Nicolaus Bruhns: Malsamoj inter versioj

Post la morto de la maljuna orgenisto Friedrich zur Linden de la – nuntempe ne plu ekuzista – urbopreĝejo en [[Husum]] januare [[1689]] la urbokonsilantaro volis proponi la postenon al la jam iel fama Bruhns. Ne sciante, kie tiu restas ĉitempe, oni okupis la orgenon provizore, kaj la urbestraro provis eltrovi, kie estas Bruhns. Tio ĉi okazis hastege – eĉ nokte kuriero estis survoje al Schwabstedt por ricevi ties adreso de la patro aŭ frato. Eble aliaj konkuraj urboj interesiĝis pri la talenta muzikisto. Post provludo en Husum la [[29-a de marto|29-an de marto]] en Husum li finfine estis akceptata unuvoce, ''„char antauwe Tiaspecay Komponajhoy kay Traktadoy de Instrumentoy chiaspecay en tiu chi Urbo neniam estis auwdintay“''. Kun sia nomumado kiel orgenisto Bruhns edziĝis kun Anna Dorothea Hesse, la duonfratino de sia onklino.

<hr noshade width="200" size="1" align="left" />

Bruhns famis vaste trans la urbolimoj de Husum kiel orgen- kaj violonvirtuozo. Kiel raportas [[Johann Mattheson|Mattheson]], foje li ludis samtempe violonon kaj ĉe la orgeno kun la [[pedalo (orgeno)| pedalaro]] la bason. Gerber raportas, ke li dum tiu ankaŭ kantis, tiel ke lia muzikado aŭdiĝis kvazaŭ ludado de pluraj personoj. Eble Bruhns prezentis tiel sian kantaton ''Mein Herz ist bereit'' laŭ tiu maniero.

Bruhns onidire regis sur la violono ludoteknikon permesantan al li, ludi persistajn kvarvoĉajn akordojn. En sia monografio pri [[Johann Sebastian Bach]] ĉe lia priparolado de la sonatoj kaj partitoj por violono solo [[Albert Schweitzer]] mencias Bruhns kiel pruvo por tio, ke en la tempo antaŭ kaj ĝis Bach la plurvoĉa ludado sur la violono eblis kaj kutimis sen la hodiaŭ kutimaj intervaldividado aŭ la arpeĝado.

La postlasita verko ne permesas deduktojn pri la ankaŭ de Gerber raportita lerteco pri gambovjola ludo, tamen troviĝas indikoj pri tio eble en la komponaĵoj de Buxtehude: Ne estas neverŝajna, ke Buxtehude skribis sian kantaton ''Jubilate Domino'' por aldo kaj deviga gambovjolo por Bruhns kaj destinis lin por gambovjolisto de la kantato ''Gen Himmel''. Se tio ĝustas, tiam la virtuozaj gambovjolaj moviĝoj pruvas, ke la gambovjolo ne nur estis krominstrumento de Bruhns.<ref name="Kölsch">Kölsch, a.&nbsp;a.&nbsp; O. S. 21</ref>

Pro lia frua morto de Bruhns nur kvar kompletaj orgenverkoj kaj 12 sakralaj [[kantato]]j estas postlasitaj, kies aŭtoreco estas sendubaj. Li ankaŭ skribis ĉambromuzikon, kiu tamen estas malaperinta.

La orgenverkoj montras tipajn karakterizaĵojn de la [[Nordgermana orgenskolo|Nordgermana orgenstilo]]: kontrasto inter [[homofonio|homofoniahomofoniaj]]j kaj [[fugo|fugataj]] partoj, [[arpeĝo]]j kaj virtuozaj pedalpasaĵoj kun [[trilo]]j. Frapanta estas la aŭdacaj [[harmonio]]j kaj implikitaj [[ritmo]]j. Bruhns elĉerpis ĉiujn liberojn de la ''[[Stylus phantasticus]]'' por krei afektozajn, kelfoje akrajn kaj preskaŭ „moderne“ aperajn komponaĵon. Ĉar la rapidaj pasaĵoj de la preludioj postulas klarajn kaj precizajn ritmojn – parte per duvoĉa pedalludo –, ili faras altajn postulojn al la interpretanto.

