Kurona duoninsulo: Malsamoj inter versioj

[nekontrolita versio][nekontrolita versio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Lvh (diskuto | kontribuoj)
Neniu resumo de redakto
Lvh (diskuto | kontribuoj)
Forviŝis duoblajn iksojn
Linio 2:
 
{{Heredaĵo de UNESKO}}
La '''Kurona Duoninsulo''' - [[litova lingvo|litove]] '''Kuršių nerija''', [[germana lingvo|germane]] '''Kurische Nehrung''', [[rusa lingvo|ruse]] '''Куршская коса''' - estas mallargxamallarĝa teritorio inter [[Klaipėda]] ([[germana lingvo|germane]] gxisĝis 1923 ''Memel'') en [[Litovio]] kaj [[Lesnoje]] ([[germana lingvo|germane]] gxisĝis 1945 ''Sarkau'', prononco "'''Zar'''kauxkaŭ", [[litova lingvo|litove]] ''Sarkuva'') en eksa [[Orienta Prusio]], la hodiauxahodiaŭa [[regiono Kaliningrado]] apartenanta al [[Rusio]]. De nordo al sudo la duoninsulo longas 98 kilometrojn, el kiuj hodiauxhodiaŭ 52 apartenas al Litovio kaj 46 al Rusio. De okcidento al oriento gxiĝi cxieĉie largxaslarĝas malpli ol 4 kilometrojn: la plej largxalarĝa loko, 4 kilometrojn norde de [[Nida]], ampleksas 3,8 kilometrojn, la plej mallargxamallarĝa, cxeĉe Lesnoje, 380 metrojn. Nur cxeĉe la suda pinto la duoninsulo havas konekton al la EuxropaEŭropa kontinento: okcidente trovigxastroviĝas la [[Balta Maro]] kun kontinua plagxoplaĝo el tre fajna sablo, oriente la '''[[Kurona Laguno]]''' ([[litove]] '''Kuršių marijos''', [[germane]] '''Kurisches Haff'''), en kiun sudoriente enfluas la rivero [[Nemunas]], kaj norde la kontinento kun la havena urbo [[Klaipėda]] proksime videblas. La [[istmo]] inter la maro kaj la laguno cxeĉe Klaipėda largxaslarĝas proksimume 300 metrojn, kaj teknike estus simple konstrui ponton, sed por limigi la trafikon al la duoninsulo oni konscie rezignas pri tio, tial ke nur du pramo-linioj, inter ili unu nur por piedirantoj kaj nur la dua ankauxankaŭ por auxtojaŭtoj kaj kamionoj, ligas la kontinentan parton de Litovio kaj la duoninsulan.
 
== Etimologio de la nomo ==
La unua vorto de la nomo aludas al la historia balta regiono [[Kuronio]] (germane "Kurland"). La dua vorto de la litova nomo, "nerija", estas litovigo de la germana vorto "Nehrung" (aparte mallargxamallarĝa kaj longa duoninsulo). Tamen neoficiale la tuta duoninsulo - kaj oficiale la urba komunumo, kiu unuigas preskauxpreskaŭ cxiujnĉiujn urbetojn de la litova parto - en la litova ofte nomigxasnomiĝas "Neringa" lauxlaŭ bela knabino el la litova mitologio, kiu lauxlaŭ la mitoj estis nekredeble forta kaj dum ludado cxeĉe la maro formis la duoninsulon. La mitologia vorto "Neringa" probable pli agxasaĝas ol la germana geografia esprimo "Nehrung", kvankam la du vortoj eventuale nur hazarde similas.
 
== Aspekto ==
[[Dosiero:Pinarbaro_en_Nida.jpg|thumb|right|<center>Pinarbaro apud Nida]]
La duoninsulo ekzkluzive konsistas el sablo kun gigantaj migrantaj [[duno]]j, kiuj dum la pasintaj jarcentoj dum sia migrado kovris plurajn urbetojn. Nur fine de la 19-a jarcento la germana "duna ingxenieroinĝeniero" ''Wilhelm Franz Epha'' sukcesis arangxiaranĝi sukcesan plantadon de la dunoj kaj stabiligi ilin. La "Granda Duno" cxeĉe la urbeto Nida 4 kilometrojn norde de la duoninsula rusa-litova limo, germanlingve ankauxankaŭ nomigxasnomiĝas la "Saharo de Orienta Prusio", kaj la dunoj tie tiom grandas (averagxeaveraĝe 35 metrojn, sed pluraj pli ol 60 metrojn), ke - vidante nur sablon kaj cxielonĉielon - oni facile vere sentas sin en dezerto. Tamen suficxassufiĉas grimpi unu aux du dunegojn, kaj videblas aux la maro, la laguno, peco de la tipe nordeuxropanordeŭropa pinarbaro, kiu intertempe kovras grandan parton de la duoninsulo, aux herbaron plantitan je la dunorandoj, eble la okuloj ankauxankaŭ kaptas lignan padon inter la dunoj... kaj denove klaras, ke temas pri nordorienta EuxropoEŭropo, tute ne dezerta.
 
