|
HAGGER???
[[Image:Wikipedia-logo.png|thumb|La Vikipedio-emblemo.]]
'''Vikipedio''' ([[angla lingvo|anglalingve]] ''Wikipedia'' [ŭikiPI:dia]) estas interreta, plurlingva [[enciklopedio]] kun enhavo laŭ la koncepto de [[libera scio]]. Ĝin verkadas volontuloj kunlabore – ĉiu homo kun aliro al la interreto rajtas ŝanĝi la enhavon de preskaŭ ĉiu artikolo. Tamen oni ne rajtas fari ion ajn, sed devas sekvi al certaj reguloj. La plej gravaj estas konformo al enciklopedieco, neŭtraleco kaj respekto.
La projekto komenciĝis je [[15-a de januaro]] [[2001]] apud [[Nupedia]] - simila, sed de fakuloj verkita projekto. Vikipedion nun administras la senprofitcela [[Fondaĵo Vikimedio]].
Vikipedio ekzistas en pli ol 260 lingvo-versioj. En septembro 2007 ĉiuj diverslingvaj Vikipedioj entute havis pli ol 8 milionoj da artikoloj. Pli ol 2 milionoj el ili estis en la anglalingva versio, dum la esperanta enhavas nun {{NUMBEROFARTICLES}} artikolojn. Tridek vikipedioj enhavis pli ol 50 000 artikolojn. Ekde sia fondiĝo Vikipedio daŭre pli populariĝis, kaj ĝia sukceso instigis fondon de pluraj frataj projektoj.
La nomo ''Vikipedio'' estas esperantigo de la angla ''Wikipedia'', kunfando de la [[Havaja lingvo|havaja]] vorto ''wiki'' (signifas 'rapide') kaj la angla ''encyclop(a)edia'' (‘[[enciklopedio]]’). La vortero ''paedia'' venas tralatine el la greka ''paideia'', ‘eduko’, tiu siavice el ''pais'', ‘infano’.
===Historio===
La anglalingva Vikipedio estis la unua Vikipedio. Fondite je la [[15-a de januaro]] [[2001]], fare de [[Jimmy Wales]] kaj [[Larry Sanger]], ĝi montras, ke la principo de ''libera scio'' ja estas aplikebla al reta enciklopedio. Malgraŭ la meza kvalito de multaj artikoloj en la komenco, tra tempo ili pliboniĝas kaj altiĝas en kvalito. Jam fine de 2001 ekzistis preskaŭ dudek lingvo-versioj.
La [[Esperanta Vikipedio]] estis fondita je la [[6-a de novembro]] [[2001]] de [[Chuck Smith]]. En decembro 2001, li laboris kun [[Jerry Muelver]] kaj [[Stefano Kalb]] por fari bazan vikipedion de 139 artikoloj. La Esperanto-Vikipedio publikiĝis je la [[2-a de januaro]] [[2002]] kun pli ol 300 paĝoj. Ĝi ricevis la tutajn enhavojn de [[Enciklopedio Cigneta]], [[Enciklopedio Kalblanda]] kaj [[Monda Faktolibro]]. Ceteraj tekstdonacoj venas de la [[Enciklopedio de Esperanto]], de ''[[Monato (gazeto)|Monato]]'' kaj pluraj libroj, kun konsento de la aŭtoroj.
===Kvalito===
[[image:Wikipedia scale of justice.png|thumb|right|200px|Vikipedio estas estrata de senpartieco.]]
Kritikistoj asertas, ke permeso redakti Vikipedion fare de kiu ajn farigas ĝin nefidinda. Vikipedio enhavas nenian oficialan dosieron, kiu okupiĝus per verkontrolado de faktoj kaj la redaktantoj mem ne ĉiam devas esti interkonatiĝintaj kun temo, pri kiu ili verkas. En interparolo kun [[The Guardian]] bibliotekisto [[Philip Bradley]] esprimis sin, ke "li ne uzus Vikipedion kaj ke li ne konas eĉ unu bibliotekiston, kiu uzas Vikipedion. Ĉefa problemo estas manko de organoj. De eldonejo de presitaj publikaĵoj eblas atendi garantion, ke iliaj informoj estas fidindaj, ĉar de tio dependas ilia vivtenado. Diference de io tia (Vikipedio), kio bildiĝas sur ekrano." (Waldman, 2004). Simile reagas ankaŭ [[Ted Pappas]], ĉefredaktoro de [[Encyclopaedia Britannica]], kiu diris en The Guardian: "Supozo por Vikipedio estas, ke per iom post ioa plibonigado ĝi perfektiĝos en senerarecon, sed tiu ĉi supozo estas neniel pruvita." Pri Vikipedio kiel pri fonto de informoj esprimis sin [[Danah Boyd]] en la jaro [[2005]]: "Tio neniam estos enciklopedio, sed ĝi enhavos ampleksan konon, kiu estos tute taŭga por aliaj celoj. Sed malgraŭ tio tradiciaj enciklopedioj senĉese enhavas laŭleĝan revokon, kiu proklamas, ke ili rifuzas kian ajn respondecon pri eraroj en publikaĵo."
