Buruŝa lingvo: Malsamoj inter versioj

[nekontrolita versio][nekontrolita versio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Maksim-bot (diskuto | kontribuoj)
Neniu resumo de redakto
Oryanw (diskuto | kontribuoj)
ligiloj, akuzativoj, majuskloj, ...
Linio 1:
'''Buruŝaski''' estas [[izolita lingvo]] parolata de pr.proksimume 40 000 homoj en du grupoj en la [[Hunza]] kaj [[Yasin]]-a valoj en norda [[Pakistano]], maldektrflankemaldekstrflanke de la rivero Hunza, regiono, kiu ankaŭ tutmonde famas pro ties abundo je centjaruloj. Kvankam ĝi entenas multajn alprenitajn vortojn el la ĉirkaŭantaj lingvoj ([[Urdu]], [[Ĥaŭar]] kaj Ŝina), restas sufiĉe da originala vortaro, ke ĝi apartiĝas disde tiuj najbaroj. Klopodoj estis faritaj cele pruvi rilatecoj inter Buruŝaski kaj [[Sumera lingvo]], [[Eŭska lingvo]], kaj la [[Kaŭkaza lingvaro]] kaj [[Dravida lingvaro]], sed tiuj restas ne akceptitaj de lingvistoj. Estas kvar [[dialekto]]j de Buruŝaski: [[Hunza]], Gojal, Nagar, kaj Yasin.
 
Kvankam ĝi entenas multajn alprenitajn vortojn el la ĉirkaŭantaj lingvoj (la [[Urdu|urdua]], la [[Ĥaŭara lingvo|ĥaŭara]] kaj la [[Ŝina lingco|ŝina]]), restas sufiĉe da originala vortaro, ke ĝi apartiĝas disde tiuj najbaroj. Klopodoj estis faritaj cele pruvi parencecoj inter la Buruŝaski kaj la [[Sumera lingvo]], la [[Eŭska lingvo]], kaj la [[Kaŭkazia lingvaro]] kaj la [[Dravida lingvaro]], sed tiuj restas ne akceptitaj de lingvistoj. Estas kvar [[dialekto]]j de Buruŝaski: la [[Hunza]], la Gojal-a, la Nagar-a, kaj la Yasin-a.
Laŭ kelkaj lingvistoj tiu lingvo nun havas (se ne konsideri la alpreno vortojn el najbaraj lingvoj) eble 10 000 jaroj da izolita evoluo malantaŭ si.<br>
 
Konjekteble ĝi estas lasta resto de lingvaro, kiu estis disvastigita en la nordhindia regiono antaŭ alveno de la pli novaj historiaj popoloj.
Laŭ kelkaj lingvistoj tiu lingvo nun havas (se ne konsideri la alprenoalprenadon vortojnde vortoj el najbaraj lingvoj) eble 10 000 jarojjarojn da izolita evoluo malantaŭ si.<br>
Rimarkindas, ke pluraj trajtoj en ties gramatiko pensigas al tiu de la [[hindia lingvo]] (simila fonetiko, kazo "oblika" signita per finaĵo ''e'', multeco de "konsistigitaj verboj" (angle "compound verbs") formitaj per verbo "fari" kaj nomon, modo de verbo indikante sinsekvo de du agoj (''x'' farinta, li ''y''-is), neesto de verbo "havi", anstataŭita de esprimoj kiel "de mi x estas" de ŝi y estas", ktp.
Konjekteble, ĝi estas lasta resto de lingvaro, kiu estis disvastigita en la nordhindia regiono antaŭ alveno de la pli novaj historiaj popoloj.
 
Rimarkindas, ke pluraj trajtoj en tiesĝia gramatiko pensigas alpri tiutiuj de la [[hindia lingvo]] (simila fonetiko, kazo "oblika" signita per finaĵo ''e'', multeco de "konsistigitaj verboj" (angle "compound verbs") formitaj per verbo "fari" kaj nomon, modo de verbo indikante sinsekvosinsekvon de du agoj (''x''-on farinta, li ''y''-is), neesto de verbo "havi", anstataŭita de esprimoj kiel "de mi x estas" de ŝi y estas", ktp.
Tial konjekteblas, ke tiuj trajtoj transinfluis la postajn [[Hindeŭropa lingvaro|hindeŭropajn lingvojn]] tieaj kaj, ke tiel donatis ili sian apartecojn.
 
