Karol Szymanowski: Malsamoj inter versioj

'''Karol Maciej Szymanowski''',<!--- blazono nobela: Korwin. Naskiĝis---> (naskiĝis la [[{{daton|3-an|oktobro|1882}} de oktobro]]en [[1882Tymoszówka]], en Tymoszówkala (hodiaŭnuntempa [[Ukraino]]), mortis la [[{{daton|29-an de |marto]] [[|1937]]}} en [[Laŭzano]]. Li) estis granda [[Polio|pola]] [[komponisto]], [[pianisto]], [[pedagogisto]], kritiko de la muziko kaj verkisto;.

Li apartenadis al [[Młoda Polska]] (pola [[modernismo]]) kune kun [[Grzegorz Fitelberg]], [[Ludomir Różycki]], [[Apolinary Szeluto]]. Kune kun [[Fryderyk Chopin]] kaj [[ Witold Lutosławski]] oni konsideras lin kiel plej granda pola komponisto.

Szymanowski naskiĝis en Tymoszówka , en domo de pola nobela familio. Havante sep jarojn oni komencis domen edukigi lin. Plej grava fako estis tie muziko kiun li lernis unue ĉe sia patro, poste (de [[1892]]) ĉe Gustav Neuhaus en lia lernejo en [[Elizavetgrado]]. Neuhaus estis populara tie instruisto de piano. Lia filo, [[Harry Neuhaus]] (granda pianisto kaj [[Fryderyk Chopin|ŝopenologo]]) poste amikiĝis kun Karol kiam li estis grava komponisto. Gustav Neuhaus malkovris dum la instruado gravajn lertecojn por komponi en Karol. Post fino de tiu instuado, Szymanowski komencis studi en Varsovio en [[1901]] jaro. Harmonion li studis ĉe Marek Zawirski kaj kontrapunkton kaj komponon ĉe [[Zygmunt Noskowski]] (grava pola komponisto). Dum tiu tempo li konis [[Paweł Kochański]] (pianisto), [[Artur Rubinstein]] (opiniata kiel plej genia pianisto de 20-a jarcento), [[Stanisław Ignacy Witkiewicz]] (verkisto, pentristo) kaj [[Stefan Żeromski]] (verkisto). Dum [[1903]] jaro li venis al [[Berlin]] kie li konis [[Richard Strauss]], kiu estiĝis lia majstro dum plej proksima tempo. Ĝis tiu tempo li komponis nur kelkaj kantoj al poemoj de [[Jan Kasprowicz]], [[Wacław Berent]] kaj [[Tadeusz Miciński]] tamen nun li komencis komponi siajn unuajn verkojn orkestrajn. En [[1905]] jaro kune kun Stanisław Ignacy Witkiewicz (nomata populare Witkacy) li vojaĝis per unua fojo al [[ItalujoItalio]]. Post fino de studoj kune kun Ludomir Różycki kaj Apolinary Szeluto li fondis Asocio de Eldono por Junaj Komponistoj Polaj- organizo grava por propagi modernan komponaĵon de juna kompono pola. Jam en [[1906]] jaro per tiu Asocio kelkaj junaj komponistoj koncertis en [[Berlin]] kaj [[Varsovio]]. Mem Szymanowski koncertis en tiuj jaroj en Berlin kaj [[Leipzig]]. En [[1908]] jaro li vojaĝis nove al ItalujoItalio. Poste, en [[1912]] li lokiĝis en [[Vieno]] kaj Universal Edition, firmao muzika, faris kun li kontrakton por dek jaroj. En tiu epoko plej gravaj komponaĵoj de Szymanowski estis sendube kantoj kaj unua simfonio e minor op.15 kaj dua simfonio B maior op.19. Romantikeco kaj influoj de ekspresionisma muziko de Strauss estas tie videbla. Krom Strauss lia dua majstro muzika estis [[Fryderyk Chopin]], kies muziko influadis sur Szymanowski dum ĉia sia vivo.