[[image:WM2006 0060.jpg|thumb|200px|right|[[Jimmy Wales]].]]
En [[2004]], [[Robert McHenry]], la eksa redaktoro de Encyclopaedia Britannica, en artikolo ''Je fidindeco fondita enciklopedio'' kritikis metodojn kaj verkado kiel: "kiel ajn proksime la artikoloj de Vikipedio gvidos al fidindeco, ĝi estos por ĉiam malfermita al neinformitaj kaj duon-analfabetuloj, kiuj puŝas la nazon en ĉion... Uzanto, kiu vizitos Vikipedion, por ke li eklernu ion, estos ĉiam en pozicio de vizitanto de [[publika necesejo]]. Aŭ je unua ekvido ĝi estas malpurigita, do ĉiu scias, ke li atentu aŭ ĝi aspektos tute pure, kio povas kaŭzigi falsan senton de sekureco. Sed la konkretulo neniam certe scias, kiu uzis tiun ĉi aparaton antaŭ li." [[Aaron Krowne]] verkis artikolon, kiu rebatis metodojn uzitaj de McHenry nominte ilin "TND" (angle FUD), kio estas komerca mallongigo de "timo, necerteco kaj dubindeco". [[Larry Sanger]], la eksa ĉefrekatoro, kritikis Vikipedion fine de la jaro 2004 pro tio, ke ĝi malŝatigas fakecon. Pli poste li ankoraŭ kulpigis plimulton de tiuj, kiuj donas interretajn servojn, ke "ili okupas" Vikipedion. Vikipedio kredas, ke ties procedo de reguligado de artikoloj estos tio, ke ties enhavo estas donita al granda nombro de uzantoj, kio gvidos al precizeco de informo. Revokante al leĝo de Linis pri evoluo de malfermita fonto Sanger antaŭ esprimis sin: "Supozante sufiĉon de okuloj ĉiuj eraroj estas malhaveblaj." La teknologia personeco [[Joi Ito]] skribis pri Vikipedio: "Kvankam dependas de tereno, la demando senĉese restas, ĉu vera estas tio, kio devenas el kredinda fonto aŭ el fonto, kiu rigardis miloj da homoj (kun ebleco de komentario) kaj supervivis." Male, aŭtoroj, kiuj partoprenis en neformala testo pri konstato de kapableco de Vikipedio kapti erarajn informojn, notis, ke: "tio ne estas mekanismo, kiu verkontroligas faktojn, sed prefere tio estas formo de balotsistemo" kaj tiu fakto, kiu videble ne aspektas tre trompige, povas esti akceptita kiel vero.
Vikipedio estis kulpigita pro manko de kapableco kompreni al vasta spektro de temoj. La kaŭzo estas propravola karaktero de la projekto kaj la tuta interesiĝo de ties kontribuantoj. [[Dale Hoiberg]], ĉefredaktoro de Encyclopaedia Britannica, asertas: "oni skribas pri aferoj, kiuj interesas onin, do multe da temoj restos ne ensumigitaj. Kontribuo pri [[:en:Hurricane Frances|hurikano Francis]] estas kvinoble pli longa ol artikolo pri [[:en:Chinese art|ĉina arto]] kaj kontribuo pri [[:en:Coronation Street|Coronation Street]] estas duoble tiel longa ol artikolo pri [[:en:Tony Blair|Tony Blair]]." Larry Sanger, la unua ĉefredaktoro de [[Nupedia]], diris: "Kiam estas bezone skribi pri proporcie fakaj temoj (ekster intereso de multaj kontribuantoj), do fidindeco de la tuta projekto estas neegaligita."
En alia flanko Vikipedio estis laŭdita por tio, ke ĝi ebligas aktualigon de artikoloj aŭ novaj artikoloj estas kreitaj kiel reago je certa evento. Ekzemple tiam aktuala artikolo pri tertremo en [[Hinda oceano]] el la jaro 2004 en la angla versio de Vikipedio estis ofte citita fare de ĵurnalistoj post la tertremo. Redaktoroj de sciigrimedoj ankaŭ asertas, ke enciklopedio kiel Vikipedio havas multoblajn eblecojn ampleksi pli da temoj, kiel povas ampleksi presitaj formoj de enciklopedioj.
