Vikipedio

Sufiksoj en Esperanto: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively
[nekontrolita versio][kontrolita revizio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
Neniu resumo de redakto
Linio 1:
<noinclude>'''Sufikso''' (aŭ '''postafikso''') estas [[afikso]] kiu estas postmetita al alia [[morfemo]], kreante novan [[signifo]]n, ekzemple ''kat+et' ''= ''katet<nowiki>' ''.</noincludenowiki>''.
 
En [[Esperanto]] plejofte ĝin sekvas gramatika markilo (''a'', ''oj'', ''us'' k.a.): ''[[:wikt:kateto|kateto]]'', ''[[:wikt:kateta|kateta]]''.▼
<includeonly>''Kio sekvas koncernas sufiksojn en [[Esperanto]]''
 
Vorto povas havi pli ol unu sufikson: ''[[:wikt:katideto|katideto]]'', ''[[:wikt:tranĉilingaro|tranĉilingaro]]''.▼
==Sufiksoj en Esperanto==
{{Sufikso}}
</includeonly>
<noinclude> {{Sufikso}}</noinclude>
▲En Esperanto plejofte ĝin sekvas gramatika markilo (''a'', ''oj'', ''us'' k.a.): ''kateto'', ''kateta''.
▲Vorto povas havi pli ol unu sufikson: ''katideto'', ''tranĉilingaro''.
 
== Kategorio-sufiksosufiksoj ==
Pri la afero jene skribis [[KALOCSAY|Kálmán Kalocsay]] en la [[Enciklopedio de Esperanto]], sub la gloso "Kategorio-sufiksoj":▼
 
{{citaĵo|La o-finaĵo, teorie, entenas en si ĉiujn [[kategorio]]jn de pensado: [[konkreto]] (subkategorio: [[persono]]), [[abstrakto]] (subkategorio: [[kvalito]]) kaj [[ago]], do ĉiujn ĉi ĝi povas signi. Ekzemploj: ''altaj konstruoj'' (konkreto, rezulto de ago); ''li estas mia fiero'' (persono); ''la belo'' (abstrakto); ''dum rapido '' (ago); en ĉi tiuj ekzemploj la [[radiko]] mem ne esprimas la [[ideo]]n per sia radikkaraktero, do la kategorion certigas sole la [[finaĵo]] '''o'''. Tamen, sen la helpo de [[kunteksto]] tiaj [[vorto]]j estas plursencaj, kaj tial la supraj formoj estas uzeblaj prefere nur en [[poezio]]. En la ordinara [[prozo]] oni fiksas la kategoriojn per [[sufikso]]j: '''aĵo''', '''ulo''', '''eco''', '''ado'''. '''Aĵo''' signas konkretaĵon, '''ulo''' personon, '''eco''' kvaliton ĉe [[adjektivo|adjektivaj]] radikoj (''[[:wikt:beleco|beleco]]'') kaj abstrakton aŭ kvaliton ĉe [[substantivo|substantivaj]] radikoj (''[[:wikt:homeco|homeco]]''), '''ado''' agon. La finaĵo '''o''' restas por signi konkreton ĉe substantivaj kaj abstrakton ĉe adjektivaj radikoj. La analizo de ĉi tiuj sufiksoj okazas per simpla apudmeto (analizo epiteta). Do:▼
▲Pri la afero skribis [[KALOCSAY|Kalocsay]] en [[Enciklopedio de Esperanto]]:
 
* ''[[:wikt:belo|Belo]]'' estas abstrakto belo; ''[[:wikt:beleco|beleco]]'' estas belo eco: kvalito belo; ''[[:wikt:belaĵo|belaĵo]]'' estas belo aĵo: konkreto belo; ''[[:wikt:belulo|belulo]]'' estas belo ulo: persono belo;
'''Kategorio-sufiksoj'''
 
* ''[[:wikt:konstruo|Konstruo]]'' estas ago aŭ rezulto; ''[[:wikt:konstruaĵo|konstruaĵo]]'' estas nepre konkreto (rezulto de) konstruo; ''[[:wikt:konstruado|konstruado]]'' estas nepre ago konstruo. ▼
▲La o-finaĵo, teorie, entenas en si ĉiujn [[kategorio]]jn de pensado: [[konkreto]] (subkategorio: [[persono]]), [[abstrakto]] (subkategorio: [[kvalito]]) kaj [[ago]], do ĉiujn ĉi ĝi povas signi. Ekzemploj: ''altaj konstruoj'' (konkreto, rezulto de ago); ''li estas mia fiero'' (persono); ''la belo'' (abstrakto); ''dum rapido ''(ago); en ĉi tiuj ekzemploj la [[radiko]] mem ne esprimas la [[ideo]]n per sia radikkaraktero, do la kategorion certigas sole la [[finaĵo]] '''o'''. Tamen, sen la helpo de [[kunteksto]] tiaj [[vorto]]j estas plursencaj, kaj tial la supraj formoj estas uzeblaj prefere nur en [[poezio]]. En la ordinara [[prozo]] oni fiksas la kategoriojn per [[sufikso]]j: '''aĵo''', '''ulo''', '''eco''', '''ado'''. '''Aĵo''' signas konkretaĵon, '''ulo''' personon, '''eco''' kvaliton ĉe [[adjektivo|adjektivaj]] radikoj (''beleco'') kaj abstrakton aŭ kvaliton ĉe [[substantivo|substantivaj]] radikoj (''homeco''), '''ado''' agon. La finaĵo '''o''' restas por signi konkreton ĉe substantivaj kaj abstrakton ĉe adjektivaj radikoj. La analizo de ĉi tiuj sufiksoj okazas per simpla apudmeto (analizo epiteta) Do:
*''Belo'' estas abstrakto belo; ''beleco'' estas belo eco: kvalito belo;
''belaĵo'' estas belo aĵo: konkreto belo; ''belulo'' estas belo ulo: persono belo;
 
▲*''Konstruo'' estas ago aŭ rezulto; ''konstruaĵo'' estas nepre konkreto (rezulto de) konstruo; ''konstruado'' estas nepre ago konstruo.
 