Linio 10 ⟶ 13:
 
<TABLE BORDER CELLPADDING=5>
<CAPTION>'''konsonoj[[Konsonanto|Konsonoj]]'''</CAPTION>
<TR>
<TD COLSPAN=2> &nbsp;</TD>
<TD>dulipaj[[Bilabialo|Dulipaj]]</TD>
<TD>dentaj[[Dentalo|Dentaj]]</TD>
<TD>[[Alveolaro|Alveo]]-<BR>[[Palatalo|palataj]]</TD>
<TD>[[Retroflekso|Retrofleksaj]]</TD>
<TD>[[Velaro (fonetiko)|Velaj]]</TD>
<TD>[[Uvularo|Uvulaj]]</TD>
<TD>[[Glotalo|Glotaj]]</TD>
</TR>
<TR>
<TD ROWSPAN=3>Stops[[Halto]]j</TD>
<TD>senvo[[Vocado|Senvoĉaj]]</TD>
<TD>p</TD>
<TD>t</TD>
Linio 33 ⟶ 36:
</TR>
<TR>
<TD>kun[[Aspiracio|Kun-spiraj]]</TD>
<TD>p<sup>h</sup></TD>
<TD>t<sup>h</sup></TD>
Linio 43 ⟶ 46:
</TR>
<TR>
<TD>sonorajVoĉaj</TD>
<TD>b</TD>
<TD>d</TD>
Linio 53 ⟶ 56:
</TR>
<TR>
<TD COLSPAN=2>Affricates[[Afrikato]]j</TD>
<TD>&nbsp;</TD>
<TD>ts</TD>
Linio 63 ⟶ 66:
</TR>
<TR>
<TD ROWSPAN=2>Fricatives[[Frikativo]]js</TD>
<TD>malsonoraj</TD>
<TD>&nbsp;</TD>
Linio 74 ⟶ 77:
</TR>
<TR>
<TD>sonoraj[[Sonoranto|Sonoraj]]</TD>
<TD>&nbsp;</TD>
<TD>z</TD>
Linio 84 ⟶ 87:
</TR>
<TR>
<TD COLSPAN=2>[[Nazala konsonanto|Nazaj]]</TD>
<TD>m</TD>
<TD>n</TD>
Linio 94 ⟶ 97:
</TR>
<TR>
<TD COLSPAN=2>likvaj[[Likvido (fonetiko)|Likvaj]]*</TD>
<TD>w</TD>
<TD>l</TD>
Linio 104 ⟶ 107:
</TR>
<TR>
<TD COLSPAN=2>[[Rhoto|Rhotic]]</TD>
<TD>&nbsp;</TD>
<TD>r</TD>
Linio 114 ⟶ 117:
</TR>
</TABLE>
<SMALL>* "likvaj[[Likvido (fonetiko)|Likvaj]]" t.e. glitaj[[Glitaĵo|Glitaj]] kaj flankaj[[Lateralo|Flankaj]].</SMALL>
 
<TABLE BORDER CELLPADDING=5>
<CAPTION>'''vokaloj[[Vokalo]]j'''</CAPTION>
<TR>
<TD>&nbsp;</TD>
<TD>antaŭaAntaŭa</TD>
<TD>Centra</TD>
<TD>BackMalantaŭa</TD>
</TR>
<TR>
<TD>Ferma<br>(supra)</TD>
<TD>i</TD>
<TD>&nbsp;</TD>
Linio 131 ⟶ 134:
</TR>
<TR>
<TD>mezaMeza</TD>
<TD>e</TD>
<TD>&nbsp;</TD>
Linio 137 ⟶ 140:
</TR>
<TR>
<TD>Malferma<br>(malsupra)</TD>
<TD>&nbsp;</TD>
<TD>a</TD>