Plie, estus menciinde, ke la ekzemploj de Hoiberg jam ne validas de majo de [[2005]]: La artikolo pri la ĉina arto estas preskaŭ trioble pli longa ol la artikolo pri la hurikano Francis, kaj la artikolo pri Tony Blair estas proksimume je 50 % pli longa ol tiu pri Coronation Street. Por ke ni donu la aferojn en ĝustan aspekton, la menciitaj artikoloj estis indikitaj nur kiel ekzemploj de ekinteresinta raportado, sed same ili povas montri tion, kiel Vikipedio proksimiĝas al prudenta egaleco.
===Komunumo===
Vikipedio havas komunumon de uzantoj, da kiuj estas proporcie malmulte, sed ili estas tre aktivaj. Emigh kaj Herring asertas: "Kelke da aktivaj uzantoj prezentantaj komune kun donitaj reguloj kaj sistemo de libera reguligo povas atingi grandan kontrolon super enhavo produktita en la sistemo, laŭvorte forviŝante variecon, polemikon, malkonsistecon harmoniante opiniojn de la kontribuantoj."
Kelkaj kontribuantoj plendas, ke reguligado de Vikipedio estas tre laciga okaze de konfliktoj. Same ili plendas pri fakto, ke Vikipedio grandmezure preferas kontribuantojn, kiuj havas karakterizajn opiniojn, ĉar neniu havas tempon nek energion por rebati iliajn karakterizajn opiniojn.
Sed en la alia flanko Vikipedio estas, kiel asertas ties redaktantoj, tre valora kiel socia komunumo. Ekzemple aŭtoroj povas esti postulitaj, por ke ili defendu, respektive klarigu sian laboron kaj tiuj ĉi disputoj esta bone videblaj. Unuopaj versioj de Vikipedio ofte enhavas "konsultan sekcion", kie tiu ĉi komunumo respondas demandojn.
==Esperantistoj kaj Vikipedio==
Esperantistoj ludas pli gravan rolon en diverslingvaj vikipedioj ol oni ĝenerale taksas. Unu de la ĉefaj teknikistoj de la tutmonda Vikipedio, [[Vikipediisto:Brion VIBBER|Brion Vibber]], estas esperantisto.
La slovakan kaj svahilan versiojn de Vikipedio kreis esperantistoj ([[Viliam Búr]] kaj [[Marcos Cramer]]), kaj en pluraj vikipedioj esperantistoj estas [[administranto]]j. [[Martin Haase]], direktoro de [[Germana Esperanto-Instituto]], estis estrarano de [[Wikimedia Deutschland]].
==Vikipedioj en unuopaj lingvoj==
*[[Anglalingva Vikipedio]]
*[[Francalingva Vikipedio]]
*[[Germanlingva Vikipedio]]
*[[Italalingva Vikipedio]]
*[[Japanlingva Vikipedio]]
*[[Nederlandalingva Vikipedio]]
*[[Polalingva Vikipedio]]
*[[Portugalalingva Vikipedio]]
*[[Svedalingva Vikipedio]]
*[[Vikipedio en Esperanto]]
[[Dosiero:English Wikipedia contributors by country.svg|thumb|right|Kontribuintoj por la anglalingva Vikipedio laŭ landoj en septembro 2006]]
Unu el la trajtoj de la diversaj nacilingvaj eldonoj estas, ke ilin kreas ĉefe loĝantoj de la lando aŭ landoj, kie oni parolas la koncernan lingvon. Laŭ [http://meta.wikimedia.org/wiki/Edits_by_project_and_country_of_origin statistiko] el 2006 ĉ. 52 % de la kunlaborantoj de la anglalingva versio loĝis en Usono, 15,9 % en Britio, 7,3 % en Kanado kaj 4,4 % en Aŭstralio - do sume ĉ. 80 % de la kontribuintoj loĝis en kvar (ĉefe) anglalingvaj landoj. La plej altan procentaĵon en unu lando havis la japana vikipedio, kies kontribuintoj loĝis je 93,2 % en Japanio; la plej malaltan procentaĵon de la ĉefa kontribulando havas la ĉina lingvo, kiun tiutempe kreis je 28,6 % homoj el Honkongo; sekvis 25,9 % en Tajvano. La Esperanto-versio tiutempe havis 36,3 % de kontribuoj el Nederlando, 10,6 % el Ĉeĥio.
