Infanlaboro: Malsamoj inter versioj

'''Infanlaboro''' estas la uzo de [[infano]]j (difinitaj kiel homoj malpli ol 14-jaraĝaj) por [[ekonomio|ekonomicela]] laboro, kiu korespondasrespondas al [[profesio]] de [[plenkreskulo]].

Laŭ la [[Internacia Organizo de Laboro|IOL]] nuntempe laboras ĉirkaŭ 250 milionoj da infanoj inter 5- kaj 14-jaraj.

En publikaĵo de junio [[2006]] [[UNICEF]] indikas 190,7 milionojmilionojn da infanoj de tia aĝo kaj ''"ĉirkaŭ 218 milionojmilionojn da infanoj"'' sen aparta aĝmencio.

Averaĝe nuntempe el 100 infanoj de tia aĝo, 20 laboras, 10 inter ili kelkajn horojn tage, 10 tuttage.

En [[2002]] okaze de la unua [[monda tago kontraŭ infanlaboro]] fondiĝis internacia memortago, kiu okazas ĉiujare la [[12-an de junio]]. Ekde [[2003]] okaze de tiu memortago, oni ankaŭ mencias pli forte infankomercon kaj sklavigon.

* [[junulo]] estas persono de 12- ĝis 18-jaraĝa

*ia [[laboro]] farita de infanoj 12- ĝis 18-jaraĝaj, kiun oni konsideras ne "leĝera" kaj kiu daŭras pli ol kelkajn horojn semajne

* ia laboro de infanoj 15- ĝis 18-jaraĝaj klasigitaklasita danĝera

Oni taksas je ĉirkaŭ 350 milionoj la infanoj<ref name="OIT2002">[[Internacia Organizo de Laboro|IOL]], ''Un avenir sans travail des enfants'' (estonteco sen infanlaboro), globalamonda raporto de la ĝenerala direktoro, Internacia konferenco pri laboro, 90-a sesio, Internacia buroo de laboro, [[Ĝenevo]], [[2002]] ISBN 92-2-212416-2 legu ĉi tie http://www.ilo.org/dyn/declaris/DECLARATIONWEB.GLOBALREPORTDETAILS?var_language=FR&var_PublicationsID=38&var_ReportType=Report .</ref> en la tuta mondo.

*[[infantrafikoinfankomerco]]

Infanlaboro estas pli ofte subjektotemo de antaŭjuĝo en okcidenta mondo, ĉar konata ĉefe pro [[skandalo]]j disvastigitaj de [[amaskomunikilo]]j: laboranta infano estas viditavidata kiel "sklaveto", en lando de la [[tria mondo]], dungita en [[teksaĵo|teksaĵatelieroteksaĵmetiejo]] [[azio|azia]] por granda [[marko|vestaĵmarko]] aŭ [[stratinfano]] en [[Sud-Ameriko]].<ref name="Manier">Bénédicte Manier, ''Le Travail des enfants dans le monde'' (infanlaboro en la mondo), La Découverte, [[Parizo]], [[2003]] ISBN 2-7071-4179-8 legebla interrete http://www.yodawork.com/webcc/sog_dec_rep/notice_reference.html?F_ean13=9782707141798.</ref>

Fakte infanoj laboras en preskaŭ ĉiu lando de la mondo, inkluzive evoluitajde evoluintaj landoj kielkiaj [[Italio]] aŭ [[Usono]]; fabrikoj kaj teksaĵatelieroteksaĵmetiejo kaŝas la fakton, ke pli ol tri kvaronoj de infanlaboro situas en la kampoj de [[agrikulturo]] aŭ hejmaj agadoj, ene de la familia rondo. Se ekzistas infansklavoj, ili tamen estas malplimulto.

Infanlaboro ekzistis longe antaŭ [[industriiĝo]] aŭ [[tutmondiĝo]], sed tiuj du fenomenoj videbligis la ĝin.<ref name="SOWC97">[[UNICEF]]: Carol Bellamy (dir.), ''The State of the World's Children'' (stato de la infanoj de la mondo), Unicef, Oxford University Press, [[Novjorko]], [[1997]], 109 p. ISBN 0-19-262871-2, interrete http://www.unicef.org/sowc97/.</ref>

[[Image:Amphora olive-gathering BM B226.jpg|right|thumb|240px|[[olivo|Olivrikolto]] farfare de junuloj en [[antikva Grekio]], ĉ. [[-520|520 a.K.]], [[Brita Muzeo]], [[Londono]], [[Britio]].]]

