Historio de komputilaj presiloj: Malsamoj inter versioj

Nadlaraj aŭ matricaj printiloj ('''[[Dot Matrix Printer]]''') havas simlan al [[liter-rada printilo]] principon de surpaperigo. Ankaŭ estas uzata batomekanismo kaj koloriga bendo, tamen estas ĉefa aliiga trajto - printata signo estas ne antaŭpreta, sed produktata dum printado. Moto de matricaj printiloj estas: "Ajnan simbolon eblas prezenti per punktoj". Matricaj printiloj havas batomekanismon en kiu estas muntitaj batantaj nadloj. La nadloj same, kiel en liter-rada printilo, frapas paperon tra koloriga bendo. Unu frapo - unu punkto, kaj kuno de punktoj formas bildon. Teĥniko de popunkta produktado de bildo nun estas uzata en preskaŭ ĉiuj printiloj sendepende de printa principo. '''[[Reynold B. Johnson]]''' el firmao '''[[IBM]]''' komencis esplori porprintilajn matricojn en komenco de la 1950-aj jaroj kaj jam en [[IBM 1403]] estis uzitaj rezultoj de liaj esploroj. Tamen unuan vere matrican printilon prezentis la firmao '''[[Seiko Epson]]''' en 1964. En la 1970aj jaroj plej fama fabrikanto de matricaj printiloj estis '''[[Centronics Data Computer]]'''. En 1970 ĝi prezentis printilon '''[[Model 101]]''', kiu havis 7-nadlan printoblokon kaj prezentis simbolon per matrico de 5*7 punktoj. Ĝi printis 165 simbolojn dum minuto. Prezo de la aparato estis 2995 dolaroj. En 1977 estis prezentita printilo '''[[Micro-1]]''' printanta 240 simbolojn dum minuto kaj tre malmultekosta: 595 dolaroj. En 1978 firmao '''[[Epson]]''' prezentis printilon '''[[TX-80]]''', kiu havis grandan komercan sukceson. Ekzemple '''[[IBM]]''' produktis ĝin laŭ '''[[OEM]]'''-patento. Samtempe evoluis printoblokoj, kiuj enhavis 9, 12, 14, 18, kaj 24 nadlojn. Plimultigo de nadloj estis bezonata por altigi kvaliton de printado. Aperis terminoj: [[LQ]] (Letter Quality) - alta kvalito, kaj [[NLQ]] (Near Letter Quality) - meza kvalito. En fino de la 1970-aj jaroj aperis koloraj matricaj printiloj! En ili estis samtempe uzataj 4 diverskoloraj inkobendoj. Unua vere hejma matrica printilo estis '''[[ImageWriter]]''' farfare de firmao '''[[C.Ithoh Electronics]]''', konstruita en 1976, sed amase vendita ekde 1983 kun komputiloj '''[[Apple]]''' je 675 dolaroj. Tiatempe al produktado de printiloj venis '''[[NEC]]''', '''[[Oki data]]''', kaj '''[[TEC]]'''. Hodiaŭ nadlaraj printiloj estas vastege uzataj en komerco, scienco kaj ĉie, kie bezonatas rapida nemultekosta printado sendepende de kvalito. Kaj tute neeviteblas nadlaraj printiloj por printi sur sinkopianta papero.

Principoj de funkciado de inkŝprucaj printiloj estas esplorataj ekde fino de la 19-a jarcento (ekzemple '''[[Rayleigh]]'''). Unuaj praktikaj realigoj de inkgutaj teknologioj estis prezentitaj en 1948 farfare de laboratorioj de firmao '''[[Siemens]]'''. Nun ekzistas kelkaj procedoj de inkŝpruca printado: [[piezoelektro|piezoelektra]], varmoŝpruca kaj elektrostatik-ŝpruca. Unua estis inventita '''[[piezoelektra printado]]'''. En 1976 firmao '''[[IBM]]''' prezentis unuan ŝprucoprintilon '''[[Model 6640]]'''. en 1977 firmao '''[[Siemens]]''' prezentis unuan ŝprucoprintilon por [[[persona komputilo]]. En 1978 firmao '''[[Canon]]''' anoncis pri invento de procedo '''[[BubbleJet]]'''. Iom poste firmao '''[[Hewlett-Packard]]''' anoncis pri procedo '''[[drop-on-demand]]'''. Tamen praktike tiu teĥniko maturiĝis nur en 1984, kiam lanĉiĝis produktado de printiloj '''[[ThinkJet]]'''. Firmao '''[[Epson]]''' uzis '''[[piezoelektra printado|piezoelektran procedon]]''' en printilo '''[[SQ-870/1170]]''' (ekde 1985). En 1987 la firmao '''[[Dataproducts]]''' piezoelektran teknologion uzitan en ĉiuj printiloj farfare de la firmao '''[[Epson]]''' (ekde 1994). En komenco de 1990-aj jaroj la firmao '''[[Hewlett-Packard]]''' inventis nunan principon de multkolora printado: ĉiu koloro estas produkto de kunmikso de tri bazaj koloroj (cejana (cyan), ruĝa (magenta) kaj flava (yellow)). Tamen unuaj koloraj inkŝprucaj printiloj por [[persona komputilo]] estis '''[[Stylus Color]]''' farfare de la firmao '''[[Epson]]'''.

