Vikipedio

Litomyšl: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively
[nekontrolita versio][nekontrolita versio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
urbokadro, kompletigo
Linio 1:
* Koordinatoj: {{koordinatoj gmkoord|49|52|N|16|19|E}}
Urbo de Ĉeĥio}}
{{urbokadro
|lando=Ĉeĥio
|statuso=Urbo
|nomo=Litomyšl
[[Image:Litomyšl, Marktplatz.jpg|250px]]
|blazono=Litomyšl_CoA_CZ.svg
|flago=Litomyšl_flag_CZ.svg
|regiono=[[Regiono Pardubice]]
|distrikto=[[Svitavy]]
|fondo=981
|pk=570 01
|alto= 330 m
|loĝ= 10 231 [[2006]])
|TTTejo= www.litomysl.cz
|mapo=Location of Czech city Litomysl.png
}}
 
'''Litomyšl''' (esperante: ''Litomiŝlo'', germane ''Leitomischl'') estas historia urbo en la orienta [[Bohemio]], 10 500 loĝantojĈeĥio. EnĜi lasituas urboen naskiĝis la fama komponistoorienta [[Bedřich SmetanaBohemio]] kaj esperantaj verkistoj, [[Stanislavregiono Bubeníček|Stanislav Bubeníček-Stan BubeniĉPardubice]], [[Jiřídistrikto KarenSvitavy]]. kajEn [[Karolo Píĉ2006]]. Produktadoĝi dehavis vitraj fadenoj, piedvestoj, tekstilio. Oftaj festivaloj ligitaj10 kun231 Smetanaloĝantojn.
 
Urbo famiĝinta kiel juvelejo de renesanca arkitekturo - proklamita kiel urba monumentrezervejo, ĝia rewprezenta kastelo apartenas al naciaj kulturaj memorindaĵoj kaj la tuta komplekso estas listigita al [[Monda Kulturheredaĵo de UNESKO]]
. En la urbo naskiĝis fama komponisto [[Bedřich Smetana]], kies naskiĝdomon eblas viziti kaj omaĝe al kiu okazas en junio kaj septembro prestiĝaj muzikfestivaloj. Loknaskitoj estas ankaŭ esperantaj verkistoj [[Stanislav Bubeníček|Stanislav Bubeníček-Stan Bubeniĉ]], [[Jiří Karen]] kaj [[Karolo Píĉ]].
 
==Historiaj datoj==
 
:'''981''' Mencio de la [[kronikisto]] [[Kosmas]] pri Litomiŝlo kiel pri fortikigita vilaĝo
:'''1259''' Reĝo [[Přemysl Otakar la 2-a]] rangaltigis la komunumon en la subkastelejo al urbo
:'''1344''' Papo [[Klemento la 6-a]] establis en Litomiŝlo episkopejon
:'''1436''' La husita hetmano [[Vilhelmo Kostka]] el [[Postupice]] enmatrikige akiris Litomiŝlon por sia familo. Dum estrado de la familio Kostka Litomiŝlo fariĝis unu el la aktivejoj de [[FrataraBohemiaj UnuiĝoFratoj]].
:'''1640''' Frebonia el Pernŝtejn venigis en Litomiŝlon la ordenon de piaristoj.
:'''1965''' Litomiŝlo proklamita kiel rezervejo de memorindaĵoj.
:'''1994''' Litomiŝlon vizitis sep mezeŭropaj prezidentoj.
:'''1995''' Estis malfermita [[Litomyšl:Centro de Sociala Helpo|Centro de Sociala Helpo]] * solene inaŭgurita la [[Litomyšl:Popola Domo|Popola Domo]] * vizito de la hispana reĝo [[Johano Karlo la 1-a (Hispanio)|Juan Carlos I]] kun la edzino Sofia * aprobita koncepto de la katastra plano por setlado de Litomiŝlo
:'''1996''' Litomiŝlo partoprenis foiron de turismo GO 96 Brno * parlamentaj elektoj * reinaŭguro de la naskiĝa loĝejo de B. Smetana post rekonstruo * vizitoj de rektoroj de mondaj universitatoj en Litomiŝlo * senataj elektoj * reinaŭguro de la Smetana-domo post rekonstruo
:'''1997''' malfermita nova domo de speciala elementa lernejo * Litomiŝlo kaj ĉirkaŭaĵo trafita de inundo * startigo de la unua etapo de rekonstruado de la historia urbokerno * malfermita konstruaĵo de la III-a elementa lernejo [[Tomáš Garrigue Masaryk|T. G. Masaryk]]
:'''1998''' en la [[Litomyšl:Domo de Smetana-domo|Smetana-domo]] estis establita nova politika partio - [[Unio de Libereco]] * solene inaŭgurita strato [[Josef Váchal]] * malfermita la [[Litomyšl:Domo de Espero|Domo de Espero]] * malfermita nova sportista halo T. G. Masaryk * elektoj por la magistratoj
 