Infanlaboro aĝas tiom, kiom aĝas homaro, sed pro [[industriiĝo]] dum la [[18-a jarcento|18-a]] kaj [[19-a jarcento]]j ĝi kreskis tiom en [[Eŭropo]] kaj [[Usono]], ke damaĝegis [[sano|sanstatosanstaton]] kaj kleriĝokleriĝon de la [[popolo]].

Dum la [[antikveco]] infaneco estis mallonga epoko pro la malgranda vivespero, knabinoj estis edzinigitaj frue (14- aŭ 15-jaraĝaj<ref name="Ariès">Philippe Ariès, ''L’Enfant et la vie familiale sous l’Ancien Régime'' (infano kaj familia vivo sub la malnova reĝimo), Seuil, coll. Points Histoire, [[1975]], 316 p. ISBN 978-2020042352.</ref>) kaj infanoj partoprenis hejmajn kaj kampajn taskojn. La familia rondo estis la ĉefa "laborejo", infanoj tiel partoprenis la hejman ekonomion. Knaboj iom post iom lernis la patran [[metio]]n, knabinoj estis edukitaj pri domtenado kaj ekde la [[mezepoko]] laboris en hejma verkadonkreado, ekzemple [[teksado]]<ref name="Manier I">Bénédicte Manier, ''op. cit.'', ĉap. 1 « Le travail des enfants dans l’histoire » (infanlaboro dum historio), p. 5 - 16.</ref>.

Instruista [[Edukadoedukado]] estis malofta dum mezepoko kaj rezervita al riĉaj familioj. Ekde la mezepoko infanoj komencis labori eksterhejme por respondi al bezonoj de la dungintoj serĉantaj malmultekostajmalmultekostajn dungotojdungotojn kaj al bezonoj de la malriĉaj familioj por vivteni sin: knaboj laboris surkampe kaj knabinoj kiel [[servistino]]j.

[[Laborkontrakto]]j aperis sub formo de "lukontranktoj"<ref name="Ariès"/> aŭ akcepto de metilernantoj en la urbaj [[gildo]]j de infanoj ekde 12- aŭ 13-jaraĝaj. Troveblas infanoj kaj junuloj ankaŭ sur grandaj konstruejoj, ricevante salajron nenian aŭ malpli altan ol tiu de plenkreskulo<ref>14-jara metilernanto gajnis kutime trionon de la salajro de plenkreskulo. Vidu Danièle Alexandre-Bidon kaj Didier Lett, ''Les Enfants au Moyen Âge'' (infanoj mezepoke), Hachette, [[2004]] ISBN 978-2012791565.</ref>.

Fine de la [[18-a jarcento]], lernejoj estis ankoraŭ maloftaj kaj infanoj dungiĝis ofte kiel bienlaboristoj (ekde 9- aŭ 10-jaraĝaj) aŭ kiel servistoj enurbe. Oni tiel raportas pri pli ol 120.000 infanaj servistoj en [[Londono]] en la [[1850-aj jaroj]].<ref name="Manier I"/>

Neformala laboro disvastiĝis pro urbegoj kaj tiel oni trovis junajn ŝupoluristojn, gazetvendistojn, portistojn, rubaĵistojn, ktp.; troveblis eĉ infanoj en [[teatro]]j kaj [[cirko]]j en [[Parizo]]. Sen [[sociala sekureco]] ilia [[salajro]] plialtigis tiujn de la gepatroj kaj helpis vivteni ilin mem.

Infanoj ekde kvar, ses aŭ okjaraĝaj laboris tiam ne nur kiel helpantoj kaj portistoj, sed ankaŭ en [[teksaĵindustrio]], [[karbonminejokarbominejo]]j kaj aliaj [[mino|minejoj]] de 10 ĝis 16 horojn tage. Pro ilia malalta staturo kelkaj laboroj en [[minado]] povis esti ekzekutatajfarataj nur de infanoj. Komence de la 19-a jarcento triono de la fabriklaboristoj en Usono aĝis inter sep kaj dek du jaroj.

