Respubliko Teksaso: Malsamoj inter versioj

La '''Respubliko de Teksaso''' estis regno inter [[1836]] kaj [[1845]], kiu krude respondas al la nuna Ŝtato de [[Teksaso]] en [[Usono]]. La nordaj limoj kun Usono difiniĝis de la [[Traktato Adams-Onis]] inter Usono kaj [[Hispanio]] en [[1819]]. La suda landlimo kun [[Meksiko]] estis disputata dum la daŭro de la Respubliko de Teksaso. Teksaso pretendis, ke la limo estu rivero [[Rio Grande]], dum Meksiko pretendis ke ĝi estu [[Rio Nueces]]. Tiu ĉi disputo poste ekigis la [[Uson-Meksika Milito|Uson-Meksikan Militon]] post la aneksado de Teksaso al Usono.[[Dosiero:Palaciodegobierno.png|right|120px|Blazono]]

Antaŭ Meksika sendependiĝo en [[1821]] Teksaso estis parto de [[Hispanio|hispania]] kolonio de [[Nov-Hispanio]]. Teksaso post tiam estis parto de Meksiko kiel parto de la ŝtato de [[Coahuila y Tejas]] ĝis la [[Teksasa Revolucio]]. La unua deklaro de sendependeco subskribiĝis en [[Goliad]] je la [[20-a de decembro]] [[1835]]. La [[Teksasa Deklaro de Sendependeco]] leĝiĝis ĉe [[Washington-on-the-Brazos]] sur la [[21-a de aprilo]] [[1836]] efike kreante la Respublikon de Teksaso.

Post kvar tagoj, la du-semajna [[Batalo de la Alamo]] finiĝis, dum la armeo de meksika generalo [[Antonio López de Santa Anna]] mortigis preskaŭ ĉiujn el la 200 Teksasanoj kaj Usonanoj, en tiu ĉi malgranda misiejo. "Rememoru la Alamon" fariĝis la batalkrio de la Teksasa Revolucio. La [[Batalo de San Jacinto]] estis je la [[21-a de aprilo]] [[1836]], proksime al la nuna urbo de [[Hjustono]]. La tuta armeo de Ĝeneralo SANTA ANNA kun 1 600 viroj estis aŭ kaptita aŭ mortigita de la Teksasa armeo de [[Sam Houston]] kun 800 Teksasanoj; nur naŭ Teksasanoj mortis. Tiu ĉi decida batalo rezultis en la sendependeco de Teksaso de Meksiko.

Sam Houston, devena de [[Virginio]], estis [[Prezidento de la Respubliko de Teksaso]] dum du apartaj oficperiodoj, 1836-[[1838]] kaj [[1841]]-[[1844]]. Li estis ankaŭ [[Listo de Ŝtatestroj de Teksaso|Ŝtatestro de Teksaso]] de [[1859]]-[[1861]].

La unua [[Kongreso de la Respubliko de Teksaso]] kunvenis dum oktobro [[1836]] ĉe [[Columbia]] (nun [[West Columbia]]). [[Stephen F. Austin]], konata kiel la '''Patro de Teksaso''', servis dum du monatoj kiel [[Sekretario de Ŝtato]] (ministro pri eksteraj aferoj) de la nova Respubliko kaj tiam mortis je la [[27-a de decembro]] [[1836]].

Dum 1836, kvin lokoj servis kiel dumtempaj ĉefurboj de Teksaso ([[Washington-on-the-Brazos]], [[Harrisburg]], [[Galveston]], [[Velasco]] kaj [[Columbia]]), antaŭ keol Sam Houston movis la ĉefurbon al [[Hjustono]] en 1837. En [[1839]] [[Mirabeau B. LAMAR]], dua Prezidento de la Respubliko de Teksaso, translokigistranslokis la ĉefurbon al nova urbo Waterloo, kiun li renomis [[Aŭstino|Austin]] honore al [[Stephen F. Austin]].

Je la [[28-a de februaro]], [[1845]], la [[Usona Kongreso]] promulgis leĝon, kiu permesis al Usono aneksi la Respublikon de Teksaso kaj je la [[1-a de marto]] La Usona Prezidento [[John Tyler]] subskribis la leĝon. La leĝo fiksis la tagon de aneksado al la [[29-a de decembro]], [[1845]]. Je la [[13-a de oktobro]] de la sama jaro, plimulto deda voĉdonantoj en la Respubliko aprobis la proponitan konstitucion, kiu poste estis akceptita de la [[Usona Kongreso]], kiu faris Teksason [[Usona ŝtato]] je la sama tago, je kiu aneksado fariĝis efika (tiel preterpasantan la teritorian fazon). Unu el la ĉefaj motivoj favore al aneksado estis, ke la Teksasa registaro estis akirinta grandegan ŝuldon, kiun Usono konsentis alpreni. Dum 1850, reciproke de tiu ĉi alpreno de ŝuldo, granda parto de la teritorio pretendita de Teksaso, nun partoj de [[Kolorado]], [[Kansaso]], [[Oklahomo]], [[Nov-Meksiko]], kaj [[Vajomingo]], estis cedita al la Usona federala registaro.

* La traktato rajtigas al la nova Ŝtato de Teksaso dividi sin en ĝis kvin ŝtatojn kun la aprobo de ĝia ŝtata leĝistaro. Teksaso konservas tiun rajton hodiaŭ.

==Notindaj figuroj de la Respubliko de Teksaso==

{{el}} http://www.tsha.utexas.edu/handbook/online/articles/RR/mzr2.html <!-- en:''The Handbook of Texas Online:'' Republic of Texas en->eo:''La _Handbook_ (da, de) Teksaso _Online_:'' Respubliko de Teksaso -->