Spektroskopio: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto |
Neniu resumo de redakto |
||
Linio 1:
La '''Spektroskopio''' estas la studo de la spektro de [[fenomeno]], tio estas ties malkomponigo en eroj ordigitaj laŭ energio, maso aŭ alia dimensio.
Historie, tiu termino aplikiĝis al la malkomponigo de la lumo en [[videbla spektro]], ekzemple, per [[prismo]]. Oni tiel analizis lumon, por observi
kiaj [[ondolongo]]j ĉeesas, aŭ malĉeestas en ĝi, ĉar ili estis elsenditaj de la lumfonto aŭ sorbitaj far la trairata medio. Oni hodiaŭ aplikas tiun principon al ĉiuj fakoj de la [[fiziko]]<ref>kaj eĉ al ''homaj sciencoj'', oni ekzemple parolas pri [[politika spektro]].</ref>:
[[Astronomio]], [[biologio]], [[kemio]], [[atoma fiziko]], [[nuklea fiziko]], [[partikla fiziko]], [[meĥaniko]], [[akustiko]], [[sismologio]], [[solid-stata fiziko]], [[kristalografio]], ktp. ==Optika spektroskopio==
[[Dosiero:Prisma.gif|thumb|right|300px|Triangula prismo malkomponas blankan lumon]]
La unua observata [[Videbla spektro|spektro]] estis tio de [[lumo]]. Tio estas observebla en la [[ĉielarko]] aŭ per iuj travideblaj objektoj
([[kristalo]]j, vitraj bidoj, akvogutoj) [[Dosiero:Opticks.jpg|thumb|left|Unua eldono ([[1704]]) de verko ''Opticks'' pri la [[refrakto]], [[reflekto]] kaj [[Varianco (optiko)|varianco]] de la lumo]]
[[Isaac Newton]], la unua, malvolvis teorion pri koloroj sur bazo de la malkompono de lumo per prismo.
En [[1666]] li studis la malkomponigo de la suna lumo per vitra [[prismo]]. Tiel oni vidigas [[spektrokoloro|spektrajn kolorojn]], sed ĝis nun oni kredis,
ke la koloroj estus "kaŝitaj" en la vitro (aŭ la travidebla medio). Isaac Newton trapasigis la disigitan lumon tra dua prismo kaj rekonstituigis blankan lumon. Jen estis la pruvo, ke la koloroj estas entenataj en la blanka lumo. Isaac Newton unuafoje uzis la terminon "''spektro''" por nomi la fenomenon de luma En [[1802]], la [[Britio|brita]] scientisto [[William Hyde Wollaston]] ekvidas en la spektro de la Suna lumo malhelajn liniojn, sed li ne faras hipotezojn pri ili.
En [[1813]],
re-malkovris la malhelajn liniojn, kiujn vidis William Hyde Wollaston. Li zorge notas la pozicion de ĉiu el ili.
Tiuj linioj estos nomataj ''[[Linioj de Fraunhofer]]''.
[[Gustav Kirchhoff]],
inkandeska korpo estas "sigelo" de la kemiaj elementoj entenataj en tiu korpo [[Robert Wilhelm Bunsen]] estas rigarditaj kiel la iniciatintoj de la spektroskopio.
Linio 27 ⟶ 32:
La spektroskopio estas la ĉefa rimedo por esplori la [[Universo]]n.
En [[1835]], [[Auguste Comte]] asertis ke, inter la aferoj kiuj ĉiame restos nekonateblaj de la homa kono,
estas la ĥemia kompono de [[Suno]]. Li ne sufiĉe vivis por vidi, en [[1865]], du [[Germanio|germanaj]] scientistoj, ĉi-ties ĥemian komponadon. De tiam, la astronimia spektroskopio antaŭeniris kaj alportas
informoj pri la kompono de la lumfonto, kaj tiu de la materio, kiu estas inter tia lumfonto kaj ni
====Steloj====
La suna spekto, kiel tiu de ĉiuj steloj, karakteriĝas par kontinua fono sur kiu vidiĝas malhelajn
linioj : la [[Linioj de Fraunhofer]], kiuj estas la sorbaj [[spektraj linioj]] de Suno.
La [[Britio|brita]] [[kemiisto]] Sir [[Edward Frankland]] elmontris ke, sub forta premo, inkandeska [[gaso]]
(kiel inkandeska metalo) elsenda kontinuan spektron. La sorbaj linioj de la suna spektro
esta ŝuldataj al la eksteraj malaltpremaj gastavoloj, kiu ĉirkaŭiras Sunon. La sorbaj linioj permesas determini la kemia kompono de Suno (aŭ de ajna stelo). La ĉefaj
linioj estas la sorbaj linioj de [[hidrogeno]], kiu troviĝas en la atmosfero de ĉiuj steloj.
en [[1868]], la [[Francio|franca]] astronomo, malkovra novan linion. La angla
kemiistoj Sir [[Edward Frankland]] kaj [[Joseph Norman Lockyer]] montras, ke estas tiu ne nekonata elemento, kiun ili nomas [[Heliumo]].
| |||