==Historio kaj memorindaĵoj ==
 
Litomiŝlo estas kultura kaj historia centro kuŝanta ĉe la rivero [[Loučná]]. La urbo estiĝis sur la loko de iama antikva fortikigita vilaĝo ĉe la pado de [[Trstěnice]] - grava komerca vojo konektanta Bohemion kun [[Moravio]]. Dokumentita historio de la urbo komenciĝas fine de la [[11-a jarcento]], kiam princo [[Břetislav la 2-a]] fondis malgrandan benediktanan ordenan domon, kiun en la [[12-a jarcento]] daŭrigis klostro de premontranoj, nomata Olivarba monto. Ĝi staris en la loko de la nuntempa kastelo, ne malproksime ankoraŭ elkreskis paroĥa preĝejo de sankta Klimento, pro eraro longe opiniata la plej antikva preĝejo en Bohemio. La klostro baldaŭ fariĝis centro de la kultura kaj ekonomia vivoj en la tuta regiono kaj aktive partoprenis ĝian koloniigon.
Linio 37 ⟶ 57:
==[[Muzeo]]==
 
En [[1640]] [[Frebonia el Pernŝtejn]]Pernštejn invitis al Litomiŝlo la lernejan ordenon de [[piaristoj]]. Por ili estis en la jaroj [[1714]]-[[1719]] konstruita gimnazio - la nuntempa muzeo - kaj ankaŭ la najbara preĝejo. La konstruplanojn pretigis arkitekto [[G.Giovanni B.Battista Alliprandi]], kiun venigis el Vieno [[Francisko Venceslao Trautmannsdorf]], la tiama posedanto de la bienregiono de Litomiŝlo. La fasadon ornamas statuo de la fondinto de la ordeno, [[sankta Josef Kalasana]], kaj la ordena blazono. En [[1733]] apud gimnazio estis fondita ankaŭ filozofio, en [[1754]] nuligita kaj en [[1802]] renovigita. En [[1849]] estis la filozofio definitive nuligita kaj restis nur gimnazio (de la mezo de la [[19-a jarcento]] ŝtata kaj ekde [[1866]] ĉeĥa), kiu ĉi tie rezidis ĝis [[1923]].
 
En la konstruaĵo restigis sian spuron vico de eminentuloj, kelkaj kiel studentoj, aliaj kiel profesoroj, ekz. [[filozofo|filozofoj]] [[František Matouš Klácel|F. M. Klácel]] kaj [[Josef Durdík|J. Durdík]], [[fiziologo]] [[Jan Evangelista Purkyně|J. E. Purkyně]], [[historiisto|historiistoj]] [[Antonín Boček|A. Boček]], [[Josef Jireček|J.]] kaj [[Hermengild Jireček|H. Jireček]], germana [[poeto]] [[Luwig August Frankl|L. A. Frankl]], historiisto [[August Sedláček|A. Sedláček]], profesoro pri historio J. Štepánek, [[profesoro]] pri [[matematiko]] kaj [[verkisto]] [[Alois Vojtěch Šmilovský|A. V. Šmilovský]], politikisto kaj verkisto [[František August Brauner|F. Brauner]], [[pentristo]] [[Julius Mařák|Julius Mařák]], profesoro [[Zdeněk Nejedlý|Zdeněk Nejedlý]], literaturaj kritikistoj [[Arne Novák|A. Novák]] kaj [[Hubert Gordon Schauer|H. G. Schauer]], [[romanisto]] [[Josef Kopal|J. Kopal]], patro de la fama [[astronomo]] [[Zdeněk Kopal|Zd. Kopal]], kiu partoprenis usonan [[Projekto Apollo|kosmoprojekton Apollo]]. En [[1802]]-[[1848]] la konstruaĵo servis kiel studenta hejmo ankaŭ por la filozofia instituto, famigita per novelo [[Filozofia historieto]] de [[Alois Jirásek]], kiu ĉi tie instruis kiel gimnazia profesoro.
 
Ekde [[1927]] la konstruaĵo funkcias kiel muzeo. La klopodo establi muzeon en Litomiŝlo jam komenciĝis en la fino de la [[19-a jarcento]]. En [[1890]] ĉi tie fondiĝis [[Litomyšl:Muzea Societo|Muzea Societo]]. La plej grandan kolekton formis etnografia materialo, iom poste estis al la muzeo donacita la urba arkivo. La materialo multiĝis, sed la muzeaj laboroj stagnis ĝis la tempo, kiam urbano Josef Žďárský prizorgis, ke la urbo aĉetis la eksan gimnazion kaj dediĉis ĝin por la muzeaj celoj. La malzorgitaj kolektoj estis purigitaj, ordigitaj kaj lokitaj en la domo. En [[1927]] la muzeo estis malfermita por la publiko.
 
Apud la urba muzeo estiĝis ankaŭ alia, privata muzeo de [[Quidon Šimek]], [[numismatiko | numismatika]] kolektanto, kiu ankaŭ desegnis multajn domojn kaj scenojn el la vivo de Litomiŝlo ĉirkaŭ [[1870]]. La muzeo havis sidejon en antikva domo kontraŭ la poŝto.
Linio 52 ⟶ 72:
[[Litomyšl (kastelo)]]
 
 
== Aliaj projektoj ==
{{projekto|commons=Category:Litomyšl}}
 
 
== Eksteraj ligiloj ==
{{el}} [http://www.litomysl.cz/Oficiala urba retpaĝaro]
 
{{Distrikto Svitavy}}
 
[[Kategorio:Monda heredaĵo en Ĉeĥio]]
[[Kategorio:Distrikto Svitavy]]
[[Kategorio:Urboj de Ĉeĥio]]
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/wiki/Litomyšl"