La [[industria revolucio]] ekis en la [[Unuiĝinta Reĝlando]] kaj en [[Francio]] fine de la [[18-a jarcento|18-a]] kaj komence de la [[19-a jarcento]]. Multaj [[fabriko]]j, [[mino|minejoj]] kaj [[konstruejo]]j dungis tiam amase laboristojlaboristojn, kiuj havante plej ofte multajn gefilojn kaj malgrandan

salajron, kuraĝigis la gefilojn dungiĝi. Infanoj realigis simplajn taskojn en same aĉaj kondiĉoj kiel plenkreskuloj. Tiel troveblis infanoj en la ''cotton mills'' (kotonmuelejoj) de la nordo de [[Anglio]], en [[kajo|apudkajaj]] [[vartenejo]]j kaj teksaĵatelierojteksaĵmetiejoj de [[Usono]] aŭ en la [[francio|francaj]] [[ŝpinejo]]j<ref name="Manier I"/>.

Infanlaboro, kiel ankaŭ tiu de virinoj, havis tri avantaĝojn al industriestroj:<ref name=Riou>Jean-Pierre Rioŭ, ''La Révolution industrielle'' (la industria revolucio), ''Nouvelle édition'' (nova eldono), Points Histoire, [[1989]], ISBN 2 02 010871 2, pp. 174-175</ref>.

Lerteco kaj malalteco de infanoj estis ecoj apartaj, kiujn ne posedis plenkreskuloj. Oni uzis infaojninfanojn por apartaj laboroj, tiel ili povis rampante tiri [[ĉareto]]jn en la minejoj, purigi malfacile atingeblajn partojn de [[maŝino]]j ouaŭ religi fadenojn rompiĝintajn malantaŭ la [[teksmaŝino]]j.<ref name=Riou/>. Infanoj eklaboris tre frue: 4-aĝulojjaruloj estis "dresitaj" por labori sur maŝinoj ekde kiam ili estis kapablaj fizikekorpe<ref name=Riou/>.

En Anglio, [[paroĥo]]j, kiuj devis sekurigi malheredintajnsenheredajn infanojn, vendis ilin al industriestroj enmetante [[anonco]]jn en gazetojn, kiam ili ne deziris helpi ilin aŭ devis zorgi pri tro da infanoj. Tia trafikokomerco okazis ofte eĉ sen averto al la gepatroj.<ref name=Riou/>

Sankondiĉoj estis teruraj. Kiel virinojn, infanojn laborantajn en la teksaĵindustrio ofte trafis [[tuberkulozo]], pro polvo kaj malseketeco. Trafis ilin ankaŭ [[astmo]] kaj diversaj [[alergio]]j. Infanoj suferis [[skoliozo]]n kaj [[rakito]]n. Laŭ esploro de la ''British Association'' de [[1878]], knaboj 11- ĝis 12-jaraj laborantaj en fabrikoj estis averaĝe 12 cm malpli altaj ol tiuj el burĝaj aŭ nobelaj familioj, kiuj vizitis lernejojn<ref> J.-P. Rioŭ, ''op. cit.'', pp. 181-182</ref>.

Dum la [[19-a jarcento]] infanlaboro variis laŭ sektoroj kaj periodoj. Tiel en Anglio en [[1850]] nur 5&nbsp;% de la laboristoj de la kotonindustrio estis infanoj, kvankam ili estis 13,3&nbsp;% en [[1834]] kaj pro la ekonomiaj krizoj ili denove estis 14&nbsp;% en [[1874]].<ref name=Riou/>

Inter la jaroj [[1800]] kaj [[1950]] en [[Svislando]] kamparanoj rajtis aĉeti [[aŭkcio|aŭkcie]] ĉe dungbazaro organizata de la [[administracio]] dunginfanojn, t.e. [[orfo]]jn aŭ infanojinfanojn, kies [[gepatroj]] eksgeedziĝis. Tiuj infanoj devis kvazaŭ [[punlaboro|punlabori]].