== Trafiko sur la duoninsulo ==
[[Dosiero:La laguno en Nida.jpg|thumb|right|<center>La [[Kurona Laguno]] en Nida]]
[[Dosiero:Juodkrantė sxtonaŝtona parko 3.jpg|thumb|right|<center>Memorejo pri la aligo de la duoninsulo al la [[UNESKO]]-listo pri [[Monda KulturheredajxoKulturheredaĵo de Unesko|mondaj heredajxojheredaĵoj]]]]
Ekzistas asfaltita strato (R 515), kiu de nordo al sudo preskauxpreskaŭ komplete pasas la tutan duoninsulon. En multaj lokoj gxiĝi pasas rekte cxeĉe la bordo de la laguno, en aliaj partoj trapasas la pinarbaron en la mezo inter la du mara kaj la laguna bordoj. Stratoj al la urbetoj deflankigxasdeflankiĝas de tiu "spina" strato. La kilometrosxtonojkilometroŝtonoj de la strato helpas orientigxiorientiĝi, kie ekzakte sur la longa terpeco oni trovigxastroviĝas. En la rusia parto la numerigo komencigxaskomenciĝas cxeĉe la sxildoŝildo "Kurona Duoninsulo" cxeĉe la vilagxovilaĝo ''Zelenogradsk'' (germane ''Cranz'') kaj finigxasfiniĝas (kilometro 46) cxeĉe la rusia-litovia limo. En la litova parto maldekstraflanke skribigxasskribiĝas la distanco al la rusia-litova limo, dekstre la distanco gxisĝis la kajo de la pramo al Klaip&#x117;da.
 
Krom la piediranta kaj la auxtaaŭta pramo inter Smiltyn&#x117; kaj Klaip&#x117;da ekzistas eta sxipoŝipo, pendolanta inter Nida kaj [[&#x160;ilut&#x117;]] (germane: ''Heydekrug''). Krome ekzistas rusa busa linio, kiu ligas la rusan parton de la duoninsulo kun la litova, kun Klaip&#x117;da kaj [[Liepaja]] en [[Latvio]], kaj litova busa linio, kiu ligas Nida kun Klaip&#x117;da, [[KauxnasoKaŭnaso]] kaj [[Vilno]].
 
En Palanga ekzistas eta internacia flughaveno kun konektoj inter alie al [[Frankfurto cxeĉe Majno]], [[Berlino]], [[Kopenhago]], [[Stokholmo]], [[Oslo]] kaj [[Malm&#xF6;]]. De la flughavenoj KauxnasoKaŭnaso kaj Vilnius eblas per buso same atingi la regionon. Al [[Flughaveno KauxnasoKaŭnaso|KauxnasoKaŭnaso]] el diversaj euxropajeŭropaj urboj ankauxankaŭ flugas la kompanio [[Ryanair]], kiu foje ofertas aparte malmultekostajn flugojn. Ekzistas internaciaj pramkonektoj de Klaip&#x117;da trans la Balta Maro al pluraj havenoj de Germanio kaj Skandinavio.
 
Kaj la litova kaj la rusa parto de la duoninsulo estas Naciaj Parkoj. EnvojagxanteEnvojaĝante la urban komunumon ''Neringa'' per auxtoaŭto, necesas pagi ekologian enirpagon (dum [[2008]] cxirkauxĉirkaŭ 20 [[Litova lido|Lidoj]], pli-malpli 6 [[EuxroEŭro|EuxrojEŭroj]]), kiu por perauxtajperaŭtaj vojagxantojvojaĝantoj el "kontinenta Litovio" aldonigxasaldoniĝas al la kostoj de la pramsxipopramŝipo (po auxtoaŭto cxirkauxĉirkaŭ 30 Lidoj, pli-malpli 9 EuxrojEŭroj). Ekde [[2000]] la Kurona Duoninsulo estas [[Monda KulturheredajxoKulturheredaĵo de Unesko|monda heredajxoheredaĵo]] de [[UNESKO]] lauxlaŭ la listo pri elstaraj kulturaj pejzagxojpejzaĝoj.
 
