Eleŭzisaj Misteroj: Malsamoj inter versioj

'''Eleŭzisaj Misteroj''' estis inicaj ritoj, kiuj okazis ĉiujare en [[Eleŭziso]], ĉirkaŭaĵoj de [[Ateno]], kaj estis konsekritaj al la diinoj [[Demetra]] kaj [[Persefona]]. DeEl ĉiuj el la ritoj celebrataj en la antikva [[Grekio]], ili estis la plej gravaj. La eleŭzisaj misteroj komencis en la XVª[[15-a jarcento a.K.]] kaj daŭris ĝis la IVª[[4-a jarcento]] p.K, kiam [[Teodozio]], la Granda (346-395346–395), fermifermis, per dekreto, kaj detruis per batiloj, la paganajn templojn, por altrudi la [[kristanismo|kristanisman]] kulton kiel ŝtataŝtatan religioreligion. Tiuj ritoj daŭris du mil jarojn kaj atingis la [[Romia Imperio|Romian Imperion]]. La lastaj postsignoj de la Misteroj estis forviŝitaj en 396, kiam [[Alariko]], la Unua kaj la kristanoj, reĝo de la [[goto]]j, kun kristanoj efektivigis, invandoninvadon, alportantajalportante la [[arianismo|arianan]] kristanismon kaj profanantajprofanante la antikvajn ritojn.

La eleŭzisaj misteroj celebris la revenon de [[Persefona]] el la regno de [[Hadeso]] (subtera mondo), kaj tio ankaŭ simboligissimbolis la revenon de la vegetaĵoj kaj de la tuta vivo sur la tero, post la vintro. Persofona manĝis la semon de [[granato]], kiam ŝi restis en la submondo (sub la grundo, samkiel la semoj), kaj ŝia [[renaskiĝo]] reprezentas la resnakiĝonrenaskiĝon de la tuta vegetala vivo en la printempo, kaj respektive de la tuta vivo sur la tero.

La vorto "mistero" devenas de la greka μυστήριον (mysterion), kiu signifas ''sekreta afero'', ''ago fermi la buŝon'', de tio devenis la vorto μύστης (mýstes), ''tiu kiu fermas'', ''kiu gardas sekreton'', ''la inicito'', μυστικός (mystikós), ''tiu koncernanta la misterojn'', ''kiu penetras la misterojn'', ''la mistikulo''.

La eleŭzisaj misteroj ne estis la unikasolaj en la greka mondo, ankaŭ ekzistis aliaj, inter ili la misteroj de la [[Kabiro]]j, la misteroj de la [[trakio]]-[[Frigio|frigia]] dio [[Sabazio]], kaj aliaj.

Okazis,Ili okazis unufoje jare, ekde 19ª ĝis la 21ª de la monato [[Antesteriono]] (marto), en [[Agro]], en la ĉirkaŭaĵo de [[Ateno]], situitasituanta ĉe la maldekstra randobordo de la rivero [[Iliso]]. La ritoj de la Minoraj Misteroj konsistis, oni kredas, de fastado, purigado, sinoferoj, orientitaj de la ''mistagogo'', μυςταγωγός, la oficiala kondukanto de la misteroj.

Ses monatojmonatojn poste, en la monato ''Boedromiono'' (pli malpli 15ª de setembroseptembro ĝis la 15ª de oktobro), komencis,komenciĝis en [[Ateno]], la ĉefa parto de la Misteroj. Nur en la sanktejo de [[Eleŭziso]] oni povis havi la ''unuan'' kaj ''duan gradongradojn'' de la inicado. La ''unua grado'' nomiĝis ''teleteo'', τελετή, kies signifo estas ''realigo'', ''plenumo'', ''elfaro''. Oni kredas, ke la plejmulto sukcesis plenumi nur la ''unuan gradon''. La plena ''dua grado'', supereca, kiu nomiĝis ''epoteio'', έποπτεία, ''supereca vido'', ''kontemplado'', ''la plena revelacio'', estis atingebla nur de veteranaj inicitoj. Malmultaj sukcesis atingi tiun gradon.

La antaŭfarado de la Maĵoraj Misteroj okazis en la templo de [[Demetra]] kaj [[Kora]], en [[Ateno]]. En la tago 13ª de ''Boedromiono'', la ''efeboj'' (junuloj 1616–18-18 jaraj) ekiris al [[Eleŭziso]] kaj de tie alportis, en la tago 14ª tago, surveturile, zorge garditajgarditajn en malgradajmalgrandaj korboj, la sakralajn objektojn, kiujn portempe gardis, en la templo [[Eleŭziono]], la sacerdotinoj de [[Atena]].

