Na-denea lingvaro: Malsamoj inter versioj

[nekontrolita versio][nekontrolita versio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Forigis kategorion "Etnoj" - ne eblas egaligi lingvaron kun etno
pluraj malgrandaj plibonigoj (multo restas polurinda)
Linio 3:
[[Image:Na-Dene langs.png|thumb|300px|Antaŭ-kontakta distribuo de la Na-Denéaj lingvoj <small>(ruĝe)</small>]]
 
La '''Na-denéa Lingvarolingvaro''' (ankaŭ '''Na-Dene''', '''Nadene''', '''Atabaska-Eyak-Tlingita''') estas proponita [[Indiĝenaj gentoj de la Amerikoj|indiĝena amerika]] [[lingvo-familio]] kiu inkluzivas la [[Atabaska lingvaro|atabaskajn lingvojn]], la [[Ejaka lingvo|ejakan]], la [[Tlingita lingvo|tlingitan]] (tli), kaj eble la [[Haida lingvo|haidan]] (hai). La parenceco de la haida al la aliaj lingvoj estas disputata kaj la statuso de la Na-denéa hipotezo restas disputata.
 
Laikoj fojfoje nomas la '''Na-denean''' - '''''"Atabaska"''''', pro la nomo de ĉefgento - Atabaskojatabaskoj (285 mil), sed tio senbezone ambiguigas la nomon ''Atabaska'' kaj estas do evitinda. Ĉi tiuj triboj loĝsloĝas en vasta zono de [[Alasko]] ĝis [[Kalifornio]] kaj [[Meksiko]]. Navaĥoj kaj Apaĉojapaĉoj transmigris suden en proksimaj tempoj. Totala kvanto: 305 mil.
== Familia disdivido ==
Linio 30:
La [[Haida lingvo|haida]], kun 15 flua parolantoj (M. Krauss, 1995), estis originale inkludita en la familio proponita far [[Franz Boas]]. Lingvistoj kia Campbell (1997) hodiaŭ konsideras la evidenton nekonvinka kaj klasifas la haidan kiel [[izolita lingvo|izolitan lingvon]], tamen [[Joseph Greenberg]] reinkludis la haidan surbaze de sia treege disputata metodo [[amasa leksika komparado]]. Por emfazi la neinkludon de la haida Campbell preferas nomi la familion la ''Atabask-Ejak-Tlingita'', anstataŭ la nadenea.
 
La originala Na-Denéadenea propono antaŭnelonge reviviĝis pro la laboro de la haida lingvisto [[John Enrico]].
 
Laŭ la disputata Greenberg-a klasifikado de [[Joseph Greenberg]] de la lingvoj de indiĝena Norda Ameriko:
*la Na-Dené-Atabaska estas unu el la tri ĉefaj grupoj de indiĝenaj lingvoj parolataj en la Amerikoj, kaj prezentas distingan ondon de migrado el Azio al la Amerikoj. La alia du estas
*la vaste akceptata [[Eskimo-Aleutaj lingvoj|Eskimo-Aleŭta]] familio, parolata en [[Siberio]], Alasko, la kanada arktiko kaj [[Groenlando]], kaj
*la [[Amerindaj lingvoj|Amerindaj]], la plej disputata klasifikado de Greenberg kiu inkluzivas ĉiun lingvon indiĝenan al la Amerikoj kiu estas nek Eskimo-Aleuta nek Na-Denéa.
 
Siatempaj subtenantoj de la teorio de Greenberg kia [[Merritt Ruhlen]] estas sugestintaj ke la Na-Denéa lingvo-familio prezentas distingan migradon de popolo de [[Azio]] al la [[Nova Mondo]]. Laŭtakse, tiu migrado okazis antaŭ de ses al ok mil jaroj, lokante ĝin ĉirkaŭ kvar mil jarojn pli poste ol la antaŭa migrado en la Amerikojn far Amerindaj parolantoj. Ruhlen konjektas ke la Na-Denéaj parolantoj eble alvenis boate, setlantaj komence proksime al la insuloj [[Queen Charlotte]], nun en [[Brita Kolumbio]], [[Kanado]]. [http://www.centerfirstamericans.com/mt.html?a=6Na]
 
Laŭ la simile disputata teorio de [[Sergei Starostin]], la Na-Denéa estas membro de la [[Dene-Kaŭkaziajlingvoj|Dene-kaŭkazia]] superfamilio, kune kun la [[nordaj kaŭkaziaj lingvoj]], la [[ĉino-tibetaj lingvoj]], la [[Yeniseiaj lingvoj]] kaj la [[Eŭska lingvo|eŭska]]. Tiun ideon estis konsiderita de [[Edward Sapir]]. Profesoro Edward Vajda de Western Washington University sugestas ke tiuj lingvoj estas parencaj al la [[Jenisejaj lingvoj]] en [[Siberio]], kio ankaŭ subtenus la disputatan teorion de Starostin kaj aliaj.
 
Tiun proponon subtenas ankaŭ biologiaj studoj (Rubicz 2002) montrantaj pli grandajn genetikajn diferencojn inter Na-deneaj parolantoj kaj aliaj indiĝenaj amerikanoj ol inter parolantoj de la na-deneaj kaj popoloj en [[Eŭrazio]], aparte parolantoj de la jenisejaj lingvoj.
Linio 74:
 
*[[Atabaska lingvaro]]
*[[Sudaj atabaskaaSud-atabaskaj lingvoj]]
 
== Eksteraj ligiloj ==