samaj pli fruaj Pironismaj tekstoj en evoluigado de siaj verkoj.
Literaturo redakti
Tradukoj redakti
- Tradukoj en anglan de la kompleta verko en kvar volumoj
- Sextus Empiricus, Sextus Empiricus I: Outlines of Pyrrhonism. R.G. Bury (trad.) (Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1933/2000). ISBN 0-674-99301-2
- Sextus Empiricus, Sextus Empiricus II: Against the Logicians. R.G. Bury (trad.) (Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1935/1997). ISBN 0-674-99321-7
- Sextus Empiricus, Sextus Empiricus III: Against the Physicists, Against the Ethicists. R.G. Bury (trad.) Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1936/1997. ISBN 0-674-99344-6
- Sextus Empiricus, Sextus Empiricus IV: Against the Professors. R.G. Bury (trad.) (Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1949/2000). ISBN 0-674-99420-5
- Novaj partaj tradukoj
- Sextus Empiricus, Against the Grammarians (Adversos Mathematicos I). David Blank (trad.) Oxford: Clarendon Press, 1998. ISBN 0-19-824470-3
- Sextus Empiricus, Against the Logicians. (Adversus Mathematicos VII and VIII). Richard Bett (trad.) Cambridge: Cambridge University Press, 2005. ISBN 0-521-53195-0
- Sextus Empiricus, Against the Physicists (Adversus Mathematicos IX and X). Richard Bett (trad.) Cambridge: Cambridge University Press, 2012. ISBN 0-521-51391-X
- Sextus Empiricus, Against the Ethicists (Adversus Mathematicos XI). Richard Bett (trad.) (Oxford: Clarendon Press, 2000). ISBN 0-19-825097-5
- Sextus Empiricus, Outlines of Scepticism. Julia Annas and Jonathan Barnes (trad.) (Cambridge: Cambridge University Press, 2nd ed. 2000). ISBN 0-521-77809-3
- Sextus Empiricus, The Skeptic Way: Sextus Empiricus's Outlines of Pyrrhonism. Benson Mates (trad.) Oxford: Oxford University Press, 1996. ISBN 0-19-509213-9
- Sextus Empiricus, Selections from the Major Writings on Skepticism Man and God. Sanford G. Etheridge (trad.) Indianapolis: Hackett, 1985. ISBN 0-87220-006-X
- Tradukoj en francan
- Sextus Empiricus, Contre les Professeurs (unuaj ses traktaĵoj), greka teksto kaj franca traduko, sub la editoreco de Pierre Pellegrin (Paris: Seuil-Points, 2002). ISBN 2-02-048521-4
- Sextus Empirucis, Esquisses Pyrrhoniennes, greka teksto kaj franca traduko, sub la editoreco de Pierre Pellegrin (Paris: Seuil-Points, 1997).
- Malnova eldono
- Sexti Empirici Adversus mathematicos, hoc est, adversus eos qui profitentur disciplinas, Gentiano Herveto Aurelio interprete, Parisiis, M. Javenem, 1569 (Vicifons).
Selektita bibliografio redakti
- Annas, Julia kaj Barnes, Jonathan, The Modes of Scepticism: Ancient Texts and Modern Interpretations, Cambridge: Cambridge University Press, 1985). ISBN 0-521-27644-6
- Bailey, Alan, Sextus Empiricus and Pyrrhonean scepticism, Oxford: Oxford University Press, 2002. ISBN 0-19-823852-5
- Bett, Richard, Pyrrho, His Antecedents, and His Legacy, Oxford: Oxford University Press, 2000. ISBN 0-19-925661-6
- Breker, Christian, Einführender Kommentar zu Sextus Empiricus' "Grundriss der pyrrhonischen Skepsis", Mainz, 2011: electr. publication, University of Mainz. disponebla rete (komento pri la verko de Sextus Empiricus “Outlines of Pyrrhonism" en germana)
- Brennan, Tad, Ethics and Epistemology in Sextus Empiricus, London: Garland, 1999. ISBN 0-8153-3659-4
- Brochard, Victor, Les Sceptiques grecs (1887) represo Paris: Librairie générale française, 2002.
- Burnyeat, Myles kaj Frede, Michael The Original Sceptics: A Controversy, Hackett: Indianapolis, 1997. ISBN 0-87220-347-6
- Floridi, Luciano, Sextus Empiricus: the Transmission and Recovery of Pyrrhonism, Oxford: Oxford University Press, 2002. ISBN 0-19-514671-9
- Hankinson, R.J., The Sceptics, London: Routledge, 1998. ISBN 0-415-18446-0
- Hookway, C., Scepticism, London: Routledge, 1992. ISBN 0-415-08764-3
- Jourdain, Charles, Sextus Empiricus et la philosophie scholastique, Paris: Paul Dupont, 1858.
- Janáček, Karel, Sexti Empirici indices, Firenze: Olschki, 2000.
- Janáček, Karel, Studien zu Sextus Empiricus, Diogenes Laertius und zur pyrrhonischen Skepsis. Hrsg. v. Jan Janda / Filip Karfík (= Beiträge zur Altertumskunde; Bd. 249), Berlin: de Gruyter 2008.
- Mates, Benson, The Skeptic Way: Sextus Empiricus's Outlines of Pyrrhonism, Oxford: Oxford University Press, 1996.
- Pappenheim Eugen, Lebensverhältnisse des Sextus Empiricus, Berlin, Nauck, 1875.
- Perin, Casey, The Demands of Reason: An Essay on Pyrrhonian Scepticism, Oxford: Oxford University Press, 2010.
- Popkin, Richard, The History of Scepticism: From Savonarola to Bayle, Oxford: Oxford University Press, 2003. ISBN 0-19-510768-3
- Vazquez, Daniel, Reason in Check: the Skepticism of Sextus Empiricus, Hermathena, 186, 2009, pp. 43–57.
Vidu ankaŭ redakti
Eksteraj ligiloj redakti
- Excerpts from the "Outlines of Pyrrhonism" by Sextus Empiricus
- Sextus Empiricus and Greek Scepticism (at Project Gutenberg; includes translation of first book of the Pyrrhonic Sketches)
- The complete works of Sextus Empiricus in Greek (ĉe Google Books).
- Sexti Empirici opera recensuit Hermannus Mutschmann, voll. 2, Lipsiae in aedibus B. G. Teubneri, 1912.