|
'''Nagario''', la esperanta nomo de la skribsistemo ''devanāgarīdevanāgarī'' (देवनागरी), aŭ nur ''nāgarīnāgarī'' (नागरी), estas uzata por multaj lingvoj de [[Barato]] kaj [[Nepalo]], i.a. [[Sanskrito]]. Ĝi estas ido de la [[BrāhmīBrāhmī]]-skribsistemo kiu aperis jam de [[-500|500 a.K.]]. Laŭ kelkaj teorioj, la BrāhmīBrāhmī-skribsistemo mem devenas de la [[Indus-Sarasvati]] skribsistemo de la 3-a jarmilo a.K., sed tiu aserto ne estas ĝenerale akceptata.
Nagario estas, ekde la [[18-a jarcento]] laŭ okcidenta erao, internacie norma skribsistemo por [[sanskrito]], ĉar tiam oni komencis presigi sanskritajn tekstojn; antaŭ tiu tempo, kiam preskaŭ nur temis pri manskribado, ĉiu skribanto kutime uzis sian lokan skribsistemon.
Multaj aliaj skribsistemoj laŭ la sama silaba sistemo (adaptita al la respektiva lingvo) estas uzataj en centra, suda kaj sudorienta [[Azio]], de [[Tibeto]] al [[Kamboĝo]].
== Vokaloj ==
{| border="1"
|-
! Baza vokalo !! Transliterumo !! Prononco
|-
| align="center" | अअ || align="center" | a || mallonga '''a''' ; en senemfaza pozicio ofte reduktita al neŭtrala vokalo ("vokalmurmuro") kiel en franca ''le'' aŭ en la senemfaza elparolo de la anglaj ''the'', ''a'' kaj ''an''.
|-
| align="center" | आआ || align="center" | āā || longa '''a'''
|-
| align="center" | इइ || align="center" | i || mallonga '''i'''
|-
| align="center" | ईई || align="center" | īī || longa '''i'''
|-
| align="center" | उउ || align="center" | u || mallonga '''u'''
|-
| align="center" | ऊऊ || align="center" | ū || longa '''u'''
|-
| align="center" | ऋऋ || align="center" | ṛ || mallonga vokala '''r''', kiel en ĉeĥa ''Brno'' (sed nuntempe multaj baratanoj elparolas ĝin kiel ''ri'', srilankanoj kiel ''ru'')
|-
| align="center" | ॠॠ || align="center" | ṝ || longa vokala '''r'''
|-
| align="center" | ऌऌ || align="center" | ḷ || mallonga vokala '''l''', kiel en ĉeĥa ''Vltava''
|-
| align="center" | ॡॡ || align="center" | ḹ || longa vokala '''l'''
|-
| align="center" | एए || align="center" | e || '''e''' (en sanskrito ĉiam longa)
|-
| align="center" | ऐऐ || align="center" | ai || '''aj''' kun mallonga '''a'''
|-
| align="center" | ओओ || align="center" | o || '''o''' (en sanskrito ĉiam longa)
|-
| align="center" | औऔ || align="center" | au || '''aŭ''' kun mallonga '''a'''
|-
| align="center" | ःः || align="center" | ḥ || ''visarga'': iom simile al '''ĥ''', sed malpli forta
|-
| align="center" | ्् || align="center" | || ''virāma'': subpremas aŭtomatan vokalon
|}
La skribsistemo distingas inter mallongaj kaj longaj ''a'', ''i'' kaj ''u'', sed ne se temas pri ''e'' kaj ''o''. En [[sanskrito]], tiuj du vokaloj estas ĉiam longaj ; en [[palio]], ili estas mallongaj se sekvotaj de du konsonantoj (ekzemple ''semha'', "ŝlimo"), aliokaze longaj.
== Konsonantoj ==
{| border="1"
|-
! Baza konsonanto !! Transliterumo !! Prononco
|-
| align="center" | कक || align="center" | ka || '''ka''' (ne aspirata).
|-
| align="center" | खख || align="center" | kha || '''kh''', kun forta aspiro, do simile al '''k + h'''.
|-
| align="center" | गग || align="center" | ga || '''ga''', sen aspiro.
|-
| align="center" | घघ || align="center" | gha || '''gha''', kun forta aspiro.
|-
| align="center" | ङङ || align="center" | ṅa || kun la '''ng'''-sono en ekzemple angla ''si'''ng'''''. (Tiu silabo estas pure teoria en la sanskrita, ĉar la konsonanto '''ng''' povas aperi nur tuj antaŭ '''k''', '''kh''', '''g''' aŭ '''gh''' en tiu lingvo.)
|-
| align="center" | चच || align="center" | ca || '''ĉa''', sen aspiro.
|-
| align="center" | छछ || align="center" | cha || '''ĉha''', kun forta aspiro.