Estas diskutatadiskutate, ĉu la industriiĝo kreskiskreskigis la nombron de laborantaj infanoj aŭ ĉu ili nur laboris tiam por industrio anstataŭ kiel servistoj aŭ kamparaj laboristoj. Tiel ekzemple la ekonomiistoekonomikisto [[Milton Friedman]] subtenas, ke la nombro de infanoj laborantaj tiam malkreskis en [[Anglio]]<ref>Milton Friedman, ''Take it to the Limits: Milton Friedman on Libertarianism'', intervjuo de la [[10-a de februaro]] [[1999]] en la televidelsendo « Uncommon Knowledge », interrete http://www.hoover.org/publications/uk/3411401.html.</ref> kaj la historiisto [[Edward Palmer Thompson]], kiu asertas, ke la infanlaboro ege kreskis inter [[1780]] kaj [[1840]]<ref>[[Edward Palmer Thompson]], ''The Making of the English Working Class'', Penguin Books, [[1966]] (reeldonita [[1991]]), 960 p. ISBN 978-0140136036, pp. 366-367.</ref>. Laŭ [[Paul Bairoch]], infanoj eklaboris pli junaj kaj la laborkondiĉoj malpliboniĝis pro la foresto de gepatroj, ĉar la infanoj ne plu laboris por la gepatroj kiel en tradiciaj socioj. La ĉiutaga labortempo plilongiĝis (foje ĝis 16 horojn tage dum la unua fazo de industriiĝo), kaj ĉio ĉi kontraŭje mizeraj salajroj<ref> Paul Bairoch, ''Victoires et Déboires'', tome 1, folio histoire, [[2001]] ([[1997]]), p. 612 ĝis 618</ref>. Pro foresto de censo preciza aŭ inventaro de la laborkondiĉoj antaŭ la 19-a jarcento ne eblas trovi finan konkludon.

Sed la laboro de infanoj en fabrikoj iĝisigis tian laboron pli videblanvidebla kaj videbligas la terurajn [[laborkondiĉoj]]n. Enketoj ebligas ricevi taksadon de la fenomeno. La ''ĝenerala statistiko de Francio'' en [[1840]] nombris 130.000 infanojn malpli ol 13-jaraĝajjaraĝajn en atelierojmetiejoj de pli ol 10 dungitoj, 20&nbsp;% de la ministoj de [[Carmaux]] estis infanoj en [[1850]]<ref>Gérard Noiriel, ''Les Ouvriers dans la société française'', Seuil, [[2002]] ISBN 978-2020580243</ref> kaj ĉirkaŭ [[1840]], infanoj estis 12% de la industriaj laboristoj. [[Akcidento]]j en [[fabriko]]j, [[terglito]]j, [[eksplodo]]j en minejoj vundis kaj mortigis multajn infanojn kaj atentigis la publikon.

Unuaj raportoj estis verkitaj de [[kuracisto]]j, [[inspektoro]]j aŭ elektitoj, priskribantaj la akcidentojn kaj laborkondiĉojn de infanoj. Same la verkoj de [[Charles Dickens]] kaj poste de [[Émile Zola]] atentigis pri la problemo; infanlaboro estis uzata por denunci ekspluatadon de la laborista klaso ([[Karl Marx]] kaj [[Friedrich Engels]], en la ''[[Manifesto de la Komunista Partio]]'', postulas malpermeson de infanlaboro). Parto de la industriestroj respondis, ke la malalteco de infanoj ebligas realigon de certaj taskoj neeblaj al plenkreskuloj (tia vidpunkto estas nuntempe tute dementita, sed tiuepoke kutime akceptita) kaj ke la dungo de infanoj malhelpas, ke ili iĝiiĝu senhejmuloj, kaj tial partoprenas la socian pacon kaj helpon al malriĉaj familioj. Inter tiuj du vidpunktoj la reguligo kaj poste la abolo de la infanlaboro en [[Eŭropo]] kaj en [[Nord-Ameriko]] atendis ankoraŭ preskaŭ [[jarcento]]n<ref name="Manier I"/>.

En [[Anglio]] Lala leĝo ''Factory Act'' de [[1833]] malpermesis la teksaĵindustrian laboron de infanoj malpli ol 9-jaraĝaj, kaj limigis la daŭron laŭaĝe (10 horojn tage por 9- ĝis 14-jaruloj, 12 horojn tage al 14- ĝis 18-jaruloj). Tiu leĝo validis por ĉiuj ceteraj laboroj nur en [[1853]].<ref> Paul Bairoch, ''Victoires et Déboires'', Tome I, folio histoire, [[2001]] ([[1997]]), p. 616</ref>

En [[Prusio]] la infanlaboro estigis socia problemo. Pro la multaj [[malsano|malsanaj]] infanoj la [[armeo]] ne plu sukcesis trovi sufiĉe grandan nombron de sanaj [[rekruto]]j. Tial validiĝis en [[1839]] leĝo, kiu malpermesis fabrikan laboron al infanoj malpli -ol dekjaraj-dek-jaraj. Infanoj inter 10- kaj 16-jaraj rajtis labori ĝis maksimume 10 horojn tage, ne plu nokte, nek dimanĉe. En la jaro [[1853]] la minimuma aĝo estis plialtigita al 12. Tamen en [[1858]] laboris en prusaj fabrikoj ankoraŭ 12.500 infanoj inter -8 -kaj -14-jaraj.