Tiu ĉi preludio estas sendube la plej arbitreca orgenverko de Bruhns. Ĝi konsistas el du fugoj sendependaj unu de la alia kun respektivaj antaŭ-, inter-, kaj postludoj, en kiuj estas enŝovitaj liberaj partoj. Per sia enorma multspececo ĝi pelas la „fantazian stilon“ al la ekstremo. Apel komparis la pecon – eble apogante sin sur karakterizo de la ''Stylus Phantasticus'' en la verko de [[Mattheson]] ''Der vollkommene Capellmeister'' – kun ''„magia teatro, en kiu ĉiumomente aperas novaj personoj, moviĝas trans la scenejon kaj remalaperas“''.<ref>Willi Apel: ''Geschichte der Orgel- und Klaviermusik bis 1700.'' Bärenreiter, Kassel 1967, S.&nbsp;621.</ref>

:Unu post la alia la aldo kaj poste la pedalaro transprenas tiun melodion. En la paso de la tempo aliĝas ĉiam novaj figuroj kaj melodieroj kun eĥopasaĵoj kaj enŝovaĵoj en la stilo de [[partito]]. Per subita interrompiĝo finiĝas la sonriĉeco, por finfine enbuŝiĝi en unuforme fluan lastan parton, kiu finiĝas relative senspektakle.

Bruhns kunligis stilelementoj de du kontraŭaj muzikĝenroj, nome de la [[sakrala koncerto]] stampita de [[Heinrich Schütz|Schütz]] kaj de la ĝis tiam pleje al la profana muziko rezervita [[madrigalo]]. Same kiel la komponaĵoj por orgeno la kantvoĉaj verkoj atestas grandan senton por la afektefiko.

Nur sporade oni konas la originalajn titolojn de la kantverkoj – kiel ekzemple „madrigalo“ (''Hemmt eure Tränenflut'') aŭ „Canzon spirituale“ (''O werter heil’ger Geist''). Niatempe oni kunigas ilin ĝenerale sub la nocio „kantatoj“. Datigo eblas nur malprecize kaj sporade. La sinsekvo de la jene pli detale komentataj verkoj laŭas la eldonon de la kompleta verkaro.

==== Trakomponitaj koncertoj ====

'''Preludio en g-minoro''', simile longa kiel la malgranda preludio en e-minoro, estis malkovrita en 1970. La antaŭludo faras paralelajn movojn sur la klavaro, kiuj ŝanĝiĝas kun pedalsolo. mallonga adaĝo finiĝanta per [[orgenpunkto]], enkondukas la temperamentan fugon. La fino venas neatendite en formo de ripetata akordo.. Kollmannsperger atribuas tiun preludion al [[Arnold Matthias Brunckhorst]]. Indico por fremda aŭtoreco estas la - kompare kun la aliaj orgenverkoj – sufiĉe simpla strukturo de la komponaĵo. En la ununura fonto la aŭtoro estas indikata kiel ''Mons: Prunth.''.<ref>Dietrich Kollmannsperger: ''„Mons. Prunth“, Präludium g-Moll – eine Neuzuweisung'', en: ''Ars Organi.'' März 2006.</ref>

=== Modernepoka remalkovro ===

Nicolaus Bruhns estas mallonge menciita en ĉapitro de la novelo ''Renate'' ([[1878]]) de la verkisto kaj muzikŝatanto [[Theodor Storm]] naskiĝinta en Husum, en kiu ĉi tiu utiligas la vesperan orgenludon de Georg Bruhns etospoezie. Vivo kaj verkaro de la komponisto formas la bazon por la romano ''Mitternacht'' [meznokto] de Andreas Nohr (Röll-Verlag 2000, ISBN 3-897589754-4175175-0).