Lano: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e roboto aldono de: mr:लोकर |
Kani (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
||
Linio 2:
[[Dosiero:Wool shorn from aust merino sheep.jpg|thumb|rightt|180px|Tondlando de [[Aŭstralio|aŭstralia]] [[merinoŝafo]]<!-- id:Wol di tempat pengguntingan bulu domba id->eo:Lano _di_ _tempat_ _pengguntingan_ _bulu_ _domba_ en:Wool in a shearing shed en->eo:Lano (in, en) (a, _) tondante (stalo, verŝi) pl:Strzyża z [[Owca domowa|owcy]] rasy [[merynosy|merynos]] pl->eo:_Strzyża_ z [[Ŝafo|_owcy_]] _rasy_ [[_merynosy_|_merynos_]] -->]]
'''Lano''' estas la molaj haroj de la [[felo]] de kelkaj [[mamuloj]] (kontraŭe al la [[kovra haro]]), precipe tiuj de [[ŝafo]]j (tondita lano).
Kiel [[silko]] kaj [[kazeino]] ĝi estas proteinofibro, sed lano kaj aliaj bestaj haroj distingas sin per alta [[sulfuro|sulfurenhavo]] (3-4 %), kiu originas en la alta enhavo de la duobla [[aminoacido|aminacido]] [[cisteino]]. Lano estas [[rekreskanta krudmaterialo]].
Ĝi estas natura fibro kiu devenas el la hartondado de ŝafoj, sed ankaŭ de aliaj herbomanĝantoj, kiel [[kapro]], [[kamelo]], [[kuniklo]], [[gruntbovo]], [[lamo]], [[alpako]], [[vikuno]], ktp. Temas pri fibro de proteino ([[keratino]]), fajna, milda, malpeza, izoliga, kontraŭhumidiga, elasta kaj frizita. La fibroj povas plilongiĝi ĝis 50 %: tio okazas ĉar la fibroj komponiĝas el pintaj skvamoj ligitaj baze kaj sub premo.<ref>"La fábrica de lana", p.15-17. Natura, Madrido, nº 298.</ref>
== Terminoj ==
Linio 12 ⟶ 15:
[[Dosiero:Sheep - melbourne show 2005.jpg|thumb|right|180px|Lanŝafoj en [[Melburno]]<!-- en:Wool sheep, [[Royal Melbourne Show]] en->eo:Lano ŝafo, [[Reĝa Melburno Montri]] -->]]
== Rikoltado ==
Por rikolti la lanon, la bestoj estas ĝenerale tonditaj ([[tondolano]], kutime po unufoje jare printempe) aŭ elkombitaj: [[kaŝmirkapro]]j ([[kaŝmirlano]]), [[angorakuniklo]] ([[angoralano]]). Ĉe kelkaj ŝafrasoj la lano estas deŝirita (tio estas por la besto sendoloriga, ĉar oni forprenas nur la jam preskaŭ malfiksitajn harojn). La lano de [[angorakapro]]j nomiĝas [[mohero]]. La tondadon oni faris iam per specialaj larĝaj tondiloj, sed nuntempe per elektraj tondomaŝinoj. El unu ŝafo oni akiras el 4 al 5 k.<ref>"La fábrica de lana", p.15-17. Natura, Madrido, nº 298.</ref> En Ĉinio estas plej alta multnombro da ŝafoj nome mil milionoj; tamen plej alta produktado de lano estas en landoj de [[Suda Hemisfero]] nome [[Aŭstralio]], [[Novzelando]], [[Argentino]], [[Urugvajo]] kaj [[Sudafriko]].<ref>Samloke</ref>
== Lantipoj ==
Ju pli maldikaj estas la fibroj, des pli valora estas la lano. [[Merinolano]] estas tre mola, maldika, krispita. Ĝi devenas de la [[merinoŝafo]]. Tiu tipo estas la 40 % de la tutmondaj ŝafoj, 43 % el miksitaj kaj 17 el specialaj: alpako ktp. <ref>"La fábrica de lana", p.15-17. Natura, Madrido, nº 298.</ref> La maldikeco de la fibroj estas inter 16 kaj 23,5 mikrometroj. La mondorekordo estis en 2005 je 11.8 mikrometroj (homa haro mezuras 30 mikrometrojn) pri merinolano el [[Novzelando]]; ĝin atingis la itala teksaĵentrepreno ''Loro Piana''.▼
▲[[Merinolano]] estas tre mola, maldika, krispita. Ĝi devenas de la [[merinoŝafo]]. La maldikeco de la fibroj estas inter 16 kaj 23,5 mikrometroj. La mondorekordo estis en 2005 je 11.8 mikrometroj (homa haro mezuras 30 mikrometrojn) pri merinolano el [[Novzelando]]; ĝin atingis la itala teksaĵentrepreno ''Loro Piana''.
== Prilaborado ==
| |||