Sándor Szathmári: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e +kor DEFAŬLTORDIGO, eksteraj ligiloj AWB |
|||
Linio 1:
'''SZATHMÁRI Sándor''' [Satma’ri Ŝa’ndor] (* la {{daton|19|junio|1897}} en [[Gyula]],
Rimarko: revuo Esperanto 11/1974 (827) asertas, ke li forpasis la [[27-a de septembro|27-an de septembro]] [[1974]].
Linio 15:
===Malsanoj kaj korpa pacifismo===
La juna Szathmári estis ĝis la 15-a vivjaro malsanema kun malforta korpo kaj sentema nervosistemo. Li malamis la luktosportojn, sovaĝajn ludojn, batadojn. La junulo suferis preskaŭ daŭre je [[angino]]; sed ankaŭ aliaj malsanoj turmentis lin kiel [[tifo]], [[morbilo]], [[varicelo]], [[kokluŝo]], [[difterio]], [[maksila sinusito]].
===Li kaj la familianoj===
Fragmento el neaperita biografio (manuskripto: „Hogy is volt hát?
Post morto de la du pli aĝaj fratoj, li iĝis la plej aĝa infano (poste mortis la 4-a ulo el gefratoj), kiu devis ofte prizorgi la pli junajn. Tiu tasko tre elĉerpis lin kaj kiam mortis la kvinmonata frateto Johano je [[meningito]] li venis al ŝoka stato. „La plorado ekmalfortiĝis kaj fine ĉesis. Post kelkminuta paŭzo aŭdis mi voĉon de mia patro: Kiam ni entombigu tiun ĉi infanon?
▲Fragmento el neaperita biografio (manuskripto: „Hogy is volt hát?” Kiel do okazis?): lia avo volis trejni, eduki lin je patrujismo, naciismo, sed sensukcese. „..mia avo diris la [[anekdoto]]n, en kiu la cigano petas antaŭ la batalo montri al li la malamikojn, ĉar li volas interpaciĝi kun ili. Tiam mi pensis la anekdoton vera kaj imagis la ciganojn pli altniveluloj, kiuj kapablas sola ĝuste pensadi.”
▲Post morto de la du pli aĝaj fratoj, li iĝis la plej aĝa infano (poste mortis la 4-a ulo el gefratoj), kiu devis ofte prizorgi la pli junajn. Tiu tasko tre elĉerpis lin kaj kiam mortis la kvinmonata frateto Johano je [[meningito]] li venis al ŝoka stato. „La plorado ekmalfortiĝis kaj fine ĉesis. Post kelkminuta paŭzo aŭdis mi voĉon de mia patro: Kiam ni entombigu tiun ĉi infanon?” Post tio li longe ne kapablis kviete dormi.
===Lernejo, studado
Kiam li vizitis la unuan klason de la bazlernejo, li solvis ĉiun taskon de la matematika lernolibro dum unu semajno, nekonante la formulojn. Li estis tre kapabla, unufoje pli saĝa ol sia instruisto, kio kondukis al tio, ke la instruisto donis al li malsukcesan noton pri matematiko por ripetigi la lernojaron. Feliĉe, la komisio pri la ripetindaj ekzamenoj tralasis lin. Tiu konduto tre forte tuŝis lin kaj tion li ne forgesis sian tutan vivon. Li nomis tiujn homojn muskolmalsaĝuloj.
Linio 40 ⟶ 38:
Li studis poste apud laboro en Gschwindt-fabriko, poste en la Martin-kaj-Sigray fabriko. Ekde 1924 li laboris ĉe MÁVAG, fervoja maŝinfabriko, kaj komenciĝis lia vera [[SZATHMÁRI Sándor#profesia vivo|profesia vivo]].
====Politiko dum la studado====
Dum la studado li partoprenis en asocio Székely Egyetemi és Főiskolai Hallgatók Egyesülete (SZEFHE ~ Asocio de Sikulaj Universitataj kaj Altlernejaj Studantoj), kie li ekkonis la movadojn de la [[Kontraŭhabsburga Ligo (Habsburgellenes Liga) kaj Asocio de Bartha Miklós (BARTHA Miklós Társaság)
Linio 53 ⟶ 49:
==Spirita evoluo==
===Esperanto===
La familio laboris en la [[Aŭstrio-Hungario|Monarkio]] plej ofte inter minoritatoj (slovakoj en Alsókubin; rumanoj kaj germanoj en Lugos). La junulon do trafis tre frue la problemo de la interetna komunikado (lin priridis ekz. slovakoj, kiam li ne komprenis ilin ĉe bordo de rivereto). Li sentis sin tiam
Li ekvidis en la librovendejo de Lugos gramatikon de Esperanto kaj aĉetis ĝin. La lernado fakte ekis nur en 1919, kiam li revenis en Lugos-on, kie li organizis la Rondon [[István Széchenyi|Széchenyi (elp. Se’ĉenji)]], kiu estis bazo de la Libera Organizo de Kristansocialistaj Studantoj. Li lernis en la Rondo kun siaj amikoj la lingvon de [[Zamenhof]], sed sen instruisto tio ne tre sukcesis. Li iĝis parolanto de la lingvo ekde 1935, kiam li partoprenis en laborista kultura kurso en Budapeŝto, kiun gvidis la fama esperantista poeto [[EMBA|Emeriko Baranyai]]. EMBA helpis al Szathmári trovi la vojon al [[Sennacieca Asocio Tutmonda|SAT]], kies ano li restis ĝismorte.
