Klasika latino: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
konvertilo (diskuto) e Aŭtomata konvertado |
) (diskuto | kontribuoj) e Ligiloj kaj korektetoj |
||
Linio 3:
La '''klasika latina''' estis la [[latina lingvo]] de la registaro kaj alta literaturo de [[Romio]]. Eĉ en la tempo de [[Julio Cezaro]], ĝi ne jam estis la lingvo de la strato, la [[vulgara latina]].
<b>La ora epoko</b> de [[latina literaturo]]
[[1-a jarcento a.K.|jarcento -I]] (la fina jarcento de la Romia [[Respubliko]]) sub la plumo de
[[Cicerono]],
Linio 20:
kaj aliaj.
La klasika latina plejparte malaperis post la [[
La [[humanismo|humanistoj]] de la [[Renesanco]] restarigis la klasikan latinan kiel [[humanista latina]] en la [[
Linio 43:
* <b>oe</b> proksimume kiel <b>oj</b>.
* <b>h</b> antikve estis ĉiam prononcata, sed iom post iom malaperadis eĉ dum la klasika epoko.
* Uzataj principe en vortoj pruntitaj el la [[
* Voĉa konsonanto kiun sekvas senvoĉa estis mem senvoĉita: <b>urbs</b> prononciĝis <b>urps</b>, ktp
* La akcento falis ĝenerale je la antaŭlasta silabo se ĝia vokalo estis longa, aŭ je la antaŭantaŭlasta se mallonga.
Linio 50:
=== Gramatiko ===
Klasika Latino estis tre <b>
la gramatikan funkcion de vortoj.
Ĉe la <b>substantivo</b> kaj <b>adjektivo</b> estas ses <b>kazoj</b>, kies formoj
malsamas laŭ la <b>nombro</b>, <b>genro</b>, kaj <b>[[deklinacio]]</b> (specifa fleksiaro) de la vorto.
Jen la kazoj de la virgenra dua-deklinacia vorto "amicus" (longaj vokaloj markitaj per ĉapelo):
<table border="1" borderwidth="0">
<tr><th>kazo</th><th>singularo</th><th>pluralo</th><th>proksimuma traduko</th></tr>
<tr><th>[[nominativo]]</th><td>amîcus</td><td>amîcî</td><td><i>amiko(j)</i></td></tr>
<tr><th>[[genitivo]]</th><td>amîcî</td><td>amîcôrum</td><td><i>de amiko(j)</i></td></tr>
<tr><th>[[dativo]]</th><td>amîcô</td><td>amîcîs</td><td><i>al amiko(j)</i></td></tr>
<tr><th>[[akuzativo]]</th><td>amîcum</td><td>amîcôs</td><td><i>amiko(j)n</i></td></tr>
<tr><th>[[ablativo]]</th><td>amîcô</td><td>amîcîs</td><td><i>el/per amiko(j)</i> (aŭ post prepozicio)</td></tr>
<tr><th>[[vokativo]]</th><td>ô amîce</td><td>ô amîcî</td><td><i>ho amiko(j)!</i></td></tr>
</table>
Linio 69:
ablativo (aŭ kelkfoje la akuzativo).
La antikva prapatra lingvo de la latina kaj la aliaj <b>[[hindeŭropa lingvaro|hindeŭropaj lingvoj]]</b>
enhavis du pliajn kazojn: la <b>
la instrumentalo enfaldiĝis en la dativon, kaj la lokativo en la ablativon.
En la <b>[[vulgara latina]]</b>, la restantaj kazoj iom post iom malvastiĝis al du,
prepozicioj aŭ vortordo. Inter la nunaj [[latinidaj lingvoj]],
nur la [[rumana lingvo|rumana]] ankoraŭ distingas tiujn du kazojn krom la pronomoj.
Linio 84:
La verbo flekcias laŭ la <b>nombro</b> (singulara, plurala) kaj <b>persono</b>
(unua, dua, tria) de la subjekto kaj laŭ <b>tempo</b> ([[prezento]], [[imperfekto]],
[[paseo|pasea]] [[perfekto]], [[pluskvamperfekto]], [[futuro]], futura perfekto),
<b>aktiveco</b> (aktivo, pasivo) kaj <b>modo</b> (
Ankaŭ estas la <b>infinitivo</b>, la adjektivigaj <b>participoj</b> (prezenta, perfekta, futura),
kaj la substantivigaj <b>[[gerundo]]</b> kaj <b>[[supino]]</b>
<b>Adverboj</b> kaj <b>
kiel en la nuntempaj [[slavaj lingvoj|slava lingvaro]]. La artikoloj de la [[latinidaj lingvoj]]
evoluis el la
La ĝenerala vortordo de la klasika latina lingvo estas <b>[[SOV]]</b> - subjekto unue, objekto sekve,
kaj fine la verbo. Tamen, pro la vasta fleksiado, la vortordo estis tre variebla.
| |||