<!-- Geologio: detalaj klarigoj en la germanlingva artikolo -->
 
== Urbetoj kaj vilagxojvilaĝoj ==
[[Dosiero:Kurona Duoninsulo.png|thumb|<center>mapo de la Kurona Duoninsulo]]
 
=== en la litova parto: ===
La urbetoj/vilagxojvilaĝoj krom Kopgaila kaj Smiltin&#x117; estas unuigitaj en la urba komunumo [[Neringa]].
# [[Kopgalis]]: urboparto de Klaip&#x117;da, tie ne trovigxastroviĝas multe pli ol la Nacia Mara Muzeo de Litovio kun Delfinejo kaj eksteraj eksponajxojeksponaĵoj (sxipojŝipoj kaj malnovaj fisxistajfiŝistaj domoj)
# [[Smiltyn&#x117;]] (germane: ''Sandkrug'') - km 51/0: urboparto de Klaip&#x117;da
# [[Alksnyn&#x117;]] (germane: ''Erlenhain'') - km 43.0/8.0
Linio 35:
# [[Pervalka]] (germane: ''Perwelk'') - km 18.0/33.0
# [[Preila]] (germane: ''Preil'') - 12.7/38.3
# [[Nida]] (germane: ''Nidden'') - km 3.7/47.3: cxefaĉefa urbeto de la litova parto
 
=== kaj en la rusa parto: ===
# [[Morskoje]] (germane: Pillkoppen) - km 44.3
# [[RibacxiRibaĉi]] (germane: Rossitten) - km 34
# [[Lesnoje]] (germane: Sarkau) - km 10.8
 
== Turismo ==
[[Dosiero:Curonian spit.jpg|thumb|200px|<center>dunoj alproskimigxasalproskimiĝas al Pervalka]]
 
La litova parto de la duoninsulo estas sxatataŝatata vojagxocelovojaĝocelo ne nur por litovoj, sed ankauxankaŭ por germanoj kaj pli kaj pli ankauxankaŭ por prosperaj poloj, rusoj kaj [[belarusoj]]. La plej multaj hoteloj, feriologxejojferioloĝejoj, kampadejoj kaj restoracioj trovigxastroviĝas en Nida, dua plej grava turisma centro estas Juodkrant&#x117;, sed ankauxankaŭ en la pli etaj vilagxojvilaĝoj eblas ferii. Kompare al la tre viva kaj relative brua feriocentro [[Palanga]] 25 kilometrojn norde de Klaip&#x117;da, kie familioj ankorauxankoraŭ noktomeze promenas tra la stratoj plenaj ke subcxielajsubĉielaj restoracioj kaj cxiuvespereĉiuvespere okazas plurloke koncertoj de iuj konataj litvoaj popmuzikaj grupoj, feriado sur la Kurona Duoninsulo estas multe pli trankvila - tauxgataŭga por feriemaj urbanoj, kiuj volas malbruon kaj dum la ferio ne nepre bezonas diskotekojn.
 
La rusa parto de la duoninsulo kontraste havas malmultan turisman infrastrukturon. La malmultaj feriantoj sur tiu cxiĉi flanko plejgrandparte venas el la kaliningrada regiono, iuj el [[Belarusio]]. Multaj Kaliningradanoj havas semajnfinajn dometojn, kiujn ili ludonas favorpreze. Ekzistas du ruslingvaj feriokampadejoj por infanoj.
 
<!-- [[Dosiero:Dunenpanorama.jpg|thumb|center|500px|Panoramo de la Alta Duno cxeĉe Nida]] -->
 
== Retaj ligiloj ==
{{el}} [http://www.reise-nach-ostpreussen.de/KurNehrg/KurNehrg.html historio de la Kurona Duoninsuloj (germane)]
{{el}} [http://www.schwarzaufweiss.de/litauen/nehrung1.htm pliaj informoj pri la Kurona Duoninsuloj (germane)]
{{el}} [http://www.mann.lt/ pagxopaĝo de la Thomas-Mann-domo (litove, angle kaj germane)]
{{el}} [http://whc.unesco.org/sites/994.htm pagxopaĝo de UNESKO]
{{el}} [http://www.nerija.lt/ oficiala pagxaropaĝaro de la nacia parko (litove, angle kaj ruse)]
{{el}} [http://www.keltas.lt pagxojpaĝoj pri la pramoj Klaip&#x117;da-Smilytn&#x117; (litove, angle kaj ruse)]
{{el}} [http://www.palanga-airport.de pagxojpaĝoj de la flughaveno Palanga (litove, angle kaj ruse)]
{{el}} [http://www.litauen-info.de/4images/categories.php?cat_id=7 fotogalerio]
{{el}} [http://share-your-history.info/exist/portal/2116234052/1995957511/1287653319/1095384962/_lang,de,opath,none,oid,1095384962.html informoj pri la rusa parto de la Duoninsulo (germane kaj ruse)]