Inversigebla elemento: Malsamoj inter versioj

[nekontrolita versio][nekontrolita versio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Oryanw (diskuto | kontribuoj)
ŝati->kiel; ...
Neniu resumo de redakto
Linio 1:
{{polurinda movu|Unuo (ringa teorio)}}
En [[matematiko]], '''unuo''' en (_unital_unuohava) [[Ringo (algebro)|ringo]] ''R'' estas neŭtrigebla elemento de ''R'', kio estas ero ''u'' tia, ke estas ''v'' en ''R'' kun
 
:''_uv_uv'' = ''_vu_vu'' = 1<sub>''R''</sub>,
kie 1<sub>''R''</sub> estas la multiplika [[identa ero]].
 
Tio estas, ''u'' estas ''inversigebla'' ero de la multiplika [[monoido]] de ''R''.
 
Bedaŭrinde, la termino ''unuo'' estas ankaŭ kutime uzata por nomi la identan eron 1<sub>''R''</sub> de la ringo, en esprimoj kiel ''ringo kun unuo'' aŭ ''unuobla ringo'', kaj ankaŭ ekz. ''(unuomatrico, matrica unuo)''. (PorPro ĉi tiu kaŭzo, iuj aŭtoroj nomas 1<sub>'''R'''</sub> "unueco", kaj diras, ke ''R'' estas "ringo kun unueco" iomsed olne "ringo kun unuo".)
 
== Grupo de unuoj ==
 
La unuoj de ''R'' [[Grupogrupo (algebro)|ariĝigrupiĝas]] ''U''(''R'') sub multipliko, la '''grupo de unuoj''' de ''R''. La grupo de unuoj ''U''(''R'') iam ankaŭ signifisskribata kiel ''R''<sup>*</sup> aŭ ''R''<sup>&times;</sup>.
 
En komuta _unital_ ringo ''R'', la grupo de unuoj ''U''(''R'') [[Grupa ago|(agas, operacias)]] sur ''R'' tra multipliko. La orbitoj de ĉi tiu ago estas nomitaj aroj de ''(asociitoj, asocianoj, kompaniano)''; en alia vortoj, estas [[ekvivalentrilato]] ~ sur ''R'' nomita ''_associatedness_asocieco'' tia, ke
 
:''r'' ~ ''s''
Linio 20 ⟶ 21:
Oni povas kontroli, ĉu ''U'' estas _functor_ de la kategorio de ringoj al la [[kategorio de grupoj]]: ĉiu [[ringa homomorfio]] ''f'' : ''R'' &rarr; ''S'' konkludas [[grupa homomorfio]] ''U''(''f'') : ''U''(''R'') &rarr; ''U''(''S''), ekde ''f'' (mapoj, mapas) (unuoj, unuas) al unuoj. Ĉi tiu _functor_ havas restita adjunkto kiu estas la integrala [[Grupa ringo|grupa ringa]] konstruado.
 
Ringo ''R'' estas [[Korpokorpo (algebro)|kampo]] se kaj nur se ''R''<sup>*</sup> = ''R'' \ {0}.
 
== Ekzemploj ==
 
* En la ringo de entjeroj '''Z''', la unuoj estas &plusmn;1. La (asociitoj, asocianoj, kompanianoj,)asociitaj estas paroj ''n'' kaj &minus;''n''.
 
* (Ĉiu, Iu) [[radiko de unu]] estas unuo en (ĉiu, iu) _unital_unuohava ringo ''R''. (Se ''r'' estas radiko de unu, kaj ''r''<sup>''n''</sup> = 1, tiam ''r''<sup>&minus;1</sup> = ''r''<sup>''n'' &minus; 1</sup> estas ankaŭ ero de ''R'' per (fermaĵo, adheraĵo) sub multipliko.) En [[algebra nombroteorio]], [[Unuaunua teoremo de Dirichlet]] montras la ekziston de multaj unuoj en plejon da ringoj de [[Algebraalgebra entjero|algebraj entjeroj]]. Ekzemple, ni havas (&radic;5 + 2)(&radic;5 &minus; 2) = 1.
 
* En la ringo ''M''(''n'','''F''') de ''n''&times;''n'' [[Matrico|matricojmatrico]]j super iu [[Korpokorpo (algebro)|kampo]] '''F''' la unuoj estas akurate la [[Inversigeblainversigebla matrico|inversigeblaj matricoj]].
 
[[Kategorio:Ringa teorio]]
[[Kategorio:Grupa teorio]]
 
[[de:Einheit (Mathematik)]]
[[en:Unit (ring theory)]]
[[fr:Élément inversible]]
[[nl:Eenheid (algebra)]]