Entute por Esperanto oni listigas sep landojn, el kiuj venis pli ol 5 % de la kontribuoj. La hispana versio havis ses tiajn landojn, la ĉina kvin, la rusa, rumana kaj korea po kvar, la angla, franca, portugala, hebrea, slovaka kaj dana po tri kaj la aliaj el la tuta dudeko da versioj du aŭ unu landojn.
==Vidu ankaŭ==
* [[Vikipedio:Internacia Vikipedio|Internacia Vikipedio]]
* ''[[Truth in Numbers: The Wikipedia Story]]'' ''(Vero en Nombroj: La Historio de Vikipedio)'' (dokumenta kino)
* [[Vikipedio:Vikipedia historio|Vikipedia historio]]
* [[Vikipedio en simpla angla lingvo]]
==Eksteraj ligiloj==
*[http://stats.wikimedia.org/EO/Sitemap.htm Statistikoj de Erik Zachte]
{{Wikimedia fondaĵo}}
[[Kategorio:Vikipedio|Vikipedio]]
[[Kategorio:Enciklopedio]]
[[Kategorio:Interreto]]
[[Kategorio:Esperanto en interreto]]
{{leginda}}
{{LigoElstara|ceb}}
{{LigoElstara|it}}
{{LigoLeginda|de}}
[[af:Wikipedia]]
[[ak:Wikipedia]]
[[als:Wikipedia]]
[[am:ውክፔዲያ]]
[[an:Biquipedia]]
[[ang:Ƿicipǣdia]]
[[ar:ويكيبيديا]]
[[arc:ܘܝܩܝܦܕܝܐ]]
[[arz:ويكيبيديا]]
[[ast:Uiquipedia]]
[[ay:Wikipidiya]]
[[az:Vikipediya]]
[[ba:Википедия]]
[[bar:Wikipedia]]
[[bat-smg:Vikipedėjė]]
[[be:Вікіпедыя]]
[[be-x-old:Вікіпэдыя]]
[[bg:Уикипедия]]
[[bi:Wikipedia]]
[[bm:Wikipedia]]
[[bn:উইকিপিডিয়া]]
[[bpy:উইকিপিডিয়া]]
[[br:Wikipedia]]
[[bs:Wikipedia]]
[[bug:Wikipedia]]
[[ca:Viquipèdia]]
[[cdo:Wikipedia]]
[[ceb:Wikipedya]]
[[ch:Wikipedia]]
[[chr:ᏫᎩᏇᏗᏯ]]
[[co:Wikipedia]]
[[crh:Vikipediya]]
[[cs:Wikipedie]]
[[csb:Wikipedijô]]
[[cu:Википє́дїꙗ]]
[[cv:Википеди]]
[[cy:Wicipedia]]
[[da:Wikipedia]]
[[de:Wikipedia]]
[[diq:Wikipediya]]
[[dsb:Wikipedija]]
[[el:Βικιπαίδεια]]
[[en:Wikipedia]]
[[es:Wikipedia]]
[[et:Vikipeedia]]
[[eu:Wikipedia]]
[[ext:Wikipédia]]
[[fa:ویکیپدیا]]
[[ff:Wikipeediya]]
[[fi:Wikipedia]]
[[fiu-vro:Vikipeediä]]
[[fo:Wikipedia]]
[[fr:Wikipédia]]
[[frp:Vouiquipèdia]]
[[fur:Vichipedie]]
[[fy:Wikipedia]]
[[ga:Vicipéid]]
[[gan:維基百科]]
[[gd:Bhicipèidia]]
[[gl:Wikipedia]]
[[gn:Vikipetã]]
[[gu:વિકિપીડિયા]]
[[gv:Wikipedia]]
[[hak:Wikipedia]]
[[haw:Wikipikia]]
[[he:ויקיפדיה]]
[[hi:विकिपीडिया]]
[[hr:Wikipedija]]
[[hsb:Wikipedija]]
[[ht:Wikipedya]]
[[hu:Wikipédia]]
[[hy:Վիքիփեդիա]]
[[ia:Wikipedia]]
[[id:Wikipedia]]
[[ig:Wikipedia]]
[[ik:Wikipedia]]
[[ilo:Wikipedia]]
[[io:Wikipedio]]
