Ŝtatigo: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Narvalo (diskuto | kontribuoj) Nova paĝo: '''Ŝtatigo''' aŭ ŝtatproprigo estas jure la forpreno de la privata posedaĵo fare de la ŝtato. Ĝi estokazas sen aŭ kun kompensado, akomponante ofte per socialisma, kumunisma ideo, ... |
Narvalo (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
||
Linio 1:
'''Ŝtatigo''' aŭ naciigo aŭ ŝtatproprigo estas jure la forpreno de la privata posedaĵo fare de la ŝtato. Ĝi
La unua amasa ŝtatigo okazis post la rusia revolucio de 1917, post kiam en 1918 la bolŝevika potenco ŝtatigis la industriajn entreprenojn, bankojn, asekurajn kompaniojn ks. Sekva amasa ŝtatigo okazis inter 1945 kaj 1950 dise en Eŭropo, eĉ en Francio, Britio, kie oni ŝtatigis minejojn, elektran, trafikan branĉojn.
La ŝtatigo ofte celas ekonomian sendependiĝon (nafotindustrio en 1939 en Meksiko, en 1951 en Irano, diversaj industriaj branĉoj en Kubo en 1960). La ŝtatigo de la Sueza kanalo kondukis al milita interveno en 1956.
La UN akceptis rezolucion en 1974 pri ''Ĉarto de ekonomiaj juroj kaj devoj de la ŝtatoj (Charter of Economic Rights and Duties of States)'', por obstakli la senbridan ŝtatigon.
==Ŝtatigo en Hungario==
Oni ŝtatigis unuafoje la poŝtajn servojn en la 1720-aj jaroj. La 15-an de novembro 1848, Lajos Kossuth ŝtatigis la militgravajn uzinojn. Fine de la 19-a jarcento okazis ŝtatigo de la telefona liniaro (ĉ. ekde 1870-aj jaroj), la fervojaj linioj ekde la 1860-aj jaroj.
Post [[1945]] okazis grandamasa, senkompense ŝtatigo. La 1-an de januaro [[1946]] estis ŝtatigitaj la minejoj, jarfine la kvar plej gravaj fabrikoj ([[Rimamurányi Vasmű]], [[Weiss Manfréd Művek]], [[Ganz vállalatok|Ganz Vállalatok]], [[Rába Magyar Vagon- és Gépgyár|Magyar Vagon- és Gépgyár]]). Ĝis 1948 ĉiu lernejo, bankoj, ludomoj, industria fabriko kun pli ol 100 laboristoj. En [[1949]] okazis ŝtatigo de ĉu entrepreno kun pli 10 laboristoj, naciigo de la entreprenoj, eksterlande posedataj. Ĝis komence de la 1960-aj jaroj okazis kolektivigo (ne ŝtatigo) de la agroj, sed okazis jam pli frue ŝtatigo de bienegoj.
Post realveno de la kapitalismo en 1990 en Hungarion, la ŝtatj posedaĵoj estis pli kaj pli forvendataj por repagi la financan ŝuldon de la hungara ŝtato.
[[hu:államosítás]] [[en:Nationalization]] [[bg:Национализация]] [[cs:Znárodnění]] [[de:Verstaatlichung]] [[es:Estatización]] [[fi:Kansallistaminen]] [[fr:Nationalisation]] [[he:הלאמה]] [[id:Nasionalisasi]] [[ja:国有化]] [[lt:Nacionalizacija]] [[nl:Nationalisering]] [[nn:Nasjonalisering]] [[no:Nasjonalisering]] [[pl:Nacjonalizacja]] [[pt:Nacionalização]] [[ro:Naţionalizare]] [[ru:Национализация]] [[sl:Nacionalizacija]] [[sv:Förstatligande]] [[uk:Націоналізація]] [[zh:國有化]]
| |||