|-
| align="center" | जज || align="center" | ja || '''ĝa''', sen aspiro.
|-
| align="center" | झझ || align="center" | jha || '''ĝha''', kun forta aspiro.
|-
| align="center" | ञञ || align="center" | ña || kiel la hispana '''ñ''', la portugala '''nh''' aŭ la franca kaj itala '''gn'''.
|-
| align="center" | टट || align="center" | ṭa || '''ta''', sen aspiro, kun la lango fleksita supren-malantaŭen.
|-
| align="center" | ठठ || align="center" | ṭha || '''tha''', kun forta aspiro, kun la lango fleksita supren-malantaŭen.
|-
| align="center" | डड || align="center" | ḍa || '''da''', sen aspiro, kun la lango fleksita supren-malantaŭen.
|-
| align="center" | ढढ || align="center" | ḍha || '''dha''', kun forta aspiro, kun la lango fleksita supren-malantaŭen.
|-
| align="center" | णण || align="center" | ṇa || '''na''', kun forta aspiro, kun la lango fleksita supren-malantaŭen.
|-
| align="center" | तत || align="center" | ta || '''ta''', sen aspiro.
|-
| align="center" | थथ || align="center" | tha || '''tha''', kun forta aspiro.
|-
| align="center" | दद || align="center" | da || '''da''', sen aspiro.
|-
| align="center" | धध || align="center" | dha || '''dha''', kun forta aspiro.
|-
| align="center" | नन || align="center" | na || '''na'''
|-
| align="center" | पप || align="center" | pa || '''pa''', sen aspiro.
|-
| align="center" | फफ || align="center" | pha || '''pha''', kun forta aspiro.
|-
| align="center" | बब || align="center" | ba || '''ba''', sen aspiro.
|-
| align="center" | भभ || align="center" | bha || '''bha''', kun forta aspiro.
|-
| align="center" | मम || align="center" | ma || '''ma'''
|-
| align="center" | यय || align="center" | ya || '''ja'''
|-
| align="center" | रर || align="center" | ra || langopinta '''ra'''
|-
| align="center" | लल || align="center" | la || '''la'''
|-
| align="center" | वव || align="center" | va || '''va''' (sed post plozivo multaj elparolas ĝin kiel ''ŭa'')
|-
| align="center" | शश || align="center" | śa || '''ŝa''', kun la konsonanto kiel la germana sono ''i'''ch'''''.
|-
| align="center" | षष || align="center" | ṣa || '''ŝa''', kun la lango fleksita supren-malantaŭen.
|-
| align="center" | सस || align="center" | sa || '''sa'''
|-
| align="center" | हह || align="center" | ha || '''ha'''
|-
|}
Se post la konsonantsigno aŭ ligaturo venas alia vokalo ol mallonga a, oni indikas tion tiel:
ाा longa '''a'''
िि (antaŭ la kosonanto) mallonga '''i'''
ीी longa '''i'''
ुु (sub la konsonanto) mallonga '''u'''
ूू (sub) longa '''u'''
ृृ (sub) mallonga vokala '''r'''
ॄॄ longa vokala '''r'''
ेे '''e'''
ैै '''ai''' (aj)
ोो '''o'''
ौौ '''au''' (aŭ)
्् neniu vokalo (''virāma'', kiel klarigite supre)
La supra listo estas tiu de la sanskrita alfabeto. En ekzemple la [[hinda lingvo]] troveblas persaj kaj aliaj pruntvortoj kun konsonantoj ne konataj en la sanskrita. Por tiuj oni uzas ordinaran konsonanton kun diakrita punkto, ekzemple '''फ़फ़''' por "fa", bazita sur '''फफ''' por ''pha''. En kelkaj fruaj lingvoj, ekzemple [[palio]], troveblas la konsonanto '''ळळ''', kutime transliterata per ''la'' kun punkto sub ''l'', kaj elparolata kiel ordinara ''la'' sed kun la lango fleksita supren-malantaŭen ; '''ळळ''' do rilatas al '''लल''' same kiel '''टट''' al '''तत'''.
== [[Cifero]]j ==
'''०''' 0 '''१''' 1 '''२''' 2 '''३''' 3 '''४''' 4 '''५''' 5 '''६''' 6 '''७''' 7 '''८''' 8 '''९''' 9
Dosiero:Hindi typewriter.jpg|<!-- thumb|left|180px|neniu|Norma tajpila klavara aranĝo uzis en Barato -->
</gallery>
[[Kategorio:Alfabeto]]
[[bg:Деванагари]]
[[hu:Dévanágari írás]]
[[id:Aksara Dewanagari]]
[[is:Devanagari]]
[[it:Devanagari]]
[[ja:デーヴァナーガリー]]
| 