En la 15ª tago, la inicitoj kunsidis kaj, post la instruado de la ''mistagogo'', la ''hierokerikso'', la sakrala heroldo, rememorigis al ili la malpermesaĵojn, kiuj malebligis la inicadon. La 16ª tago estis konsekrita al la ĝenerala purigado: je la ripeta elvoko de la ''mistagogo'', αλαδε, μύσται, ''ek al la maro, inicitoj''!, ĉiuj ekkuris por purigi ensin en la salakvoj de [[Pozidono]]. Ĉiuj plonĝis en la maro, tenante enmane porkidon, kiu estis oferbuĉita omaĝe al la du diinoj, kiel faciliga ofero. Oni devas rememori, ĉi tie, ke tia oferbuĉo celis al fekundeconfekundeco, ĉar la greka vorto κοιρος (''koiros'') signifis tiel porkoporkon, kiel ankaŭ la inainan generageneran organoorganon. En la 17ª kaj 18ª tagoj oni interrompis la antaŭfarajn ritojn, almenaŭ ekde la V[[5-a jarcento a.K.]], ĉar oni celebris la kulton de [[Asklepio]]. La 19ª tago signalis la finon de la publikaj ceremonioj: je la mateniĝo, granda procecioprocesio ekiris de Ateno. Inicitoj, novuloj kaj granda homamaso akompanis la sacerdotinojn, kiuj rekondukis al [[Eleŭziso]] la sakralajn objektojn alportitajn de la ''efeboj'' en la 14ª tago.

Kvazaŭ kapo de tiu gaja kaj brua procesio, iris veturilo kun la statuo de [[Iako]] (epiteto de [[Dionizo]]), kune kun ĝia respektiva sacerdoto, meze de entuziasmigaj elvokoj: Ιακχε, ώ Ιακχε! ''Iako, ho Iako''! ( Iako estis mistika nomo de Dionizo en la eleŭzisaj misteroj. Temas pri rita elvoko de la inicitoj kaj ĉi tiu elvoko fariĝis nomo de la dio. Eble [[Iako]] estis [[dajmono]], peranto inter Dionizo kaj [[Demetra]]). Vespere la procesio atingis la riveroriveron [[Kefiso]] kaj, trairantetransirante ponton, kelkaj maskitaj inicitoj diris insultaĵojn kontraŭ potenculojnpotenculoj kaj eĉ kontraŭ aliaj inicitoj. Tiaj insultoj sur la ponto nomiĝis γεφυρισμοί (''gefirismoj'' -– oni ne bone komprenas la signifon de tiuj skoldoj sur la ponto de la rivero [[Kefiso]]). Nokte, kun torĉoj enmane, la inicitoj alvenis [[Eleŭziso]]n. Eble ili konsumispasigis parton de la nokto dancante kaj kantante omaĝe al la du diinoj. La 20ª tago estis konsekrita al rigora [[fasto]] kaj sinoferoj, sed pri tio, kio okazis en la interno de la sanktejo kaj en la τελεστήριον, ''telesteriono'', loko en la sanktejo, kie konsumiĝis la misteroj, oni preskaŭ scias nenion. Oni nur scias nur, ke la ''teleteo'', la unuagrada inicado, kiu okupis la tagotagon 21ª, enhavis eble tri elementojn: δρώμενα (''dromeno''), λεγόμενα (''legomeno'') kaj δεικνύμενα (''dejknimeno''). La unua, ''dromeno'', estis akto, eble scenigo de la mito de la diinoj: kun torĉoj enmane, la inicitoj rememoris la serĉon al [[Kora]] far [[Demetra]]. La inicitoj, oni kredas, en la scenigo, vagadis senespere tra la mallumo serĉe al la filino de [[Demetra]], ili renkontis la noktajn fantomojn kaj la inferajn monstrojn, sed subite forpelis ĉi tiujn prilumante la vastajn kampojn antaŭ siaj okuloj. La dua elemento, ''legomeno'', koncernis al liturgiaj formuloj kaj vortoj nur parolataj de la inicitoj, kaŭze ke nur la grekparolantoj povis partopreni en la inicado. La celo de tiu inica fazo estis veki en la inicito specialan animstaton, kiel bone komentis pri tio Aristotelo:

τούς τελουμένους ού μαθεϊν τι δεϊ, άλλά παθεϊν καί διατεθήναι (''ne estas necesanecese, ke la inicatoj lernu ion, sed ke ili spertu kaj kreu determinitajn internajn dispoziciojn'').

Finfine, la 22ª tago estis konsekrata al la ''epopteo'', la supera vizio, la konsumiĝo de la Misteroj. La plej grava ceremonio komenciskomenciĝis per la [[hierogamio]], la dia geedziĝo, kies rolorolon partoprenis la [[hierofanto]] kaj la sacerdotino de [[Demetra]]. Oni rakontas, ke estis sekreta kaj subtera ĉambro en la mallumo, kie, post la estingiĝo de la torĉoj, okazis la [[hierogamio]] inter la [[hierofanto]] kaj la sacerdotino. Post la konsumiĝo de tia sakrala geeziĝo, la inicitoj, rigardĉieleĉielrigarde, diris laŭtvoĉe: ''Pluvo!'' Kaj rigardante nun al la tero, diris: ''Koncipu!''

La Maĵoraj Misteroj finiĝis en granda prilumado de la torĉoj, kiu donis al la demetra sanktejo anticipan bildon de la ĉielaj kampoj, kiam efektiviĝis la ''epopteo'', la granda vizio. La [[hierofanto]], tiam, prezentis al la ekstaza homamaso, enfalinta en profundaprofundan silentosilenton, spikon el [[tritiko]]. En la 23ª tago la popolo revenis al siaj hejmoj.