Internacio de Proleta Esperantistaro: Malsamoj inter versioj

'''Proleta Esperantistaro'''. [[Internacio de Proleta Esp-istaroEsperantistaro]] (IPE) fondiĝis en [[1932]] rezulte de grava skismo en mezo de [[SAT]], kiu estis ĝis tiam unueca mondorganizaĵo de iuj proletaj E-istojEsperantistoj (v. [[SAT]], [[Laborista movado]]). Pro sia speciala „sennacieca“ ideologio kaj gvidado, SAT jam en la unua tempo de sia ekzistado malkontentigis multajn prol.proletaraj E-istojnEsperantistojn. Ankoraŭ en 1922-1923 la ideaj kaj organizaj principoj de SAT estis forte kritikitaj el la flanko de [[SEU]], kiu eĉ eldonis specialan deklaracion pri tio titolitan „Nia„[[Nia pozicio“pozicio]]“. Tamen ĉe la 3-a kongreso de SAT en [[Kassel]] [[1923]] estis atingita interkonsento kaj dum la pluaj kvin jaroj SAT kaj SEU harmonie kunlaboris en plena konkordo. Tiuj ĉi jaroj estis la plej progresaj jaroj de SAT-movado.

De post la jaro 1927, kiam la direkcio de SAT en [[Parizo]] komencis pli insiste propagandi en SAT-gazeto la ideologion de sennaciismo en ties malproksimen evoluinta formo, denove komenciĝis en SAT forta kritikado kontraŭ tiu tendenco. Grandan skandalon elvokis nova broŝuro de Lanti „Laborista„[[Laborista Esp-ismo“Esperantismo]]“, kiu estis eldonita kiel kvazaŭa programo de SAT kaj kiu enhavis diversajn asertojn ne akcepteblajn laŭ la marksisma vidpunkto. Ĉefe la kritikoj devenis el la flanko de SEU-anoj.

Por repuŝi tiujn kritikojn, la direkcio de SAT en Parizo entreprenis fortan atakon kontraŭ SEU kaj precipe kontraŭ ties ĝenerala sekretario Drezen. Utiliginte la malfacilajn kondiĉojn de montranspagado el [[Sovetunio]] al aliaj landoj, la direkcio akuzis SEU pri „intenca“ retenado de la mono por malutili al SAT. Kaj kiam la opozicio decidis eldoni gazeton por kontraŭbatali, la direkcio eksigis el SAT Drezen kaj multajn aliajn opoziciulojn sovetiajn kaj alilandajn.

La konflikto atingis apogeon en okt.oktobro [[1930]]. En [[Berlino]] fondiĝis Organiza oficejo de klasbatala SAT opozicio, kiu entreprenis eldonadon la gazeto „Internaciisto“„[[Internaciisto]]“ responde al „Sennaciulo“„[[Sennaciulo]]“. En [[Leipzig]] komencis laboron nova sendependa eldonejo de revolucia E.Esperanto literaturo „Ekrelo“„[[Ekrelo]]“. Kontraŭ la alte leviĝinta opozicia ondo la direkcio de SAT asekuris sin per enkonduko de nova regulo ebliganta voĉdonrajton en SAT nur al la plenjarabonantoj de „Sennaciulo“. Tiamaniere estis senrajtigita granda plimulto da SAT-anoj. Por ricevi aprobon al sia konduto, la direkcio aranĝis voĉdonadon, en kiu partoprenis nur ĉirkaŭ 600 personoj. Responde al tiu ĉi direkcia voĉdonado, la opozicio organizis en marto [[1931]] alian ĝeneralan voĉdonadon inter ĉiuj SAT-anoj senescepte: el 1256 voĉdonintoj el 30 landoj 1218 voĉdonis malfidon al la direkcio (sume, kun subskribintoj de kolektivaj rezolucioj entute 2700 SAT-anoj esprimis malfidon al la direkcio).

