Ĉaka milito: Malsamoj inter versioj

La '''Chaco-milito''' [ĉako-milito] ([[1932]]–[[1935|35]]) estis grava armila konflikto inter [[Bolivio]] kaj [[Paragvajo]]. La konfliktoj komenciĝis jam en [[1928]] en la nekultivita regiono [[Chaco Boreal]] (= norda Ĉako), apartenanta al [[Gran Chacó]] kaj situanta norde de rivero [[Pilcomayo]] kaj okcidente de [[Paragvaj-Rivero|rivero Paraguay]]. La konflikto reiras al la „salpetra milito” (1879–84), kiam Ĉilio venkis Bolivion kaj alproprigis ties marbordan parton. Bolivio poste klopodis atingi la Atlantikon[[Atlantiko]]n tra la akvosistempakvosistemo de [[Plata-Rivero|Río de la Plata]]. Tiu itinero trairis Gran Chaco, kiu estis riĉa jelaŭ opinio de la bolivianoj.

Ŝajnis, ke Bolivio havas grandan fortosuperecon kompare al Paragvajo. Bolivio havis pli ol trioblan loĝantaron, armilojn per usona kredito, la armeon komandis Hans von Kundt, eksa germana generalo. La batalemo de la rekrutitaj indianaj soldatoj estis tre malforta, dum la paragvajaj soldatoj estis pli bone preparitaj por la marĉa kaj ĝangala batalado. Multaj boliviaj soldatoj mortis enpro diversaj malsanoj, pro serpentomordo kaj en bataloj.

Ekde la 5-ana de decembro 1928, paragvajoParagvajo iniciatis sennombrajn militistarajnmilitistajn konfliktojn kaj tio kondukis al milito, spite al packlopodoj de [[Usono]]. La milito komenciĝis en junio de 1932, kiam la bolivianoj okupis paragvajajn poziciojn en nordo de Chaco kjakaj sukcese atkisatakis Fortín Boquerón. En aŭgusto Paragvajo ordenisordonis rekrutiojnrekrutigojn kaj ekmilitis kun gvido de generalo José Estigarribia. Fine de septembro, ili reokupis Fortín Boquerón, Kundt estis retirita al Bolivio. La germangermana generalo poste centrigis la fortojn sude kaj atakis al Fortín Nanawa, kie okazis dum monatoj akraj bataloj.

Paragvajo oficiale militproklamis la [[10-an de majo]] [[1933]]. Fine de oktobro, Estigarribia per daŭra atako atingis tiujntiajn sukcesojn, ke la bolivia prezidento [[Daniel Salamanca]] anstataŭigis per generalo [[Enrique Peñaranda]] la germanangermanon Kundt. Post trisemajna batalhalto, Estagarribia denove ekatakis ([[9-an de januaro]] [[1934]]) kontraŭ la boliviaibolivia Ballivián-fortikaĵo. Tie okazis la plej akraj bataloj, inter marto kaj julio. Ballivián falisbatale mortis la [[17-an de novembro]], pro tio oni abdikigis Salamanca. En januaro de 1935, la paragvajanoj jam batalis sur teritorio de Bolivio.

En la milito mortis 100.000 homoj. La packonferencon pri armistico partoprenis Argentinio, Brazilio, Ĉilio, Usono, Peruo kaj Urugvajo. La traktado estis subskribita la 21-an de julio 1938, en [[Bonaero|Buenos Aires]].

Plimulto de la diskutitaj areoj estis aljuĝitajaljuĝita al Paragvajo, sed Bolivio ricevis koridoron al la rivero Paragvajo kaj haveno [[Puerto Casado]]. EkonomioLa ekonomio de Bolivio kolapsis, la senposeduloj postulis reformojn. La merito pri la aranĝado estis rigardata al Argentinio, la avantaĝojn pri la paragvaja teritoria grandiĝo eluzis argentinaj inventistoj.