'''Ado''' servas krome por anstataŭi ĉe pluformado de neverbradikaj verboj la elfalintan i-finaĵon:
 
* ''[[:wikt:marteli|marteli]]'' - ''[[:wikt:martelado|martelado]]''.
 
'''Aĵo''' ĉe konkretaj, eco ĉe adjektivaj, ado ĉe verbaj radikoj estas propre pleonasmaj. Ĉi tiun pleonasmecon la lingvo uzas por doni al la sufiksoj alian funkcion. Kiel ni vidis, eco signas ĉe adjektivaj radikoj kvaliton (''[[:wikt:malsano|malsano]]'': abstrakto; ''[[:wikt:malsaneco|malsaneco]]'': kvalito de iu malsanulo). '''Aĵo''' post substantivaj radikoj signifas ripeton aŭ daŭron, precipe kun verba finaĵo, (adi). Ekz.:
 
'''Aĵo''' post substantivaj radikoj signifas ripeton aŭ daŭron, precipe kun verba finaĵo, (adi). Ekz.:
*''Infano'' estas konkreto (persono); ''infaneco'' estas infano eco, infano kiel kvalito (stato); ''infanaĵo'' estas konkreto rilata al infano.▼
 
▲* ''[[:wikt:infano|Infano]]'' estas konkreto (persono); ''[[:wikt:infaneco|infaneco]]'' estas infano eco, infano kiel kvalito (stato); ''[[:wikt:infanaĵo|infanaĵo]]'' estas konkreto rilata al infano.
*''Pafo'' estas ago; ''pafado'' estas ago ripetata.
 
* ''[[:wikt:pafo|Pafo]]''Iro estas ago''; ''irado[[:wikt:pafado|pafado]]'' estas ago daŭraripetata.
v. [[Vortfarado]]. [[KALOCSAY]].▼
 
* ''[[:wikt:iro|Iro]]'' estas ago; ''[[:wikt:irado|irado]]'' estas ago daŭra.|[[Kálmán Kalocsay]]|[[Enciklopedio de Esperanto]]}}
==Sufiksoj==
La sufiksoj de Esperanto estas :<br>▼
 
== Listo de sufiksoj ==
==Verbaj==
{{sufikso}}
aktivo : ''-ant-'', ''-int-'', ''-ont-'' <br>▼
▲La sufiksoj de Esperanto estas :<br>
pasivo : ''-at-'', ''-it-'', ''-ot-''
 
===Aliaj Verbaj ===
[[-aĉ-]],* [[-ad-]],Aktivo: [[''-aĵant-]]'', [[''-anint-]]'', [[''-aront-]], <br/>''
▲aktivo* Pasivo: ''-antat-'', ''-intit-'', ''-ontot-'' <br>
[[-ĉj-]], <br/>▼
[[-ebl-]], [[-ec-]], [[-eg-]], [[-ej-]], [[-em-]], [[-end-]], [[-er-]], [[-estr-]], [[-et-]], <br/>▼
[[-i-]], [[-id-]], [[-ig-]], [[-iĝ-]], [[-il-]], [[-in-]], [[-ind-]], [[-ing-]], [[-ism-]], [[-ist-]], <br/>▼
[[-nj-]], <br/>▼
[[-obl-]], [[-on-]], [[-op-]], <br/>▼
[[-uj-]], [[-ul-]], [[-um-]].▼
 
=== Alispecaj ===
* [[-aĉ-]], [[-ad-]], [[-aĵ-]], [[-an-]], [[-ar-]]
▲* [[-ĉj-]], <br/>
▲* [[-ebl-]], [[-ec-]], [[-eg-]], [[-ej-]], [[-em-]], [[-end-]], [[-er-]], [[-estr-]], [[-et-]], <br/>
▲* [[-i-]], [[-id-]], [[-ig-]], [[-iĝ-]], [[-il-]], [[-in-]], [[-ind-]], [[-ing-]], [[-ism-]], [[-ist-]], <br/>
▲* [[-nj-]], <br/>
▲* [[-obl-]], [[-on-]], [[-op-]], <br/>
▲* [[-uj-]], [[-ul-]], [[-um-]].
 
==Vidi Vidu ankaŭ ==
{{il}} [[prefiksoPrefikso]] -, [[infikso]] -, [[cirkumfikso]]
▲v.{{il}} [[Vortfarado]]. [[KALOCSAY]].
{{il}} [[Kálmán Kalocsay]]
 
{{EdE-|K}}
 
<noinclude>
[[Kategorio:Gramatiko de Esperanto]]
</noinclude>
 
[[de:Esperanto_%28Sprachaufbau%29#Die_Wortbildung]]
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/wiki/Sufiksoj_en_Esperanto"