Ĉe la vica SAT-kongreso en Amsterdam[[Amsterdamo]] en aŭg.aŭgusto [[1931]] la opozicia anaro aranĝis propran kongreseton, kiu decidis anstataŭ la organiza oficejo fondi Int.[[Internacia Unuigan Komitaton de Proleta EEsperanto-Movado]]. Krom SEU, al la opozicio plene aliĝis [[Germana Lab. E.Laborista Esperanto-Asocio]], [[Japana prol.Proleta E.Esperanta Unio]], Bulgara [[LEA]] kaj Nord-Amerika [[LEA]] ([[LEANA]]). Aliĝis ankaŭ certaj partoj de la lab. Elaboristaj Esperanto-asocioj franca, pola, brita, sveda, nederlanda, hungara, ĉeĥoslovaka, finna, norvega, aŭstra, hispana k. a.

Kiam evidentiĝis la neebleco devigi la direkcion de SAT reakcepti la eksigitajn membrojn kaj tiamaniere restarigi la unuecon de proleta EEsperanto-movado, la skismo realiĝis definitive. Granda nombro da membroj forlasis SAT: el 6.500 membroj en 1929 - post du jaroj en [[1932]] en SAT restis apenaŭ 1500.

En aŭg.aŭgusto [[1932]] en Berlino okazis 1-a fondkongreso de IPE. Ĉeestis 348 delegitoj el 12 landoj. Ĉe tiu kongreso IPE konstituiĝis kiel unuecfronta klasbatala organizaĵo de ĉiutendencaj proletaj E-istojEsperantistoj dezirantaj praktike labori per E.Esperanto por [[socialismo]].

La faŝista ekrego en [[Germanio|Germanlando]] detruis la junan IPE-centron Berlino. Estis ĉesigita la eldonado de „Internaciisto“„[[Internaciisto]]“. Int.Internacia IPE-oficejo estis transportita el Berlino al Amsterdamo, [[Holando]]. Kiel organo de IPE de post julio [[1933]] komencis aperadi nova gazeto „Sur„[[Sur Posteno“Posteno]]“ en [[Moskvo]] (de post okt.oktobro [[1934]] ĝi aperas en Amsterdamo).

En aŭg.aŭgusto 1934 en [[Lille]] ([[Francio|Franclando]]) estis kunvokita int. konferenco de IPE, partoprenita de 73 delegitoj el 9 landoj. Ĝi decidis starigi int. IPE-cenhon en [[Leningrado]], plifortikigante samtempe la IPE-oficejon en Amsterdamo. Samtempe la konferenco alvokis ĉiujn e-istojn al IPE, SAT, ISE k. a. partopreni la laboron de PEK ([[Proleta E.Esperanta Korespondanto]]), kiu prezentas la plej bonan bazon por unuecfronta agado de ĉiuj anoj de tiuj organizaĵoj. La 2-an IPE-kongreson la konferenco de Lille decidis okazigi en [[Antverpeno]] en [[1935]].

Ĉe sia fondiĝo IPE havis 7 landajn sekciojn kaj unuigajn komitatojn kun proks. 5.500 membroj. Fine de [[1934]] IPE havas 10 landajn sekciojn kaj 11 unuigajn komitatojn kun proks. 14.000 membroj; nome - sekcioj: [[SEU]] - 8000, [[GLEA]] - 2000, [[JEP]] - 800, Bulg. [[LEA]] - 500, Ĉinlando - 400, Brita LEA - 300, [[Japana Prol. E.Proleta Esperanto-Unio]] - 150, [[LEANA]] - 100, [[Saarlando]] - 100, [[Aŭstralazio]] - 100; unuigaj komitatoj: [[Nederlando]] - 200, [[Svedio|Svedlando]] - 75, [[Hispanio|Hispanlando]] - 75, [[Novergio|Norveglando]] - 50, [[Ĉeĥoslovakio]] - 50, [[Estonio]] - 50, Laivio[[Latvio]] - 50, [[Islando]] - 25, [[Danio|Danlando]] - 25, [[Grekio|Greklando]] - 15, [[Svisio|Svislando]] - 10 k. a. v. La. borista Movado.