Linio 60 ⟶ 56:
Szathmári konatiĝis en 1918 la ideoj de la kristansocialismo. Li kredis je [[Jesuo]], sed ne estis vizitanto de preĝejoj, kio estis rezulto de neatenta konduto de sia patro.
Kiam la familio loĝis en Szombathely, la patro volis enskribi Szathmári-on al la [[katolikismo|romkatolika]] lernejo, ĉar ĝi estas la plej proksima. Sed en la lernejo regis la sola konfesio kaj oni ne volis akcepti la junulon, ĉar li ne estis romkatolika. „Nu kaj se ni baptu lin romkatolika – demandis mia patro?
Kiam la familio translokiĝis al Alsókubin, la luterana pastro klarigis, ke li ĝis tiam lernis nur misaĵojn kaj feliĉe li povas konatiĝi kun la vera religio.
Linio 67 ⟶ 63:
===Politiko post studado===
Meze de la 1920-aj jaroj li malkovris por si la ideojn de [[Dezső Szabó]] ( deĵo’ sAbo’; SZABÓ) kaj iomete plenigis tempon sur la ideologia dekstra flanko.
Linio 94 ⟶ 89:
===Afero kun Tamkó Sirató Károly===
En 1924, en la nova loĝejo li konatiĝis kun junulo, kun kiu ili iĝis amikoj poste malamikoj. La kolegia samĉambrano estis [[Tamkó Sirató Károly]], tiam ankoraŭ [[Tamkó Károly]], kiu studis juron kaj poste iĝis elstarulo de la hungara avangarda poezio. Li ekis proceson en 1958 kontraŭ Szathmári, ke ankaŭ li kunverkis la romanon Kazohinia. Szathmári venkis en la proceso kontraŭ li. (Kvankam la ''Kazohinia'' aperis en 1941, 1946, Tamkó ekis la proceson nur post la tria eldono (1957)). La romano ''Hiába'' (Vane) estus povinta pruvi la saman stilon de la verkinto, sed la prezento de la (kontraŭkomunista) romano en 1958 estus minacinta lin je prizono.
Tamkó legis la trilogion de Szathmári nur en 1936, kiam li revenis el Parizo.
==
===Originaloj===
====En Esperanto====
Linio 134 ⟶ 128:
==Tekstoj pri SZATHMÁRI==
*Postparolo de KERESZTÚRY Dezső al la Kazohinia (1952, 1972) kaj al Gépvilág és más fantasztikus történetek (Maŝinmondo) (Budapeŝto, 1972)
*KERESZTÚRY Dezső: Gulliver magyar utóda (La hungara posteulo de Gulivero) (aperis en la Élet és Irodalom (Vivo kaj Literaturo) n.ro 41, 1974)
*TASI Jószef: Néhány szó Szathmáry Sándorról (Kelkaj vortoj pri Sándor SZATHMÁRY) (aperis en Életünk (Nia vivo), 1976. n.ro 4. )
== Eksteraj ligiloj ==
{{el}} [http://donh.best.vwh.net/Esperanto/Literaturo/literaturo.originala.ssx.html#sandor_szathmari Rete legeblaj verkoj]
{{el}} [http://www.pobox.com/~jimhenry/esp/kazohini.htm Recenzo de ''Vojaĝo al Kazohinio'']
Linio 148 ⟶ 138:
{{el}} [http://aleph.onb.ac.at/F?func=find-b&request=sandor+szathmari&find_code=WRD&x=17&y=10 Verkoj de kaj pri Sándor Szathmári] en la [http://www.onb.ac.at/sammlungen/plansprachen/eo/index.htm Kolekto por Planlingvoj kaj Esperantomuzeo]
{{DEFAŬLTORDIGO:Szathmari, Sandor}}
[[Kategorio:Esperantlingva literaturo]]
[[Kategorio:Esperanto-kulturo]]
| |||