En [[Francio]] [[Louis René Villermé]] publikigis sian ''Tableau de l’état physique et moral des ouvriers'' (tabelo pri fizika kaj morala stato de la laboristoj), teruran bildon pri infanaj laborkondiĉoj. [[Charles Dupin]] verkas ''Du travail des enfants'' (pri laboro de infanoj) en [[1840]]. Fine validiĝas la leĝo de la [[21-a de marto]] [[1841]], kiu fiksis la minimuman aĝon je 8 jaroj kaj limigis la noktan laboron. Ankaŭ labordaŭro estis regulita kaj lernejo igisiĝis deviga al malpli -ol -12-jaruloj, sed tiaj reguloj nur malmulte efikis<ref name="Manier I"/>, Villermé denuncis industriestrojn, kiuj kaŝis la infanojn dum inspektado. En [[1874]] nova leĝo malpermesis dungon de infanoj pli junaj ol 12-jaraj.

Fine de la [[19-a jarcento]] en [[Eŭropo]] la minimuma aĝo por labori estis 9 en [[Italio]], 10 en [[Danio]], 12 en [[Germanio]] kaj [[Nederlando]], sed 14 en [[Svislando]]. Laboro nokta, dimanĉa kaj feria estis malpermesita en multaj jaroj antaŭ 16 jaroj. La minimuma aĝo por labori en minejo estis kutime unu aŭ du jarojn pli alta. La labordaŭro estas malplilongigiamalplilongigita al 6 horoj en [[Anglio]] antaŭ 14 jaroj, 8 horoj en [[Italio]], 12 horoj en [[Belgio]]<ref>Raporto de la ĉambro de deputitoj pri laboro de infanoj, knabinoj neplenkreskaj kaj virinoj en industriejoj, [[1890]], [[Parizo]].</ref>.

La plej grava fakto por la malpligrandigo de infanlaboro en Eŭropo estis la deviga [[lernejo]]. Komence estiĝis konflikto inter lernejo kaj fabriko: por la gepatroj la lernejo estis multekosta, kontraŭe labora infano plibonigis la familian situacion. Por industriestroj la lerneja horaro konkurencis la permesitajn laborhorojn. En Francio lernejon igis deviga por 6- ĝis 13-jaruloj [[Jules Ferry]] en [[1880]] -/ [[1881]]. La senpageco ebligis iom post iom ŝanĝi la ideojn kaj igis lernejon [[normo]]n, eĉ por laboristidoj.

Ŝtata familia subtenmonsubtenmono estis donita laŭ lernejana asidueco kaj tiel helpis la disvastigon, samtempe ĝi helpis finance malriĉajn familiojn elteni la perdon de salajro.<ref name="Manier I"/>

Aliaj landoj en Eŭropo kaj Nord-Ameriko sekvis similajn vojojn altigante la minimuman aĝon dum la 20-a jarcento por atingi kutime 16 jarojn kiel finafinan lernejanalernejanan aĝoaĝon (en [[1938]] en Usono, en [[1959]] en [[Francio]]).

La [[tutmondiĝo]] evidentigis, kiel antaŭe la industriiĝoindustriigo, la infanlaboron kaj ties terurajn kondiĉojn en la evoluantaj landoj. Dum la [[1980-aj jaroj]] [[skandalo]]j atentigis la publikon okcidentan pri la infanoj laborantaj en aziaj teksadatelierojteksadmetiejoj (la fifamaj ''sweatshops'', ŝvitvendejoj), [[stratinfano]]j supervivantaj pro laboretoj, ktp. Kelkaj [[Ne-registara organizo|NRO]]-oj, kaj lokaj kaj internaciaj, kreiĝis celante neniigon de infanlaboro. ILO lanĉis en [[1992]] la ''programon fokusantan infanlaboron'' kaj organizis kampanjojn por instigi eŭropajn kaj nord-amerikajn [[transnacia firmao|transnaciajn firmaojn]] ne uzi infanlaboron.

La unua globala taksado de laborantaj infanoj aperis en [[1996]] kaj estis reviziita en [[2002]]. Tiu taksado videbligis, la amplekson de la fenomeno kaj ties ecojn. La [[12-a de junio]] estis deklarita en [[2002]] "[[internacia tago]] kontraŭ infanlaboro".