Karol Szymanowski malkovris orientalismon ankoraŭ dum siaj unuaj vojaĝoj al ItalujoItalio. Centro de lia intereso estis nun, en [[1913]]a jaro, la mistikismo. Lia unua provo esprimi tiun valoron de arto estis [[opero]] ''[[Hagith]]''., Likiun finisli ĝinfinverkis en [[1914]] jaro. Unue li trapasis plej gravan vojaĝon en sia tuta artistika vivo - la vojaĝo al ItalujoItalio, [[Sicilio]] kaj [[Afriko]] (arabaj landoj). Post tiu vojaĝo Szymanowski skribis jam tute alian muzikon ol ekspresionisman. Jam estante en [[Parizo]] li ekkonis bone kun muziko de [[Claude Debussy]]. Revenante al Tymoszówka li kreis siajn plej gravajn verkojn por piano- ''Metopy'', ''Maski'', ''Mity'' (Metopoj, Maskoj kaj Mitoj)- hodiaŭ opiniataj kiel plej geniaj komponaĵoj de monda impresionismo. Por mencio meritas sendube "Kantoj de princino de fabelo" kun vortoj de Zofia Szymanowska kaj "Kvar Kantoj" kun vortoj de [[Rabindranath Tagore]]. Post sanga Revolucio de Bolŝevikoj en Oktobro[[oktobro]] [[1917]], Szymanowski lasis domon en Tymoszówka kaj post mallonga loĝado en Elizavetgrado li hejmiĝis en Varsovio. Li skribis tiam unu el plej interesan komponaĵon sub influo de araba kulturo- "Pieśni muezina szalonego" (Kantoj de malsaĝa muezzin). Post granda influo de araba, malnova greka, malnova slava kaj ortodoksa kulturoj li komencis skribi sian plej grandan verkon- opero "Król Roger" (Reĝo Roger). Libreto skribis unu el plej grandaj polaj verkistoj de Młoda Polska kaj lia kuzo- [[Jarosław Iwaszkiewicz]]. Szymanowski komponis ĝin tre longe ĉar de [[1918]] jaro ĝis [[1924]]. Dum tiu tempo Szymanowski venis kun Artur Rubinstein al [[Usono]] farante grandajn sukcesojn. Plej grava sukceso koncerta estis tamen en [[Parizo]], en [[majo]] [[1922]] a jaro. En tiu jaro li venis ankaŭ al Zakopane kie tre gravan impreson faris sur li longe ne aŭskultata muziko montana, kiu estis ja tre proksima al li dum lia infaneco. En [[1924]] Szymanowski skribis romanon "Efebos" omaĝante ĝin al dekkvina [[Boris Kochno]] - postea grava rusa poeto. Tiu romano estis esprimo de amo por juna knabo. Romano tiu estus pove unu el plej grandaj verkoj de samseksema literaturo se Szymanowski ne brulus ĝin. Nur post morto de li, Jarosław Iwaszkiewicz publikis kelkajn fragmentojn. En la sama jaro, en junio estis premiera de "Król Roger" en Varsovio. Opero tiu estas grava kunigo- Szymanowski kreis tie kunigon de partoj ekspresionismaj, orientalismaj, romantikismaj kaj modernismaj. La opero hodiaŭ estas opiniata kiel unu el plej geniaj verkoj de tiu tempo inter "Turandot" de [[Giacomo Puccini]] kaj "Elektra" de [[Richard Strauss]]. Ĝi tamen ne estas konata pro "tre malfacila muziko en percepto" (kiel opinias J.Kański) aŭ pro ĝia malbona unua ricevo de aŭskultantoj. Nur hodiaŭ opero tiu revenas al plej grandaj domoj operaj (en [[BritujoBritio]], Usono, [[Francio]] kaj [[Germanio]]; ekzemple en [[2009 jaro]] Polo- Krzysztof Warlikowski preparos ĝin en Pariza Opero).

En [[1926]] jaro Szymanowski forĵetis propozicion estiĝi estro de [[Kairo|Kaira]] Konservatorio de Muziko. Li tamen estiĝis estro de Varsovia Konservatorio kaj poste li estis rektoro de Akademio Muzika en Varsovio. Tiam li loĝis en sia legenda domo en [[Zakopane]] - "Atma". Dum tiu tempo li skribis "Kvar Kantoj" kun vortoj de [[James Joyce]]. Mirigita per pola kulturo li komencis skribi inspirante per muziko popola kaj malnova. Tiel li kreis ''Stabat Mater''. Ĝi estis unua komponaĵo de tiu motivo en lingvo nacia. Ĝi estas ankaŭ rekviemo, ĉar homo kiu mendis tiun komponaĵon esperis komponaĵon en ĝuste tia speco. DeEkde [[1925]] jaro li komponadis ankaŭ balteon- "Harnasie". La popola muziko de Montanoj, partoj de tenoro kaj motivo popola en moderna stilo de komponado de Szymanowski montras hodiaŭ al muzikologoj unu el plej geniajn verkojn de popola epoko en muziko moderna. Kune kun "Król Roger" kaj "Stabat Mater" ĝuste "Harnasie" estas opiniata kiel plej grava komponaĵo de Karol Szymanowski. En [[1935]] jaro li renkontis kun [[Witold Lutosławski]]. Problemoj kun sano emigis lin por saniĝadi en sanatorioj en Francio. Karol Szymanowski mortis subite en Laŭzanio en [[1937]] jaro.

La jaro [[2007]] estas en Pollando la jaro de Karol Szymanowski, [[Stanisław Wyspiański]] jakkaj [[Joseph Conrad]].

[[Kategorio:Poloj{{vivtempo|1882|1937|Szymanowski]], Karol}}

[[Kategorio:Komponistoj|SzymanowskiPolaj muzikistoj]]

[[Kategorio:Operkomponistoj|SzymanowskiPolaj pianistoj]]

[[Kategorio:Polaj komponistoj|Szymanowski]]

[[Kategorio:Muzikistoj|SzymanowskiOperkomponistoj]]