Aksiomo: Malsamoj inter versioj

[nekontrolita versio][nekontrolita versio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Xqbot (diskuto | kontribuoj)
e roboto aldono de: scn:Assioma
Xqbot (diskuto | kontribuoj)
e roboto aldono de: als:Axiom; cosmetic changes
Linio 4:
 
 
== Matematiko ==
 
En la [[matematiko]], ĉiu kampo havas aksiomojn, sur kiuj baziĝas ĉiuj pruvataj [[teoremo]]j. Tamen, la plej bazaj aksiomoj estas tiuj de la [[arteorio]], ĉar per ili oni povas konstrui ĉiun matematikan kampon sen neceso de novaj aksiomoj, nur per la uzo de [[difino]]j.
Linio 14:
Multaj aksiomoj de [[geometrio]] en la verko de [[Eŭklido]] - "Komencoj", estis nomitaj postulatoj. Oni nomas postulatojn ankaŭ aksiomojn kaj regulojn de [[formala sistemo|formalaj sistemoj]], t.e. de iuj teorioj priskribitaj per formala lingvo kaj bazitaj sur ia aksiomaro.
 
== Logiko ==
 
Aksiomo, enkadre de la [[logiko]], estas ĝenerala [[aserto]], prezentata kun ekskluziveco rilate sian kontraĵon. Alidire, la aserto fare de aksiomo necese estas, kaj ne povas esti la kontraŭo. Ĉefa ekzemplo de aksiomo estas tiu de nekontraŭdiro:
* tio, kio estas, dum ĝi estas, necese estas, kaj do ne povas esti tio, kio ĝi ne estas.
Ne estas la aksiomo izolita [[koncepto]], nek [[kunmeto]] de pluraj [[premiso]]j farante [[argumento]]n. Sed aksiomo estas rekte nur aserto; sed tiu aserto havas la internan karakteron esti ĝenerala kaj necesa tiamaniere, ke la alternativo estas prezentata kiel rekte ekskludata.
Ne estas, do, aksiomo la simpla aserto sen la ekskludado de la alternativo, kiel kiam oni nur asertas ke la ento estas. En aksiomo samtempe la aserto asertas kaj forigas la kontraŭon, kiel en la [[ento]] necese estas. Disfaldite, tio ekvivalentas: la ento, kio estas, dum ûi estas, necese estas, kaj do ne povas esti tio, kio ĝi ne estas.
En fakto, jam enestas aksiomo. Post kiam la fakto okazas, oni komprenas, ke ne eblas ke ĝi jam ne estis okazinta. Neniam eblas forigi la fakton, post kiam ĝi okazis. La afero en si mem povas esti kontingenca, sed jam ne estas kontingenca post kiam ĝi okazis.
 
 
 
 
 
 
[[Kategorio:Matematiko]]
== Notoj ==
<references/>
Linio 35 ⟶ 28:
{{el}} http://us.metamath.org/mpegif/mmset.html#axioms <!-- en:''Metamath'' axioms page en->eo:''_Metamath_'' aksiomoj (paĝo, paĝio) -->
 
[[Kategorio:Matematiko]]
 
[[als:Axiom]]
[[an:Acsioma]]
[[ar:بديهية]]