La procedo de lasera printado aperis eĉ pli frue ol la nadlara: en 1938 j '''[[Chester Carlson]]''' inventis metodon de printado nomitan '''[[elektrografio]]'''. Elektrografio estis vaste uzata en kopiiloj. En 1969 '''[[Gary Starkweather]]''', laborinta en firmao '''[[Xerox]]''' inventis, kiel uzi elektrografion por printi kaj en 1971 aperis unua lasera printilo. Ĝia nomo estis '''[[EARS]]''', tamen ekster laboratorion ĝi ne venis. Unua oficiale prezentita lasera printilo estis '''[[Xerox 9700 Eletronic Printing System]]''' (1977). Samtempe '''[[IBM]]''' persistas, ke en 1976 lasera printilo '''[[IBM 3800]]''' jam funkciis en Nordamerika Datumcentro. En majo de 1981 '''[[Xerox]]''' prezentis komputilon '''[[Star 8010]]''', kiu inter [[flankaparataro]] havis laseran printilon. Tio estis io simila al hejma eldonejo kaj kostis 17000 dolarojn. En 1984 '''[[Hewlett-Packard]]''' prezentis printilon '''[[Laser Jet]]''', kiu printis 300 pec ([[dpi]] ''dots per inch'', punktoj en colo) kaj kostis nur 3500 dolarojn. Samjare '''[[Apple]]''' prezentis provekzemplerojn de printilo '''[[LaserWriter]]''' al firmaoj '''[[Lotus development]]''', '''[[Mikrosofto]]''' kaj '''[[Aldus]]'''. En 1985 '''[[Apple]]''' lanĉis produkti '''[[LaserWriter]]-on''' kaj en 1986 '''[[LaserWriter Plus]]'''. Jam en 1990 printiloj '''[[LaserJet IIP]]''', farfare de '''[[Hewlett-Packard]]''', ekkostis pli malmulte ol 1000 dolaroj. Sed pli sukcesa estis printilo '''[[LaserJet 4]]''', kiu malgraŭ altkvalita printado (600 pec) kostis sufiĉe plimalmulte ol 1000 dolaroj. Tamen en la sama 1992 firmao '''[[Lexmark]]''' prezentis printilon de serio '''[[Optra]]''', kiu printis 1200 pec. Ĉiuj supremenciitaj lumprintiloj estis unukoloraj. Kaj finfine en 1993 firmao '''[[QMS]]''' prezentis plurkoloran laseran printilon '''[[ColorScript Laser 1000]]''' kostinta 12499 dolarojn. En 1995 '''[[Apple]]''' ekproduktis plurkoloran laseran printilon '''[[Color Laser Printer 12/600PS]]''' venditan kontraŭ ridinda prezo de 7000 dolaroj.

Ekde komenco ĉiu modelo de printilo havis apartan [[interfaco]]n por ricevi datenojn de komputoro, kaj printiloj faritaj de malsamaj firmaoj estis nekongruaj. Tamen apero de [[persona komputoro]] postulis kongruecon, kaj al printiloj estis distribuita aparta buso '''[[LPT]]'''. '''LPT''' estis inventita farfare de firmao '''[[Centronics Data Computer]]'''. Unua variaĵo de '''LPT''' havis propran protokolon '''[[Centronics|SPP]]'''. Ĝi estis unudirekta protokolo rapida je 40-50 kB dum sekundo (kB/s). Sekva estis pli rapida versio - '''[[Centronics|EPP]]''' farfare de firmaoj '''[[Intel]]''', '''[[Xircom]]''' kaj '''[[Zenit Data Systems]]'''. Protokolo '''EPP''' estis dudirekta kaj ĝia rapideco estis ĝis 2 MB/s, kio permesis konekti al komputilo ne nur printilojn, sed aliajn [[flankaparato]]jn, ekzemple eksterajn [[diskilo]]jn [[CD-ROM]]. Fina etapo de evoluo de LPT estis protokolo '''[[ECP]]''' farfare de firmaoj '''[[Hewlett-Packard]]''' kaj '''[[Mikrosofto]]'''. Ĉefaj trajtoj de '''ECP''' estas ĉeesto de aparata kunpremo de datenoj, bufro kaj eblo funkcii en '''[[DMA]]'''. Hodiaŭ printiloj uzas busojn '''[[USB]]''', '''[[IEEE 1394]]''' kaj multajn aliajn.