|
[[Enciklopedio de Esperanto - R|EdE-R]]
'''Ritmo'''. Z[[L.L. ZAMENHOF|Zamenhof]] adoptis la severan german-rusan metrikon[[metriko]]n. Laŭ tio, la sinsekvo de la silaboj akcentaj (-) kaj senakcentaj (o) naskas verspiedojn duopajn ([[jambo]]: o-; [[trokeo]]: -o) aŭ triopajn ([[daktilo]]: -oo; [[anapesto]]: oo-) kaj ĉiu verso konsistas el egalaj piedoj[[piedo]]j, do estas aŭ jamba, aŭ trokea, daktila, aŭ anapesta. Krome piedoj povas kombiniĝi, sed nur jambaj kun anapestaj (leviĝa skemo), aŭ trokeaj kun daktila (malleviĝa skemo). La marŝmaniero de la verso do devas resti la sama: aŭ leviĝa, aŭ malleviĝa. Ekzemploj:
'''jamba verso''': <br>
Ni ĝin atingos per la potenco... (Z) <br>
Sed jam ZZamenhof moligis la nepran severecon de la RRusa. Licencoj (poeziaj permesoj) uzitaj de li estas:
1. Trokea komenco de jamba skemo: <br>
''mirindege'' por ĉiu kor' sekura... (Kalocsay.) <br>
Per ĉi tiuj licencoj la E-aEsperanta ritmo ŝajnas proksimiĝi al la pli libera latinida metriko, en kiu la ligiteco konsistas nur en la difinita silabnombro kaj en la cezuro, t. e. fiksita ripozo inter la du duonoj de la verso. Ankaŭ ĉi tiu RRusa-sistemo havas jam sian tradicion en EEsperanto (Grabowski, Jaume Grau Casas). Provizore superregas la Z-aZamenhofa sistemo (kun montritaj licencoj), sed ne estas maleble, ke la E-aEsperanta metriko evoluos en la direkto de la pli liberaj skemoj.
Sola licenco ne estas ebla en la R-aRusa ritmo, la [[karambolo]], t. e. senpera sinsekvo de du akcentaj silaboj. Tio, pro la speciale forta akcentado E-aEsperanta, efikas netolereble malagrabla.
Pri la metriko vastan pritrakton oni trovas en „Lingvo„[[Lingvo, Stilo, Formo“Formo]]“ ([[1931]]), de Kalocsay kaj en „Parnasa„[[Parnasa Gvidlibro“Gvidlibro]]“ ([[1932]]) de Waringhien. Kroma literaturo: Parizot: „E-a„[[Esperanta versfarado kaj rimaro“rimaro]]“ ([[1909]]); Grabowski: „Nova„[[Nova Antologio“Antologio]]“ (fina noto, [[1909]]); Kalocsay: „Eterna„[[Eterna Bukedo“Bukedo]]“ (fina noto; [[1931]]); Dante-Kalocsay: „Infero“„[[Infero]]“ (fina noto; [[1933]]); Parizot: „Pri„[[Pri la versarto en Ifigenio“Ifigenio]]“ ([[Lingvo Int.Internacia]] dec. [[1911]]); T. Jung: „Pri„[[Pri la E-aEsperanta poezio“poezio]]“ (HDE, 1 kaj 8 apr. [[1927]]).
KALOCSAY.
| 