Kosma fona radiado: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
SieBot (diskuto | kontribuoj) e roboto modifo de: la:Cosmica radiatio micrometrica primordialis |
Xqbot (diskuto | kontribuoj) e roboto aldono de: cv:Реликт пайăрки; cosmetic changes |
||
Linio 12:
La kosma fona radiado estas [[izotropa]] je precizeco de proksimimue 1/100000: la [[radiko de averaĝo de kvadrato]] de la variadoj estas nur 18 µK. Ĉi tio ignoras la malizotropecon, kiu ekestas pro la [[ŝovo de Doppler]] de la fona radiado pro [[stranga rapido]] de la observanto relative al la [[kunmovantaj koordinatoj]] de la radiado. La [[Suno]] moviĝas je rapido de 380 km/s direkte al la konstelacio [[Virgo (konstelacio)|Virgo]] relative al kunmoviĝantaj koordinatoj de la radiado.
Mezuroj estis faritaj por trovi dekliniĝojn de spektro de kosma fona radiado for la de spektro de nigra korpo kaj diferencoj ne estis trovitaj. La diferencoj, kiuj povas ankoraŭ resti netrovitaj en la kosma fona radiado spektro en ondolongoj inter 0,5 kaj 5 mm, devas havi ponditan [[radiko de averaĝo de kvadrato|radikon de averaĝo de kvadrato]] de la valoro de la diferenco je 1/20000 (0,005
La kosma fona radiado, kaj ĝia nivelo de [[izotropeco]], estas ambaŭ antaŭdiroj de [[praeksplodo|praeksploda]] teorio. En la teorio, post proksimume 10<sup>-37</sup> sekundoj de sia ekzisto la universo trapasis [[eksponenta funkcia kreskado|eksponentan funkcian kreskadon]], kiu glatigis preskaŭ ĉiujn nehomogenaĵojn, ĉi tio estas proceso de [[kosma inflacio]]. La escepto estas nehomogenaĵoj kaŭzitaj per kvantumaj fluktuoj en la inflacia kampo. Ĉi tio estis sekvita per rompado de simetrio, kiu estas speco de faza trairo, post kiu rezultis la [[fundamentaj fortoj]] kaj [[elementa partiklo|elementaj partikloj]] en sia nuna formo. Post 10<sup>-6</sup> sekundoj la frua universo konsistis el varma [[plasmo]] de [[fotono]]j, [[elektrono]]j kaj [[bariono]]j. La fotonoj estis konstante interagantaj kun la plasmo per [[verŝado de Thomson]]. Kun [[metriko elvolvado de spaco|elvolado]] de la universo okazis [[adiabata]] malvarmiĝo kaj la plasmo malvarmiĝis ĝis tio, ke por [[elektronoj]] kaj [[protonoj]] estis pli favore formi [[hidrogeno|hidrogenajn]] [[atomo]]jn. Ĉi tio okazis je temperaturo de proksimume 3000 K, kiam la universo estis proksimume 379.000 jarojn aĝa. Ĉi tio estas ekvivalento al [[ruĝenŝoviĝo]] de ''z=1088''. Ekde ĉi tiu tempo la fotonoj ekflugis preter la jam neŭtralaj atomoj kaj komencis vojaĝi libere tra spaco. Ĉi tiu procezo estas nomata kiel [[rekombinado]] (de elektronoj kaj protonoj) en [[templinio de la praeksplodo]] aŭ [[disiĝo de materio kaj radiado]].
La [[kolora temperaturo]] de la fotonoj poste malkreskis ĝis 2.725 K nun, kaj malkreskas plu, dum la universo elvolviĝas. Laŭ la praeksploda teorio, la radiado de la ĉielo, kiun oni mezuras hodiaŭ, venas de sfera surfaco nomata la '''surfaco de lasta verŝado'''. Ĝi estas kolekto de punktoj en spaco-tempo, je kiuj la evento de disiĝo de materio kaj radiado kredeble okazis, kaj la punktoj estas situantaj tiel, ke la fotonoj de ĉi tiu distanco ĝuste trafas la observanton. La pritaksita aĝo de la universo estas 13,7
La praeksploda teorio sugestas ke la kosma mikroonda fono enspacas ĉiun videblan spacon, kaj ke la plejparto de la radiada energio en la universo estas en la kosma mikroonda fono, kio estas proksimume 6
Du el la plej grandaj sukcesoj de la praeksploda teorio estas antaŭdiro por la kosma fona radiado de ĝia preskaŭ perfekta [[nigra korpo|nigra korpa]] spektro kaj detaloj de ĝiaj malizotropecoj.
Linio 63:
* Malgrando-skalaj malizotropecoj estas malpligrandigitaj, kvazaŭ kiel ili estas viditaj tra nebulo kaj [[distingkapablo]] de la detaloj tiel malpligrandiĝas.
*
Ambaŭ ĉi tiuj efikoj estas observita per satelito WMAP, donante indikaĵon ke la universo estis jonizita je tre frua tempoj, je [[ruĝenŝoviĝo]] pli granda ol 17. La detalita fonto de ĉi tiu frua joniga radiado estas ankoraŭ temo de sciencaj debatoj. Ĝi povas inkluzivi stelan lumon de la tre unua loĝantaro de steloj ([[loĝantaro III]]) kaj lumon de [[supernovao]]j okazintaj kiam ĉi tiuj unuaj steloj atingis finon de sia evoluo, aŭ radiadon produktitan de enenigaj diskoj de pezaj nigraj truoj.
Linio 73:
== Temperaturo ==
Dum la tempo de lasta verŝado, kiam la kosma fona radiado estis eligita, temperaturo de la universo estis proksimume 3000 K. Ĉi tiu respektivas al energio de proksimum 0,25 [[elektronvolto|eV]], kio estas multe malpli multe ol la 13,6 eV joniga energio de hidrogeno. Ekde tiam, temperaturo de la radiado malpligrandigiĝis je proksimume 1088 fojoj pro elvolvado de la Universo. Dum kiam la universo elvolvas, la
== Polarizo ==
Linio 152:
| Gazeto = Physics Reports - Fizikaj Raportoj | Volumo= 429 | Jaro=2006
| Paĝoj=1–65 | COI = 10.1016/j.physrep.2006.03.002
| ID={{Arxiv|arkivo=astra-ph|id=0601594}} }} - pri
[[Kategorio:Elektromagneta radiado]]
Linio 162:
[[ca:Radiació còsmica de fons]]
[[cs:Reliktní záření]]
[[cv:Реликт пайăрки]]
[[da:Kosmisk baggrundsstråling]]
[[de:Hintergrundstrahlung]]
| |||