|
[[Dosiero:RiolitoQuarzporphyr.jpg|thumb|300px|<center>[[kvarco|kvarca]] porfiro]]
'''Porfiro''' (laŭlaux la [[greka]] vorto por [[purpuro]]) laŭlaux [[PIV]] estas
# rokspeco, havanta pli-malpli grandajn [[kristalo]]jn en etgrajna maso, kaj
# malmola rokspeco, ekspluatita ekzemple en [[antikva Egiptio]], konsistanta el kristaloj de blanka aŭaux ruĝarugxa [[feldspato]] en ruĝarugxa maso.
== Ekesto ==
Porfiro ekestas, kiam [[magmo]] sub la tera surfaco iom post iom malvarmiĝasmalvarmigxas. En la profundo jam ekestas malmultaj, sed grandaj kristaloj, naĝantajnagxantaj en la ligva roka substanco. Se sekve la magmo dum [[erupcio]] de [[vulkano]] elĵetiĝaseljxetigxas el la tero, la restinta likva substanco rapide malvermiĝasmalvermigxas kaj kreas molekulan reton de mikroskope etaj kristaloj. Ju pli rapide la magmo malvarmiĝasmalvarmigxas, des pli etgrajna estas la maso.
La grandaj kristaloj ĝeneralegxenerale havas diametron inter malmultaj milimetroj kaj kelkaj centimetroj. Ofte ili konsistas el [[kvarco]].
[[Dosiero:Baptismal Font Magdeburg.jpg|thumb|240px|left|<center>baptobaseno en la katedralo de [[Magdeburgo]], el egiptia roza porfiro]]
==Historio==
Porfiro jam en [[antikva Egiptio]] per minado elfosiĝiselfosigxis el monto ''Mons Porphyrites'', la sola tiutempe konata loko de porfiro. AnkaŭAnkaux poste dum la epoko de la [[Romia Imperio]] tie plu grandkvante elfosiĝiselfosigxis rokoj por arta prilaboro.
[[Dosiero:Venice – The Tetrarchs 03.jpg|thumb|200px|<center>porfiraj statuoj de la kvar tetrarĥojtetrarhxoj de la [[Romia Imperio]] ĉecxe la [[Baziliko de Sankta Marko]] en [[Venecio]]]]
Dum la tempo ekzemple de la romia imperiestro [[Konstantino la 1-a de la Romia Imperio|Konstantino la Granda]] la ŝtonosxtono estis tre aprezata kaj rezervata ekskluzive por la imperiestroj kaj iliaj statuoj. Konata ekzemplo estas la statuoj de la kvar romiaj tetrarĥojtetrarhxoj ĉecxe la [[Baziliko de Sankta Marko]] en [[Venecio]]. En la reprezentaj rezidejoj de la imperiestro Konstantino estis rondaj porfiraj kaheloj en la planko, kiujn nur rajtis tuŝitusxi liaj piedoj, kaj ankaŭankaux liaj filoj naskiĝisnaskigxis en ĉambrojcxambroj kun porfire kovritaj muroj, kaj entombiĝisentombigxis en porfiraj sarkofagoj.
Nur multajn jarcentojn poste ekklariĝisekklarigxis, ke porfiro estas tute ofta ŝtonosxtono, trovebla ekzemple multloke en meza kaj norda EŭropoEuxropo.
== Vidu ankaŭankaux ==
* la artikolon pri la sone simila birda genro [[porfirio]] (ankaŭankaux ĝiagxia nomo venas de la [[greka]] vorto por la koloro [[purpuro]])
{{Commonscat|Porphyry}}
| 