[[is:Wikipedia]]
[[it:Wikipedia]]
[[iu:ᐅᐃᑭᐱᑎᐊ/uikipitia]]
[[ja:ウィキペディア]]
[[jbo:uikipidias]]
[[jv:Wikipedia]]
[[ka:ვიკიპედია]]
[[kaa:Wikipedia]]
[[kab:Wikipedia]]
[[kk:Уикипедия]]
[[kl:Wikipedia]]
[[km:វិគីភីឌា]]
[[kn:ವಿಕಿಪೀಡಿಯ]]
[[ko:위키백과]]
[[ks:विकिपीडिया]]
[[ksh:Wikkipedija]]
[[ku:Wikipedia]]
[[kw:Wikipedya]]
[[la:Wikipedia]]
[[lad:ויקיפידיה]]
[[lb:Wikipedia]]
[[lbe:Википедия]]
[[li:Wikipedia]]
[[lij:Wikipedia]]
[[lmo:Wikipedia]]
[[ln:Wikipedia]]
[[lo:ວິກິພີເດຍ]]
[[lt:Vikipedija]]
[[lv:Vikipēdija]]
[[map-bms:Wikipedia]]
[[mdf:Википедие]]
[[mg:Wikipedia]]
[[mi:Wikipedia]]
[[mk:Википедија]]
[[ml:വിക്കിപീഡിയ]]
[[mn:Википедиа]]
[[mr:विकिपीडिया]]
[[ms:Wikipedia]]
[[mt:Wikipedija]]
[[my:ဝီကီပိဒိယ]]
[[myv:Википедиясь]]
[[mzn:ویکیپدیا]]
[[na:Wikipedia]]
[[nah:Huiquipedia]]
[[nap:Wikipedia]]
[[nds:Wikipedia]]
[[nds-nl:Wikipedia]]
[[ne:विकिपीडिया]]
[[ng:Wikipedia]]
[[nl:Wikipedia]]
[[nn:Wikipedia]]
[[no:Wikipedia]]
[[nov:Wikipedie]]
[[nrm:Viqùipédie]]
[[nv:Wikiibíídiiya]]
[[oc:Wikipèdia]]
[[os:Википеди]]
[[pa:ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ]]
[[pag:Wikipedia]]
[[pam:Wikipedia]]
[[pap:Wikipedia]]
[[pl:Wikipedia]]
[[pms:Wikipedia]]
[[pnt:Βικιπαίδεια]]
[[pt:Wikipédia]]
[[qu:Wikipidiya]]
[[rm:Vichipedia]]
[[rmy:Vikipidiya]]
[[ro:Wikipedia]]
[[roa-rup:Wikipedia]]
[[roa-tara:Uicchipèdie]]
[[ru:Википедия]]
[[sa:विकिपीडियः]]
[[sah:Бикипиэдьийэ]]
[[sc:Wikipedia]]
[[scn:Wikipedia]]
[[sco:Wikipaedia]]
[[sd:وڪيپيڊيا]]
[[se:Wikipediija]]
[[sh:Wikipedia]]
[[si:විකිපීඩියා]]
[[simple:Wikipedia]]
[[sk:Wikipédia]]
[[sl:Wikipedija]]
[[so:Wikipedia]]
[[sq:Wikipedia]]
[[sr:Википедија]]
[[stq:Wikipedia]]
[[su:Wikipédia]]
[[sv:Wikipedia]]
[[sw:Wikipedia]]
[[szl:Wikipedyjo]]
[[ta:விக்கிப்பீடியா]]
[[te:వికీపీడియా]]
[[tet:Wikipédia]]
[[tg:Википедиа]]
[[th:วิกิพีเดีย]]
[[tk:Wikipediýa]]
[[tl:Wikipedia]]
[[tn:Wikipedia]]
[[tpi:Wikipedia]]
[[tr:Vikipedi]]
[[ts:Wikipediya]]
[[tt:Wikipedia]]
[[tw:Wikipedia]]
[[udm:Википедия]]
[[ug:ۋىكىپېدىيە]]
[[uk:Вікіпедія]]
[[ur:ویکیپیڈیا]]
[[uz:Vikipediya]]
[[vec:Wikipedia]]
[[vi:Wikipedia]]
[[vls:Wikipedia]]
[[wa:Wikipedia]]
[[war:Wikipedia]]
[[wo:Wikipedia]]
[[wuu:维基百科]]
[[yi:וויקיפעדיע]]
[[yo:Wikipedia]]
[[zea:Wikipedia]]
[[zh:维基百科]]
[[zh-classical:維基大典]]
[[zh-min-nan:Wikipedia]]
[[zh-yue:維基百科]]
| 